Pjetër Gjoka, Artist i Popullit

PJETËR GJOKA
Artist i Popullit

Pjetër Gjoka lindi në Ulqin më 3 gusht 1912. Në moshën 4-vjeçare vendoset në Shkodër. Aktivitetin në teatër në lëvizjen amatore e filloi që vitet '30 në dramën “Dy princa dhe një vashë”, në Shkodër. Në vitin 1947 vjen si aktor në Teatrin Popullor, pasi kishte debutuar me Teatrin e Ushtrisë. Roli i parë ishte në komedinë “Tartufi”. Ka interpretuar rreth 90 role në këtë teatër, dhjetëra kryerole nga dramaturgjia botërore, ndërsa në skenë qëndroi 52 vjet rresht, duke interpretuar edhe i verbër krejtësisht. Në vitin 1961 është nderua me titullin e lartë "Artist i Popullit". Vdiq më 2 maj 1982.

Në vitin 2010, bashkia e qytetit i akordon titullin "Qytetar Nderi i Shkodrës".

Pjetër Gjoka: Aktori që luajti dy vjet në skenë pa dritën e syve

Shkruar nga Baxhul Merkaj

Pjetër Gjoka nuk është më. Ka shumë vite që televizionet shqiptare nuk japin më sekuenca filmike nga rolet e tij, por, megjithatë, autoriteti i gjeniut të skenës shqiptare ndjehet ende në korridorin e Teatrit Kombëtar, ku fotografia e tij shihej me kureshtje e respekt nga mijëra dashamirës të artit.

Kur vdiq Pjetër Gjoka, shumë aktorë të teatrit u shprehën: vdekja e tij është një legjendë, ngaqë ai do të jetojë me rolet e tij në kujtesën e brezave. Tani kanë kaluar më shumë se 32 vjet nga dita e vdekjes së tij dhe respekti për aktorin e madh është shumëfishuar. Pjetër Gjoka lindi në gusht të vitit 1912 në Ulqin. Në moshën 4-vjeçare vendoset në Shkodër. E ëma ka qenë nga Salca e Nikaj Mërkurit (Tropojë), ndërsa i ati nga Dushmani, Kurora e Dukagjinit.

Në vitet e para të rinisë u aktivizua shumë në atletikë, po kështu dhe si futbollist i skuadrës “Vllaznia”. Në vitin 1930 ka përfaqësuar vendin tonë në Lojërat Olimpike, në Greqi. Ai ka vendosur rekordin kombëtar në një apo trehapësh. Ky rekord është thyer në vitin 1964 për të rinjtë. Artisti i Popullit Pjetër Gjoka, këto ditë mbushi të 92 vjetët e lindjes së tij. Një jetë të tërë në skenë. Përjetoi 114 role, tipa, karaktere, jashtë lavdisë vetjake, por duke i dhënë përparësi suksesit të artit teatral. Tipat dhe karakteret e mëshiruara prej tij janë personazhe në proces zhvillimi të brendshëm psikik. Aktori i madh Pjetër Gjoka ka të përbashkët me kolegët e tij shumë cilësi, por ai ka të veçantat që do t’i shpalosim në këto shënime. Ishte viti 1976, zhvillohej festivali i teatrove dramatikë. Juria shpalli çmimet, çmimin e parë për aktorin më të mirë e meritoi Pjetër Gjoka. Ai u ngjit në skenë, ku e shoqëronte asistenti i tij. Aty, asistenti, pasi mori çmimin, ia drejtoi artistit. Pjetri zgjati duart, por ai ishte i verbër dhe nuk e gjeti menjëherë ku ishte kupa e fituesit dhe buqeta e luleve. Artëdashësit në sallë e kuptuan që ai nuk shihte nga sytë dhe e duartrokitën gjatë.

Artisti muzikant

Pjetër Gjoka merr pjesë në bandën e qytetit të Shkodrës, si vegël fryme përdorte kornon, kohë në të cilën djali i së bijës mbaroi shkollën në Gjermani për korno, i quajtur Gent Lazri. Por artisti ishte dhe këngëtar. Mësimet e para si këngëtar i ka marrë nga mësuesi prift, ku kohët e fundit u bë Kardinali i Parë i Shqipërisë Mikel Koliqi dhe drejtor shkolle në atë kohë ishte Patër Gjergj Fishta. Në këto kohë, në një bisedë, Mikel Koliqi është shprehur: “Pjetër Gjokën unë e kam pasur nxënës dhe ka qenë një tenor shumë i mirë. Tefta Tashko Koço zhvilloi në atë kohë një turne në Shkodër. Mbasi dëgjoi korin e kishës, i bëri përshtypje solisti Pjetër Gjoka. U njoh me të dhe e pyeti: “- A dëshiron të shkosh jashtë vendit në Itali për studime si këngëtar? Unë kam mundësi të të rregulloj!” Artisti u përgjigj: “Kam dy pleq në shtëpi, jam i vetëm, ata më kanë bërë kokën dhe kam detyrime karshi tyre. Ju falenderoj për kujdesin!”

Pjetër Gjoka në rininë e tij

Fillimet e punës së artistit në teatër

Qysh në vitin ’30 ka marrë pjesë në dramën “Dy princa dhe një vashë”, në Shkodër. Roli i parë ka qenë në “Një i vdekur”. Luante në një teatër amator, por dhe shokët e tij që ishin edhe ata amatorë, u futën në një bodrum dhe gjatë shfaqjes vendosën ta ngacmonin, duke e shpuar me një gjilpërë nga poshtë skenës. Skena e rolit të të vdekurit zgjati 15 minuta, ai nuk lëvizi, qëndroi si i ngrirë, por shokët e tij vazhdonin ta shponin, duke menduar se gjilpëra nuk kishte mbërritur në trupin e tij. Kur u mbyll perdja, ai nuk lëvizi. Pas pak u ngrit dhe tha: “Kujtoni se nuk e ndjeva, shihni vendin tërë gjak. Roli ishte i vdekuri dhe unë interpretoja të vdekurin...” Por shoqëritë kulturore atëherë lëviznin nëpër rrethe. Erdhën dhe dhanë shfaqje në Tiranë. Shfaqja quhej “Kthimi i Skënderbeut në Krujë”. Aty Pjeter Gjoka interpretoi rolin e plakut ’70 vjeçar, i cili dërgohet nga trimat e Krujës në Stamboll, t’i mbushte mendjen Skënderbeut për t’u kthyer në Shqipëri. Artisti ishte atëherë në moshën 23-vjeçare. Shfaqjen e ndoqën me interes shumë shikues, edhe familjet shkodrane që jetonin në Tiranë. Një vajzë që kish ardhur te xhaxhai i saj, kur pa shfaqjen familjarisht, tha: “Sa bukur që luan ai plaku”. Kushërira kthehet dhe i thotë: “Nuk është plak, por djalë i ri!” Ajo vajzë e re, mbas disa vitesh, Liza Gjoka, e cila në rininë e saj interpretoi Marie Stuart të Shillerit, bëhet gruaja e Artistit të Popullit Pjetër Gjoka. Ndaj, ai gjatë jetës së tij shpesh thoshte: “Një pjesë të suksesit tim ia dedikoj me gjithë shpirt bashkëshortes sime, Lizetës.” Aktori nuk u nda nga skena për 52 vjet. Hyrja në teatër atij i solli diçka të re, të panjohur më parë, të thjeshtë, të kuptueshme tek aktorët e asaj kohe, ku mbizotëronte teatraliteti, deklamacioni, loja jo e natyrshme. Kurse loja skenike e Pjetër Gjokës ishte e kuptueshme, jetësore, e qartë, e natyrshme, pa sforcime, kapej lehtë nga spektatori. Lojën e tij e pëlqenin jo vetëm aktorët e vjetër, të cilët shprehnin admirim, por edhe aktorët e rinj. Interpretimi i tij skenik ishte i besueshëm. Pjetër Gjoka hyri në Teatrin Kombëtar në vitin 1945, ku prezantohet me një rol te pjesa “Te fundërrinat” e Gorkit. Pjetër Gjoka ka ndihmuar në kuptimet dhe kristalizimin e fiziononisë së Teatrit Kombëtar.

Qysh në atë kohë admirohet nga spektatori dhe duartrokitet prej tij. Në rrugën e artit skenik vazhdon në rolet te “Guvernatori i provincës”, Makar Dubrov, “Halili dhe Hajria”, në rolin e Shpend Gjet Plakut. Në këtë figurë, Pjetër Gjoka e kërkon lirinë me thjeshtësinë popullore. Figurat e realizuara bukur artistikisht te “Revizori”, “Otello”, “Vajza e thinjur”. Rolet, artisti është përpjekur t’i interpretojë gjithmonë duke u nisur nga të dhënat individuale. Në rolin e muzikantit të varfër, ai evidenton thjeshtësinë e figurës, dashurinë e muzikantit për të birin. Figurën e Milerit tek “Intrigë e dashuri”, Pjetër Gjoka dha një baba me virtytet më të mira. Ky rol është ndër më të realizuarit prej tij. Artisti i popullit Pjetër Gjoka, spikati dhe në mjaft role edhe në kinematografi, në filmin “Tana”. I spikatur është roli i Tasimit, mjek i dëgjuar, por që ka mbeturina. “Në këtë rol, ai i jep rëndësi fjalës. Studimi i tekstit është i domosdoshëm për aktorin dhe ai s’duhet ta nënvleftësojë atë”, theksonte vetë artisti. Disa nga rolet e tij të tjera janë te “Hamleti”, “Borgjezi fisnik”, “Mbreti Lir”, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” dhe më vonë “Arturo Ui”, duke interpretuar me virtuozitet rolin e “Dog Zboru”. Koha kalonte, por aktori i madh nuk e ndërpriste lidhjen e tij me artin skenik.

Loja teatrale e tij ishte e përmbajtur, pa shpërthime dhe plot emocione. Ajo ishte brilante dhe kishte origjinalitetin e vet, ndryshe nga temperamenti impulsiv i artistit Naim Frashëri. Pjetër Gjoka ishte dhe mbeti artist me potencë dhe autoritet. Edhe pse doli në pension, punën s’e ndërpreu. Punonte në teatër, film dhe vinte vetë në skenë drama të ndryshme. Kjo ndodhi në Tiranë, Vlorë dhe së fundmi në Gjirokastër. Bashkim Kozeli, dramaturgu i njohur, rrëfen: “Ishte 1 maji i vitit 1982. Ai punoi bashkë me mua për inskenimin e dramës sime “Pyesni malet”, me trupën e Gjirokastrës. Punoi me mjaft shpirt dhe drama u dha me sukses. Unë e quaj një fat të madh rastin që më dha kjo dramë për të punuar me gjeniun e teatrit shqiptar“. Ndërsa Drita Pelingu, aktorja e njohur shqiptare, rrëfen: Pjetër Gjokën e kam pasur shok dhe regjisor. E Veçanta si regjisor ishte referimi i përhershëm ndaj shembujve jetësorë. Proceset të njohjes ai i caktonte rëndësi themelore, për furnizimin e kujtesës emocionale, pasurimin e bagazhit jetësor të aktorit“.

Verbimi

Regjisori Albert Minga, duke rikujtuar Artistin e Popullit Pjetër Gjoka, tregon: „Ishim duke xhiruar filmin “I treti”. Të gjitha përgatitjet ishin bërë gati. Regjisori urdhëroi: - Qetësi, fillon xhirimi. Skena: Gulielm Radoja do të ndizte cigaren gjatë bisedës. Artisti Pjetër Gjoka do të pinte cigaren dhe do të përgjigjej. Skena po shkonte mbarë, por, në moment, regjisori ndërpret xhirimin. “Zoti Pjetër - më falni, po në një zyrë luksoze, cigarja nuk shkundet në tavolinë, por në taketuke. Atë çast Pjetri kontrolloi përreth vendit ku e kishte vendosur më parë dhe ngaqë nuk e gjeti aty, iu përgjigj: Dikush e ka luajtur nga vendi ku e kam vendosur unë, sepse ngaqë nuk shikoj, i provoj gjërat disa herë që të mos turpërohem në xhirim?!“. Pikërisht atë çast, Guljelm Radoja pranoi gabimin dhe tha se lëvizjet në tavolinë i kishte bërë ai. Atëherë Pjetri e porositi: “Ju lutem, herë tjetër mos lëvizni asnjë objekt nga vendet ku i vendos unë. Ja po ju sqaroj. Unë vij një orë e gjysmë para jush dhe vendos objektet në mënyrë të tillë, që të mos ju pengojnë, ju e dini që unë nuk shoh...“ Kjo ishte njëra nga mbresat e kolegëve të tij artistë për mjeshtrin e madh të skenës shqiptare, që gjatë gjithë jetës së tij mbahet mend për korrektesën dhe zbatimin e disiplinës së rreptë në punë. Për këtë gjë, gjatë bisedës që zhvillova me të birin e tij, aktorin e Teatrit Kombëtar Gjovalin Gjoka, mësova për punën madhore të artistit P. Gjoka, se si punonte ai me rolin gjatë viteve 1975-1977, kur nuk shikonte. “Inçizoja rolin e partnerit si edhe rolin e tij në kasetofon. Kështu, ai përvetësonte tekstin”, shprehet Gjovalini.

Dhe pas dy vjetësh errësire, artisti bëri një operacion në Itali dhe drita e syve iu rikthye. “Sytë i pata të mbyllur, mjeku më hoqi fashot, me ra drita. I mbylla përnjëherësh se mos më ikte kjo dritë që më erdhi“, tregonte ai për këto momente emocioni të jetës së tij. Për këtë moment, Gjovalini tregon se familja e tij dhe i gjithë mjedisi artistik është gëzuar shumë. Pjetër Gjoka i kishte dobësi fëmijët. Çdo ditë shkonte te krevati dhe prekte mbesën e vogël, e cila në atë kohë ishte katër muajshe. Ai nuk e shihte dot fytyrën e mbesës, por pyeste gruan: Të lutem, më thuaj si i ka flokët mbesa!?… Dhe aty për aty përshkruante me imagjinatën e tij portretin e vajzës së vogël. Megjithatë, kur i erdhi drita e syve, u befasuan të gjithë. Ai nuk takoi asnjë nga ne, duke thënë: “Hapuni ju të gjithë, të parën do shkoj të takoj Aurelën, sepse atë nuk e njoh fare. Më keni thënë që është e bukur, prandaj më takon ta përqafoj“, u tha ai pjesëtarëve të tjerë të familjes. Dhe Gjovalini tregon se shkoi te krevati ku flinte, e puthi, dhe tha “Qenka ashtu si e kam imagjinuar”. Vetë Pjetër Gjoka, për artin skenik teatror, është shprehur: Punonim të gjithë qysh kur regjia hidhte platformën.

Në fillim lexonim veprën me kërkesat e regjisë, duke menduar e kërkuar për të gjetur skenat, ngjarjet, pra jetën e mëparshme të personazhit, gjersa hynte në dramë një jetë e ngjashme me këtë karakter. Kështu mendimi do dilte më i pjekur, më bindës, sepse aktori depërtonte në thellësi, psikologji, në formimin kulturor të heroit të vet. Nën drejtimin e regjisë theksonim që në tavolinë, replikat, nëntekstet, lidhjen me partnerin duhej të evidentoheshin qartë. Përveç lidhjes me partnerin, vendosnim lidhje të thella të brendshme me vetë figurën që interpretonim, hynim në mendimet dhe psikologjinë e saj të veçantë”. Ai është mes nesh, mbasi është i përjetuar me rolet e tij, në zemrën e njerëzve dhe duke e ndjekur nëpërmjet ekraneve televizive. Ndonëse kanë kaluar 102 vjet nga lindja e tij, njerëz të tillë si Pjetër Gjoka mbeten të pavdekshëm.

 Kur Pjeter Gjoka luante dramën e Skënderbeut para princit turk


Tiranë, nëntor 1937. Dhëndri i sulltanit “censuron” dramën shqipe. Edhe pse ai vit përkonte me 25-vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë, shfaqja e një drame shqipe në Tiranën mbretnore të pragluftës së Dytë Botërore, varej pikërisht nga një princ turk. Me sa duket, turqit “kërkonin” të mos ngrihej lart Skënderbeu, edhe pse shumë shekuj kishin kaluar nga vdekja e tij. Në fakt, pjesa censurohej për shkak të vizitës së tij në tokën që vendi i tij e pati mbajtur nën sundim për shekuj me radhë.
Me sa duket, oborri mbretnor shqiptar mendonte se për turqit, Shqipëria ishte akoma plagë që dhemb. Drama “Kthimi i Skënderbeut në Krujë” ishte planifikuar të jepej dy herë. Në orën 17.00 për qytetarët dhe në orën 20.00 për Mbretin, personalitetet e larta dhe të ftuarit. Premiera e saj do të shoqërohej me peripeci të shumta që, akoma edhe sot janë të freskëta tek ata të paktë shikues që kanë ngelur akoma gjallë. Peripecitë, siç tregonte aktori Pjetër Gjoka që në dramë kishte rolin e plakut Llesh, ishin të lidhura me ardhjen në Shqipëri i ftuar nga Mbreti Zog, të dhëndrit të pallatit të sulltanëve, princit turk Habib. Trupës teatrale amatore iu kërkua të jepte shfaqje para mbretit, qeverisë dhe “mikut të nderuar”, vetëm me një kusht, që shfaqja t’i nënshtrohej censurës. Ky është një detaj që na shfaqet në monografinë “Pjetër Gjoka, 52 vite në skenë”. E botuar nën kujdesin e djalit të aktorit të madh, Gjovalin Gjoka dhe nipit Gjovalin Çuni, libri sjell momente të panjohura nga jeta dhe karriera e aktorit shqiptar. Në të na parakalojnë, heronj, luftëtarë, kujtime, të pathëna dhe momente mjaft interesante, të lidhura me jetën e artistit, regjisorit, aktorit dhe tenorit Pjetër Gjoka.

Pjetri fëmijë
Ulqin, 2 gusht 1912. Luçija e Ugashëve do të lindte një mashkull aq të pritur në familjen Gjoka, Pjetrin. Në vitet, kur qyteti po dilte nga korniza e qytetit-kështjellë, djali i Gjokajve do të kalonte tri motet e parë të jetës. Familja e tij do të vendosej në Shkodër në vitin 1915. Shkodra i priti me shi. Aty do të fillonte jeta e atij që më vonë do të ishte “Artist i Popullit”, Pjetër Gjoka. Ja si e kujtonte vite më vonë aktori ardhjen e tij në Shqipëri. “Edhe sot, në këtë moshë i ndjej ato currila të ftohta, që si një dorë e hekurt më kalonin nëpër fytyrë, me një ledhatim të ngrirë, të akullt, sikur donin të mbytnin të qarën time për bukë”. Mësimet e para do t’i merrte në shkollën e Françeskanëve në të njëjtin qytet dhe profesor do të kishte At Gjergj Fishtën, me të cilin do të kishte shumë kujtime. Një ndër ta është ai që i përket ditës ku Pjetri i vogël, pas mësimit kishte shkuar të lahej në lumin Kir dhe ishte hedhur nga ura e tij. Atëherë, siç do të rrëfente vetë ai, Fishta që nuk i bëhej fjala dysh, i kishte bërtitur dhe e kishte bërë t’i vinte gishtin kokës. Pjetri pati lindur pak muaj para se shteti mëmë të shpallte pavarësinë. Vite më vonë ai do të shprehej: “Unë e prita shpalljen e Pavarësisë me pelena. Nuk e di nëse qaja apo qeshja atë ditë. Por, tani më duket se do kem qeshur më shumë se qarë.

Kujtimet
Në jetën e tij artistike, Pjetër Gjoka ka qenë edhe muzikant edhe aktor. Si i tillë, janë të shumta pjesët që ka vënë në skenë. Nga dramat e shkruara nga kryemjeshtërit e letërsisë shqipe, më e mira për kremtimin e përvjetorit të Pavarësisë, në nëntorin e vitit 1945-ës është tragjedia “Juda Makabre” e shkruar nga At Gjergj Fishta. Me një subjekt të marrë nga Bibla, ashtu siç nënvizonte edhe Zef Zorba tragjedia “ishte fund e krye akuzë ndaj çdo lloj pushteti e çdo tradhtie ndaj atdheut, i përshtatej çuditërisht dallgëve të situatës politike nëpër të cilat po përshkohej kombi”. Për këtë, artisti Gjoka do të shprehej: “Ishte e përshtatshëm për rastin tonë, por ne donim që ashtu si teksti i dramatizuar të kishim jo një muzikë të huaj, por një muzikë të krijuar posaçërisht për ngjarjet dhe heronjtë e veprës së Fishtës”. Për të realizuar këtë, një grup artistësh shkodranë bënë të pamundur dhe liruan nga “burgu-shtëpi” Prenkë Jakovën, i cili ishte i vetmi që mund ta bënte muzikën. Përgatitjet për ta vënë në skenë atë nuk do të kalonin pa rënë në sy nga organet e sigurimit të shtetit. Filluan kërcënimet indirekte ndaj iniciatorëve. Për këtë Pjetri kujtonte: “Në një natë me stuhi shiu dhe ere, në shtëpinë time trokiti një njësi e Sigurimit të Shtetit. Gjatë pyetjeve që më bënë për të provuar identitetin tim dhe për të vërtetuar se ku dhe me kë e kisha kaluar kohën, rezultoi se gjithë ditën deri natën vonë, kisha qëndruar në mjediset ku punohej për melodramën”. Situata e tendosur politike e kohës bëri që leja mezi të merrej nga Ministri i atëhershëm i kohës Sejfullah Malëshova, “ithtar” i Fishtës. Por edhe pas kësaj, shfaqja do të ndalohej nga regjimi komunist. Pas shumë përpjekjesh premiera e shfaqjes të jepej më 28 nëntor 1945 në sallën e kinema “Rozafat”. Kundrejt kërkesave për ta përsëritur shfaqjen, erdhi vendimi komunist “ndal”. Fundi i kësaj shfaqje, ku Pjetri luante priftin, shënon fundin e aktivitetit vokal të Pjetër Gjokës.

Princi turk dhe Skënderbeu
Një tjetër rol i suksesshëm i Pjetrit do të ishte ai i Lleshit tek drama “Kthimi i Skënderbeut në Krujë”. Drama e realizuar në vitin 1937, vihej në skenë me rastin e kremtimeve të 25-vjetorit të pavarësisë. Pjetër Gjoka luajti me sukses përkrah Loro Kovaçit, në rolin e Skënderbeut. Lleshi do të shkonte në Stamboll t’i mbushet mendjen Skënderbeut të kthehej në Shqipëri. Roli mishëronte në vetvete urtësinë popullore. Në të shkriheshin njëra me tjetrën ngrohtësia dhe ashpërsia. Shfaqja e organizuar nga Loro Kovaçi, pas suksesit të madh në Shkodër, ditën e 28 Nëntorit, do të jepej në Tiranë, që ato ditë festive ishte mbushur me trupa amatore. Drama ishte planifikuar të jepej dy herë, në orën 17.00 për qytetarët dhe në orën 20.00 për Mbretin, personalitete dhe të ftuar. Premiera e saj do të shoqërohej me peripeci të shumta që, akoma edhe sot janë të freskëta tek ata paktë shikues që kanë ngelur akoma gjallë. Peripecitë, siç tregonte Pjetri, ishin të lidhura me ardhjen në Shqipëri i ftuar nga Mbreti Zog të dhëndrit të pallatit të sulltanëve, princit turk Habib. Trupës teatrale amatore, iu kërkua të jepte shfaqje para mbretit, qeverisë dhe “mikut të nderuar”, vetëm me një kusht, që shfaqja t’i nënshtrohej censurës. Në mëngjes erdhi për të parë shfaqjen vetë ministri i brendshëm i Zogut, Musa Juka së bashku me nëpunësit e tij. Mbasi e panë ata bënë disa vërejtje. Iu thuhej se nëse donin të shfaqnin të hiqej akti i katërt, si edhe disa copëza nga i dyti, në mënyrë të veçantë çdo fjalë fyese drejtuar turqve. “Ne nuk duhet të ofendojmë e të zemërojmë mikun tonë të nderuar, zakoni nuk na e kërkon një gjë të tillë”, – kishte thënë Musa Juka. Pas replikave të Loro Kovaçit, ministri Juka i nervozuar bërtiti: “Ta bëni si them unë, ndryshe do t’iu burgos të gjithëve. Duke e njohur mirë vlerat dhe huqet e bashkëqytetarëve të vet, Juka teksa largohej i zemëruar pëshpëriti: “Mirë jepeni vetëm për popull, ne s’na prish punë kjo”. Pika kulminante e saj ishte momenti kur plaku Llesh (Pjetri), me ardhjen e Skënderbeut në Krujë, ulte flamurin turk dhe ngrinte atë shqiptar. Kjo bëri që spektatori të kalonte në delir e të thirrte “Rroftë Shqypnija”.

Rolet
Një tjetër dramë tek e cila do ndalemi për të treguar një tjetër moment interesant, është ajo me titull “Dy princa për një vashë”. Një dramë me tre akte ajo u shkrua dhe u vu në skenë nga Henrik Lacaj, më 26 prill 1939. Drama krahas subjektit dhe interpretimit shënon edhe daljen për herë të parë në skenë të një vajze, Maria Markut, që interpretonte në një trupë me meshkujt. Mbi këtë event të skenës shqiptare, Pjetri tregonte se “në prova asistonin të gjitha gratë e aktorëve, për të mos lënë Marijen vetëm, kurse regjia, njërën anë të skenës do t’ia linte asaj për hyrje dhe dalje, duke mos lejuar asnjë aktor të shkonte nga ajo anë. Megjithëse në monografinë e A. Skanjetit nuk është pasqyruar pjesëmarrja e Pjetër Gjokës në dramën “Dedë Gjo Luli”, përmes kujtimeve të tij personale ne njihemi me realizimin e rolit kryesor të pjesës nga Gjoka. Ai kishte rolin e Dedës, një realizim i bazuar tek njohja e thellë e kësaj figure. Mesa dramave të shfaqura nga shoqëria “Bogdani” është edhe “Drejtësia cigane” e përkthyer siç ishte bërë zakon të cilësohej në atë kohë lirshëm nga Pjetër Gjoka dhe Kolë Çuni. Fletorja ku është shkruar drama, është ruajtur në familjen e aktorit Pjetër Gjoka, me shkrimin origjinal të tij. Ai do të interpretonte edhe rolin e Zabelinit në “Orët e Kremlinit”. Në arkivin personal të Pjetër Gjokës ndodhet edhe një fletore, që ndonëse e zverdhur nga koha, dallohet data 24.10.1957. Me një shkrim dore është hedhur në këtë fletore roli i Zabelinit, ndërsa katër fletë përmbajnë shënime që kanë të bëjnë me realizimin e shfaqjes, ku nuk mungojnë vlerësimet e vërejtjet për çdo rol. Por aktorit, rolet e shumta si malësor i veriut, me kalimin e kohës duket se e shqetësuan. Për këtë ai do të thoshte: “Jam kundër stamposjes së aktorit. Thonë se unë jam i prerë për rolet e malësorëve, por këtë nuk e pranoj. Më pëlqen të thyej vetveten. Nuk ka gjë më të keqe për aktorin kur e prefetishizojnë…”. Ai njihet si një ndër aktorët që ka interpretuar role, edhe pse ishte i verbër. Në Festivalin Kombëtar të teatrove ai do të merrte pjesë me rolin e Pilos, tek pjesa “Shënomëni edhe mua”. E mori atë rol me dëshirë të madhe, i vetëdijshëm për vështirësitë që i sillte verbëria. Në një situatë të tillë, Gjoka do të thoshte se është fatkeqësi e madhe të mos dish të lexosh, por fatkeqësi më e madhe qenka kur di dhe nuk mundesh”. Nga monografia “Pjetër Gjoka, 52 vite në skenë” ne kujtojmë për fat të keq, se kur ai u nda nga jeta, me vete mori edhe një peng. Në ditët e fundit të jetës, i tërhequr pas figurave kombëtare, e tërhoqi shumë monologu i Ismail Qemalit mbajtur ditën e Shpalljes së Pavarësisë. “Pas dy vjetësh është 70-vjetori i Shpalljes së Pavarësisë. Edhe unë për koincidencë mbush atë vit, 70 vjeç. Kam një ëndërr si aktor. Të luaj Ismail Qemalin. Me siguri atë vit, do të ketë film apo dramë për të…” Ëndrra mbeti ëndërr, një vegim i këndshëm, i parealizuar, sepse ai u nda nga jeta më 2 maj 1982.

Nga Fatmira Nikolli 
GazetaShqiptareOnline me 9 korrik 2009