Ambasadori Arvizu:
Nëse je në qeveri dhe nuk dialogon, atëherë ik!
“Po them që në një shoqëri demokratike, një prej
detyrimeve, një barrë është që duhet të qeverisësh, të marrësh vendimet e
vështira, të bësh dialog, me dikë që mund të doje ta mbysje fare, por
prapë e ke detyrim; je zgjedhur për këtë. Nëse vihesh kaq shumë në
siklet, atëhere hiq dorë nga pozicioni që mban, atëherë ik, lëre ta bëjë
dikush tjetër”
Ashtu si në intervistën e kaluar që zhvilluam në fillim të vitit, ka qenë një moment i rëndësishëm politik për Shqipërinë. Edhe kjo tani vjen në një kohë intensive për Shqipërinë, kohë emocionesh ambigue dhe interpretimesh ambigue për atë që Shqipëria ka arritur. Në fakt, nga një këndvështrim i përgjithshëm, si do ta karakterizonit këtë moment?
Duket e tepërt të thuash që çdo çast është delikat apo kritik sepse
të gjitha kështu duken. Megjithatë, mendoj që situata e tanishme
sigurisht që i përshtatet këtij përkufizimi. Së pari, mendoj se ishte
një zhvillim pozitiv që Shqipërisë iu dha statusi kandidat. Nuk e di
saktësisht se si shprehet, me kusht apo sidoqoftë, por e rëndësishmja
është që shënon një hap me rëndësi përpara. Dhe krijon një shans. Mbeten
ende disa pengesa për t’u kapërcyer, punë për të bërë ende, por nëse
ritmi ruhet, nuk ka arsye pse ky i tanishmi të mos jetë një vit vërtet
për t’u kujtuar në historinë e Shqipërisë.
Megjithatë duket sikur ka pasur mbivendosje të ngjarjeve. Përpos lajmit pozitiv për statusin kandidat, sot bëhen 25 ditë nga fillimi i grevës së ish-të persekutuarve; gjendja e tyre shëndetësore po përkeqësohet dhe tani janë vetëm 7 persona krahasuar me 20 që e filluan. Edhe kushtet e motit duken se janë përkeqësuar. A keni pasur kontakt me ta, përfshi edhe gjatë ditës së sotme?
Në këto tri javë e disa ditë, shumë njerëz në vend, përfshi edhe ne
në ambasadë, jemi ngërthyer vërtet nga kjo dramë. Keni të drejtë, është
shumë serioze dhe shumë e pafat. Mjekët po thonë që po hyjnë në
periudhën kur trupi mund të përkeqësohet me shpejtësi. Për sa i përket
kontaktit sot, nuk besoj ka pasur. Kemi mbajtur kontakte të qëndrueshme
me ta gjatë gjithë kësaj sprove. Besoj se disa nga zyrtarët në ambasadën
time mund të kenë qenë në kontakt me disa prej OJQ-ve që i njohin ata,
dhe mund të kenë shërbyer si ndërlidhës, por me sa kam dijeni, nuk kemi
pasur kontakt të drejtpërdrejtë sot.
Z. Ambasador, ju hytë në çadrën e grevës dhe biseduat vetë me ish të përndjekurit. Madje dërguat makinat e ambasadës për të shoqëruar përfaqësuesit e grevistëve në mjediset e presidencës. Pse e ndërmorët këtë angazhim? I apeluat shoqërisë për mbështetjen e grevës apo politikës për mënyrën si po i adresohet asaj? Apo mos ka qenë kjo grevë edhe një lloj reagimi ndaj thirrjes tuaj Vepro Tani dhe ndjenit një lloj përgjegjësie për t’iu gjendur pranë?
Ishin disa pyetje tek kjo që thatë dhe po përpiqem t’iu përgjigjem,
jo domosdoshmërisht sipas radhës. Disa njerëz, përfshi edhe disa prej
protestuesve, grevistëve të urisë, më kanë thënë që një pjesë e
frymëzimit për të ngritur çështjen e tyre vinte nga nisma Vepro Tani!
Kështu që është një pjesë e imja që e vlerëson këtë, pra që ka frymëzuar
disa qytetarë të shprehin shqetësimet e tyre. Megjithatë, do
parapëlqeja që të mos ishte në formën e grevave të urisë dhe sigurisht
jo në formën e vetë-djegies. Ka të tjera mënyra për të shprehur
pikëpamjet. Për sa i përket vendimit për t’i vizituar – vizita e parë
ishte për të dëgjuar, për të shkuar tek ta pa ndonjë koncept të
paramenduar. Vetëkuptohet që i bëra pak detyrat e shtëpisë, për të
kuptuar sa mundesha historikun e individëve të persekutuar, ish të
burgosurve politikë, por në thelb ishte për të dëgjuar atë çka
kishin për të thënë. Kisha lexuar disa lajme ku thuhej se i bënin
thirrje bashkësisë ndërkombëtare, ambasadës së SHBA dhe mua
specifikisht. Jam mjaft i ngarkuar, por për këto gjëra kam kohë. Doja të
shkoja të dëgjoja. Më pas, vizita e dytë pasoi tentativën për
vetë-djegien nga Z. Gjergj Ndreca. Nuk e di nëse ju kujtohet ai imazh. U
kap në aparat dhe imazhet arritën në SHBA. Teksa përpiqej t’i vinte
zjarrin vetes, kishte vënë një shall në ballë ku ishte flamuri i SHBA.
Disa njerëz më kanë thënë që disa persona në atë tendë kanë flamuj
amerikanë sepse për ta, flamuri i SHBA përfaqëson një simbol lirie,
demokracie. Ka njerëz që do thonë: ej, shiko tani, ajo ishte për teatër,
për shfaqje politike. Këtë nuk e di. Nuk isha atje për të gjykuar, por
ja tek jam, jam ambasadori amerikan dhe e shoh atë imazh. Si mund të mos
shkoja? Kështu, u ktheva në tendën e tyre atë ditë dhe iu thashë: e
mbështes plotësisht të drejtën tuaj për t’u dëgjuar, por të lëndoni
veten apo të tjerët nuk është rruga e duhur. E bëra shumë të qartë këtë.
Kjo ishte gjëja e parë që thashë. Më pas shkuam drejtpërdrejt në
spitalin Nënë Tereza, folëm shkurt me mjekun që po kujdesej për Z.
Ndreca dhe më pas hymë aty ku ishte ai vetë, në reanimacion. I thashë:
Gjergj, a më dëgjon dot? Bëri me shenjë që po. Gjëja e parë që thashë
ishte: Do të doja vërtet shumë që të mos ia kishe bërë këtë vetes; më
pas zhvilluam një bisedë. Ishte një përpjekje nga ana ime për të
përcjellë një ndjesi shqetësimi, për të thënë: shiko, nuk jemi në pozita
të tilla për të bërë shumë, por nëse lipset të dëgjojmë, këtë sigurisht
mund ta bëjmë.
Meqenëse përmendët imazhet, Z. Arvizu, aktet ekstreme të vetë-djegies, të cilat një pjesë e medias u përpoq të vinte paralele me raste në vende të tjera ku ka qenë synim ndërkombëtarizimi apo bërja publike e një denoncimi. Shpesh kanë marrë edhe konotacione fondamentaliste për mënyrën si publiku përballet me to. A e ndihmon një akt i tillë kauzën e tyre apo e dëmton atë?
Mendoj se cilado qoftë kauza, sado fisnike, apo sado fort të
besojnë njerëzit në të, ai lloj akti, ku në thelb je duke shprehur
vullnetin për t’i dhënë fund jetës tënde, duhet parë si ekstrem. Nuk
mendoj se ka shumë rrethana apo situata ku një gjë e tillë do t’i
përmirësonte gjërat. Duket thjesht një akt aq ekstrem dhe do doja të
mendoja që, edhe pse vazhdoj të përpiqem të kuptoj historikun e kësaj
çështjeje specifike, e cila do pranuar është mjaft komplekse, duhet të
ketë patjetër një mënyrë më të mirë se sa të arrish tek dhuna ndaj vetes
për të shprehur ankesat që mund të kesh, pavarësisht nëse janë apo jo
legjitime.
Greva konsiderohet ekonomike nga protagonistët e saj e megjithatë nuk kanë munguar thirrjet dhe akuzat politike, madje nominative. Maxhoranca e cilëson politike, duke mëtuar se ka realizuar me sa është e mundur premtimet ekonomike-financiare të kësaj kategorie. Ju a i keni dhënë një përcaktim kësaj greve tashmë që kanë kaluar më shumë se tri javë?
Për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje, a mund të ofroj një historik të shkurtër?
Sigurisht.
Faleminderit. Kam sjellë me vete një material reference. Disa
njerëz thanë që duhet të kesh shumë statistika, informacion për
historikun, letra. Kur ju patët mirësinë të më ftonit sot, mendova se
kisha nevojë vetëm për një copë letër. Po e shpjegoj. Mendoj disa prej
shikuesve tuaj e dinë që kam shërbyer më parë në Kamboxhia; në fakt, kam
qenë numri dy i ambasadës sonë në Kamboxhia dhjetë vjet më parë. Gjatë
kohës kur shërbeja atje, një prej çështjeve të mëdha ishin gjyqet e ish
udhëheqësve të Khmerit të Kuq. Kam lexuar shumë libra për Kamboxhian,
ashtu siç jam përpjekur të lexoj disa për Shqipërinë për të kuptuar më
mirë. Pak pasi filloi greva e urisë këtu dhe pas vetëdjegies së parë,
shkova në një raft librash në shtëpi dhe nxora një libër prej tij.
Fillova ta rilexoja. E pata lexuar shumë vite më parë dhe doja ta lexoja
përsëri. Doja vetëm t’jua tregoja, nëse mund t’ia
drejtoj kamerës. Ky libër quhet Zëra nga S-21. Është shkruar nga një
prej studiuesve më të shquar për genocidin kamboxhian dhe quhet Terror
dhe Histori në Burgun Privat të Pol Potit. Kur e pata lexuar librin
dhjetë vjet më parë, më bëri të qaja shumë herë. Kur e lexova disa ditë
më parë, qava prapë. Iu kërkoj njerëzve vetëm të shohin foton e kësaj
vajze kamboxhiane. Ka vdekur. Po të ishte gjallë, do ishte mendoj
ndoshta 55 apo 60 vjeç – në moshën time. Ajo nuk është një statistikë.
Në një kuptim po, por ky këtu është një person që u vra. Në Shqipëri, në
historinë shumë të trishtë dhe tragjike të Shqipërisë, në regjimin
vrastar të Enver Hoxhës, u vranë me mijëra dhe u burgosën më tepër se
aq. Kështu që për mua, ishte me rëndësi të vendosja një lloj rilidhjeje
me diçka që unë e kuptoj mirë, të paktën kështu mendoj, në mënyrë që të
mos mendoja për 14 personat, apo 3,000
personat, apo 12,000 personat. Kemi dëgjuar shumë shifra. E kuptoj,
kanë vendin e tyre edhe shifrat, por për mua personalisht, për Shtetet e
Bashkuara si vend, nuk janë statistika. Këta janë njerëz dhe nuk jam në
pozita për të gjykuar vlefshmërinë e këtij pretendimi apo
kundërpretendimit apo pretendimit ndaj kundërpretendimit. Thjesht po
përpiqem ta shoh nga këndvështrimi njerëzor. Mua më duket se disa prej
njerëzve për të cilët flasim, për çfarëdo arsyeje, janë posaçërisht të
cënueshëm. Janë ndër njerëzit më të cënueshëm në shoqërinë shqiptare
ndaj ndjeva se ishte me rëndësi që të përpiqesha për t’iu qasur nga
këndvështrimi i duhur. Nëse këndvështrimi është ai i duhuri, atëherë ke
mundësi ta analizosh diçka si duhet dhe ndoshta edhe të japësh këshillë,
apo rekomandime që mund të ndihmojnë zgjidhjen e një problemi dukshëm
humanitar.
Si e komentoni trajtimin që po i bën politika kësaj greve në funksion të zgjidhjes së situatës? I referohem respektivisht maxhorancës, opozitës apo edhe forcave të tjera politike jashtë koalicioneve aktuale. Mendoni se i janë përqasur për ta zgjidhur, apo mendoni, siç ka raportuar media, se ka një perceptim përdorimi politik të një teme në të cilën njerëzit duhet të ballafaqohen me njerëzit?
Më lejo t’i përgjigjem në dy pjesë. E di që mes akuzave dhe
kundërakuzave ka pasur sulme për manipulim. Është ndoshta fjala, përveç
fjalëve i burgosur politik – fjala që dëgjon më shpesh sot është
manipulimi politik – pra që këta njerëz po manipulohen nga ky grup apo
ky tjetri. Njerëzit më kanë pyetur shpesh: a nuk mendon se po
manipulohen? Dhe unë përgjigjem: nuk po përpiqem të bëj të vështirin apo
të pahijshmin, por e vërteta është që nuk mendoj shumë për këtë. Për
mua nuk ka rëndësi kjo pyetje. Nëse do isha kryeministri, presidenti,
kreu i opozitës, ndoshta mund të kishte lidhje. Por për mua, kjo nuk
është diçka që më shqetëson vërtet. Për mua, në thelb, është një pyetje
që s’ka fare rëndësi, dhe këtë e them me një ndjenjë kujdesi, por edhe
me shumë respekt për ndjenjat e njerëzve. Tek jam përpjekur të mësoj më
shumë për këtë çështje në veçanti, kam arritur
të kuptoj që është një pikë shumë e ndjeshme për shumë e shumë
shqiptarë. Është si një nerv i hapur – e prek dhe ngacmohet një reagim
shumë i fortë, sidomos mes njerëzve që ose kanë qenë të burgosur
politikë ose familjet e të cilëve mund të numërohen mes familjeve të
ashtuquajtura të persekutuara. Përsëris, pozita ime dhe ajo e Shteteve
të Bashkuara nuk është të mbahet një qëndrim lidhur me bazën e këtij
argumenti kundër një tjetri. Kam thuajse dy vjet në Shqipëri dhe kam
mësuar dhe, fatkeqësisht të pranoj, që gjërat politizohen shumë lehtë
këtu. Ndonjëherë ngremë zërin por në fund prapë ngelet dhe e shohim një
gjë të tillë edhe në këtë çështje. Ajo që po përpiqem të bëj, sadopak,
është të hyjmë në një mënyrë që, siç thatë ju, ndoshta të ndihmojmë për
zgjidhjen e disa prej ankesave nëpërmjet dialogut, diskutimit. Nuk
kërkojmë të jemi një ndërmjetës apo arbiter;
interesi ynë për ta bërë këtë është zero. Nuk e kemi ekspertizën e
duhur. Nuk e kemi as dëshirën. Kjo është diçka që duhet ta zgjidhin
shqiptarët. Por, prej mbërritjes sime këtu dy vjet më parë, e di që disa
herë, për mirë a për keq, bashkësia ndërkombëtare, Shtetet e Bashkuara
në veçanti, mund të luajnë rolin, le të themi, e një ure për të
lehtësuar komunikimin. Këtë po përpiqemi të bëjmë; jo të ndërmjetësojmë,
por të përpiqemi të lehtësojmë një lloj komunikimi. Dhe, për t’iu
përgjigjur më drejtpërdrejt pyetjes tuaj – përsëris, nuk dua të
paragjykoj asnjë prej qëndrimeve, as të kritikoj këtë apo atë palë –
mendoj vërtet që qeveria mund të bënte një punë më të mirë për të
komunikuar me njerëzit që e kanë këtë ankesë, në veçanti. Ndoqa
Ministrin Halimi në programin e Blendit mbrëmë dhe pashë një përmbledhje
të gjërave që tha. Mendoj doli mirë. Paraqiti
argumentet e tij me forcë.
Ishte edhe sot në Komisionin e Ligjeve në përgjigje të kërkesës së opozitës për të folur mbi zbatimin e ligjit prej vitit 2007 dhe mënyrën si ka funksionuar dëmshpërblimi.
Përsëris, së pari, Ministri Halimi është një mik. Punojmë shumë
ngushtë ndaj kam prirjen të mendoj mirë për të. Por mendova që ia doli
të paraqiste argumentet për çka ai mendonte të bënte. Disa ditë më parë
ishte një zotëri nga Ministria e Financave, s’e mbaj mend emrin, por
mendoj ishte Sekretari i Përgjithshëm…
Z. Teliti…
dhe ai po ashtu shpjegoi se çfarë ka bërë qeveria. Në rregull. Por,
mendoj që ajo që do arrinte më shumë se çdo gjë tjetër është nëse
dikush nga qeveria, në këtë pikë, qoftë edhe me kaq pak materiale
reference, dmth asgjë, për sa i përket dokumenteve. Thjesht shko atje
dhe dëgjo. Nuk e kam në kuptimin e kapitullimit apo të lutesh në gjunjë.
S’dua të them këtë, por me besim. Ndonjëherë njerëzit duan vetëm t’i
dëgjosh. Dhe, e fundit që do thoja lidhur me këtë, meqenëse ka zgjatur –
thatë se janë bërë rreth 25 ditë – është e qartë që njerëzit janë të
cfilitur: në radhë të parë, grevistët, por mendoj shumë njerëz janë të
tejlodhur: qeveria që po merret me këtë; presidenti; avokati i popullit;
gazetarët që raportojnë lajmin. Pra, njerëzit po lodhen, nervat po
tendosen gjithnjë e më shumë, dhe po shohim një retorikë të padobishme
nga vetë grevistët. Janë të frustruar;
thonë që ka të bëjë me kushtet e tyre ekonomike, gjendjen shumë të keqe
ku ndodhen – nuk ka të bëjë me politikën. Por kur i drejton sharje
kryeministrit dhe të tjerëve, nuk është se ndihmon dhe aq; e politizon.
Ndërkohë, kur zyrtarë të lartë të qeverisë, nga ana tjetër, duan të
theksojnë diçka, dhe arrijnë drejtojnë edhe ata sharje, duke thënë se
janë të manipuluar – përsëris, thelbi nuk është nëse kjo është apo jo e
vërtetë. Pra, aktualisht, po përpiqemi të gjejmë mënyra që të nxisim
njerëzit të ndalojnë sharjet, të ulin temperaturat, thjesht të merren me
situatën, për atë që është. Nuk është shenjë dobësie. Është shenjë
force. Nëse dikush – burrë a grua – nga qeveria, një zëvendës-ministër,
shef kabineti nga një ministri që merret me çështjen, do të shkonte tek
çadrat nesër…
Pse mendoni se do mjaftonte, Z. Ambasador? Kërkesat janë bërë të qarta dhe disa janë të panegociueshme për grevistët. Qeveria mendon se ka bërë shumë, më tepër se sa PS-ja kur kjo ishte në pushtet, siç kjo vetë ka pranuar se ka bërë pak ose aspak për këtë kategori. Në fakt, ka kompensuar persekutorët, ish-bllokmenët, në vend të të persekutuarve. Pse mendoni se ky ballafaqim, kjo e parë sy më sy do të mjaftonte?
Është një pyetje shumë e drejtë dhe më sjell në mend një analogji.
Kërkoj ndjesë sepse mund të duket pa lidhje me një diskutim kaq serioz,
por mendoni për djemtë dhe vajzat kur janë në shkollë të mesme. Si
djalë, sheh një vajzë që është e mençur, e njohur, e bukur dhe do që ta
ftosh të dilni bashkë. Por, më shiko mua, s’jam as fort i gjatë, mes të
tjerash… Është e lehtë të thuash: mos u bëj budalla, ndërkohë që
njerëzit thonë: po nuk e provove s’ke për ta ditur kurrë. Po vazhdoj
edhe për pak çaste me analogjinë me takimet e djemve me vajzat, në jetën
time kam pasur surpriza. Kishte plot vajza që më kanë thënë: ik ore,
s’dua të të shoh më me sy. Por kishte edhe nga ato që thanë, patjetër,
do më pëlqente të shkonim në kinema apo diçka tjetër. Pra, nëse nuk
provon, si mund ta marrësh vesh? Ajo që ngritët ju, duke pasur parasysh
kërkesat, ato që kanë thënë, është një
mjedis armiqësor. Edhe unë do stepesha, por çfarë do humbësh? Faqen? Se
s’do dukesh më i fortë?
Ndoshta, Z. Ambasador, ka edhe një aspekt tjetër, respektimi i ligjit, mjetet demokratike në dispozicion të palëve. Në këtë rast, grevistët kanë kërkesat e tyre, kemi qeverinë që mëton se zbaton ligjin. Ka një fjalë që quhet precedent. Nëse çdo grup shoqëror në Shqipëri, me probleme të mprehta, ndoshta jo aq të mprehta sa të të persekutuarve, zgjedhin këtë formë greve urie dhe veprimeve ekstreme me djegie. Po marr një shembull konkret. Shqipëria ka për të marrë statusin kandidat, duhet përmbushur një kusht, ai i ligjit për Gjykatën e Lartë. Le të themi që një grup njerëzish hyjnë në grevë urie dhe i kërkojnë Z. Rama të votojë ligjin. Sigurisht s’ka asnjë ekuivalencë mes të dyjave, por e përdor për parë veprimet e mundshme në një rreth vicioz drejt cilësdo force që mund të jetë në pushtet.
Kur mendon për dallimet mes një qeverie, partisë në pushtet dhe
opozitës, ka mijëra, ndoshta miliona. E kush do që të jetë në opozitë?
Mendoj këtu edhe për SHBA, ku debati i dytë presidencial do të
zhvillohet pas pak orësh. Duket se rezultati do jetë i afërt. Do
diskutojmë edhe këtu. Por një pikë e thjeshtë që do të ngrija është që
në një shoqëri demokratike, ku ka një qeveri të zgjedhur demokratikisht,
siç është rasti i Shqipërisë, është detyrimi i qeverisë që të jetë
qeveria e të gjithë vendit, jo vetëm e popullsisë që votojnë për ty.
Kështu që, e kuptoj që kur të fillojë fushata – ka disa që thonë ka
filluar tashmë – duhet të bësh disa gjëra të caktuara për t’iu drejtuar
bazës së mbështetjes. Me shpresë, e zgjeron këtë apo arrin të marrësh të
pavendosurit, por, nëse je qeveria, nuk je qeveria vetëm për pjesën blu
të shoqërisë. Z. Mziu dhe njerëzit në Kamëz
mund të jenë mbështetësit më të besueshëm dhe sigurisht që mbështetjen
do ta kërkosh në bulevardin blu që kanë ata verën tjetër, por je edhe
qeveria që përfaqëson qytetarët që janë në mes të zonave socialiste, apo
çdo pjese tjetër. Nuk dua të them diçka aq te thjeshtëzuar, që mund të
tingëllojë si kot, por e kam absolutisht seriozisht këtë. Këtë dua të
them kur flas për ndryshim në qëndrime. Mendoj se është e drejtë të
thuhet që Shtetet e Bashkuara – dhe kam besim këtë mendojnë edhe shumë
prej kryeqyteteve europiane që, në këto çaste, janë duke shqyrtuar
statusin kandidat për Shqipërinë, pra hapat e mëtejshëm. Shohin stilin e
qeverisjes këtu, cilësinë e dialogut. Do ketë disa njerëz në partinë në
pushtet që do të thonë: si shumë po na bie në qafë. Dhe përgjigja ime
është, po të shohësh gjithçka kam thënë në intervista të ndryshme këtu,
do gjesh që nuk e mbaj me hatër
opozitën. As këtu nuk po e bëj këtë. Jo. Cilido që kalon 24 orë në
Shqipëri e di që opozita mund të jetë pjesë e zgjidhjes, por mund të
jetë edhe pjesë e problemit.
A është opozita pjesë e zgjidhjes në mënyrën si po i qaset çështjes? I bëtë thirrje qeverisë të gjejë një zgjidhje. A po ofron një zgjidhje opozita?
Për këtë çështje specifike?
Po.
Të flas ndershmërisht, krahasuar me çështje të tjera, nuk e kam
parë opozitën të angazhohet aq shumë sa mund të mendohej. Nuk është se i
kanë përkeqësuar gjërat dukshëm me sa mund të shoh unë. Mendoj se në
radhë të parë – mund ta kem gabim – ka të bëjë me situatën thuajse unike
që paraqitet në çështjen e ish të persekutuarve. Mendoj që çdo shqiptar
që e sheh e kupton shumë më mirë se sa unë se ç’dua të them. Me pak
fjalë, shumë prej personave ish të persekutuar kanë një antipati të
fortë ndaj komunizmit; mendoj është e drejtë të thuhet se një përqindje e
madhe e tyre janë mbështetës të PD-së. Ndjej se një arsye pse kjo
çështje e posaçme ngacmon një përgjigje thuajse emocionale nga ana e
disa njerëzve në qeveri, njerëzve pranë qeverisë, mbështetës të
koalicionit qeverisës, termi që kam dëgjuar është: tradhëti! Si mund ta
bëjnë këtë? Ata thonë që ne, PD-ja, që
në fillim edhe tani – kemi bërë më shumë se kushdo tjetër për ju. Kam
parë njerëz në lot, thuajse duke u dridhur. Përsëris, nuk po gjykoj. Po
bëj kujdes të mos e kaloj cakun, por po them që këtë e kuptoj. Nëse do
isha në vendin tuaj, kushedi, ndoshta do ndihesha njësoj. Po them që në
një shoqëri demokratike, një prej detyrimeve, një barrë është që duhet
të qeverisësh, të marrësh vendimet e vështira, të bësh dialog, me dikë
që mund të doje ta mbysje fare, por prapë e ke detyrim; je zgjedhur për
këtë. Nëse vihesh kaq shumë në siklet, atëhere hiq dorë nga pozicioni që
mban, atëherë ik, lëre ta bëjë dikush tjetër.
Mazhoranca thotë që ligji po funksionon. Z. Halimi bëri publike numrin e madh të dosjeve të trajtuara, që kanë marrë këstin e parë, si dhe ata mbi 65 vjeç të dytin. Ky është ligji, këto janë mundësitë financiare të Shqipërisë në zhvillim që përpiqet të merret me një çështje që nuk është 20-vjeçare, pamundësinë e politikës për ta zgjidhur atë, por është një problem i trashëguar. Dhe ka të bëjë me raportin e shqiptarëve me të shkuarën.
Nuk dua të kundërshtoj asgjë nga këto që thatë. Personalisht, nuk
kam asnjë arsye të kundërshtoj apo të pyes nëse kjo apo ajo është e
vërtetë. Jo, shumë njerëz me të cilët flas thonë – disa që janë edhe
qartas në opozitë – epo, në thelb ose plotësisht kjo është e saktë. Por
nuk është kjo çështja. Siç thashë më parë, mendoj është e rëndësishme që
dikush si Ministri i Drejtësisë – siç bëri mbrëmë, në atë rast ishte
gjë e mirë të kishe statistika, shumë të dhëna. Në rregull edhe zotëria
nga Ministria e Financave. E kuptoj që Kryeministri dëshiron të bëjë të
qartë qëndrimin e tij, se si ndihej për këtë çështje, por, ajo që i
kthehem dhe i rikthehem është, një dobësi themelore e klasës politike
shqiptarë – kam parasysh opozitën dhe qeverinë. Disa do thonë mrekulli,
të tjerë do thonë, ja ku e bëri prapë ky Arvizu. Nga të gjitha vendet ku
kam shërbyer,
udhëtuar, shkuar, unë i gjej shqiptarët zyrtarë, njerëz në qeveri,
politikanët, si komunikuesit më të këqinj, më të këqinjtë. Thjesht të
tmerrshëm në komunikim. Ekziston vetëm një mënyrë dhe atë pamë me Z.
Halimi. Mund ta bësh këtë, por përveç kësaj, dërgo dikë, nesër, tek
çadrat dhe thuaju të njëjtat gjëra. Kamerat janë aty. Nëse e do
privatisht, fol me policinë. Mund të pyesësh për rolin tonë në
lehtësimin e një kontakti midis disa prej grevistëve dhe zyrës së
Presidentit. Kur e mendova planin, iu dhashë njerëzve të mi udhëzime
shumë të qarta se çfarë saktësisht doja të bënin dhe ishim në kontakt
edhe me zyrën e Presidentit. Ishim në kontakt me policinë, të cilët
mendoj kanë bërë punë të mirë, si zakonisht; kanë qenë shumë
profesionistë. Iu thashë: do shkojmë, pakashumë në këtë dritare kohe, do
t’u flasim për një çështje delikate. Iu thashë, e di që ka disa
kamera televizionesh; nuk ka problem nëse kamerat filmojnë një makinë
të ambasadës, të filmojnë disa anëtarë të personelit të ambasadës. Ishte
edhe një anëtar i delegacionit europian, zyrtari që mbulon të drejtat e
njeriut. Iu thashë s’ka asnjë problem. Por, iu kërkova që gazetarët t’i
mbajnë në një largësi të sigurt. Nuk ka pse të dëgjojnë bisedën. Ndaj,
më duket se nëse qeveria do donte një bisedë shumë private dhe të
çiltër, do të ishte e mundur nëse e donin. Nëse donin ta bënin para
dhjetë kamerave, edhe këtë mund ta bënin po të donin.
…e të përdornin komunikimin nëpërmjet medias për të bërë të ditur se çfarë ka bërë qeveria për këtë kategori njerëzish. Për ta zgjeruar pak, kjo kategori, sëbashku me ndëshkimin e krimeve të komunizmit dhe ligjin e lustracionit, shihen si pjesë të rëndësishme të paqëtimit të ndërgjegjes dhe kujtesës kolektive. Janë çështje shumë delikate për nga ndikimi në të tashmen dhe të ardhmen e shoqërisë. Por a mendoni se duhet të ketë një konsensus, mirëkuptim politik më të madh meqenëse çështjet janë kaq delicate? Dhe, sa i rrezikshëm është përdorimi politik i këtyre çështjeve?
Në hyrjen për në stinën e zgjedhjeve, bazuar në përvojën time me
zgjedhjet vendore, njerëzit – në opozitë apo qeveri apo partitë e tjera
më vogla – nuk është se kanë nevojë për çështje të tjera për t’u marrë.
Tryeza është plot që tani. Mendoj se një arsye pse kjo çështje është kaq
delikate, dhe ju përmendët ligjin për lustracionin. Më kujtohet kur
përgatitesha për seancat dëgjimore për konfirmimin në Senat për postin
tim, kur paraardhësi im Ambasadori Uidhers ishte këtu, ishte një çast
kyç lidhur me ligjin për lustracionin. Deri më sot, nuk se e kuptoj
100%, por u përpoqa ta studioja, të bëja ca kërkime; gjithnjë përpiqem
t’i shoh gjërat nga më shumë se sa vetëm një kënd, përpiqem si të thuash
për një shikim tri-dimensional. Por ajo që ndjej unë për ligjin e
lustracionit është që edhe ajo është shumë emocionale. Mendoj se është
emocionale, Sonila, sepse ka të bëjë
me identitetin e shqiptarëve, veten e tyre, vendin e tyre në shoqëri.
Shqiptarët janë të jashtëzakonshëm kur bie fjala për dallimet fetare.
Mendoj janë model për tolerancën fetare; apo dallimet krahinore.
Hera-herës, dëgjoj njerëz që bëjnë shaka me dialektin verior apo
dialektin e Tiranës. Megjithatë këto janë vogëlsira, pa peshë, pa
ndikim. Por kur i kthehesh të shkuarës, gërmon të shkuarën, çfarë ka
bërë familja jote? Ç’lloj kontakti kishte xhaxhai yt me Sigurimin?
Familja ime ka pasur pronë pikërisht aty ku është shtëpia jote tani.
Vetëm mund ta imagjinoj se sa emocionalë mund të bëhen njerëzit –
përsëris, është një nerv i zbuluar; arrin në kockë; është një plagë e
hapur; ka ndodhur 21 vjet më parë por është si hap e mbyll sytë, apo jo?
Si të kish ndodhur dje. Rikthimi i pronave, zgjidhja e pronave të
pretenduara – një çështje jashtëzakonisht komplekse. Çdo gjë e lidhur me
të
shkuarën është si plagë. Ka një kore dhe për fat të keq, për këtë
çështje të posaçme, është si të heqësh koren. Dhemb, është shumë e
dhimbshme. Është e dhimbshme ta shoh këtë. Prandaj po përpiqemi të
nxisim njerëzit të ndërmarrin një përqasje që të paktën mund të trajtojë
disa prej pretendimeve më të mëdha, edhe nëse bien dakord për të mos
rënë dakord, në mënyrë që të ecin përpara.
Z. Ambasador, po citoj Fatos Lubonjën, ish i burgosur politik, i cili shkruante në një opinion dje, “Fenomeni i kalimit të politikanëve nga regjistrat e indiferentizmit tek ato të konfliktualitetit të ndezur, pa u ndalur tek terreni i vërtetë politik: zgjidhja e problemeve të qytetarëve a mos e bënë të panevojshëm pluralizmin politik, pikërisht aty ku kundërshtari politik ekziston vetëm për të justifikuar dështimin tënd? Për të shkarkuar përgjegjesine tënde?” Në një mënyrë a një tjetër e ka drejtuar gishtin tek klasa politike; se si mund të përdorë çdo çështje politikisht, nga më e mprehta tek më e thjeshta? A ndani të njëjtin mendim?
Kam biseduar disa herë me Z. Lubonja. Kam librin e tij, “Ridënimi.”
Tani do të filloj ta lexoj. E respektoj shumë si opinionist. Është një
lloj individi me pikëpamje të forta. Bie në një mendje me të për shumë
gjëra. Ndonjëherë nuk biem dakord, por mbrëmë, i kërkova stafit: dua të
di ç’tha Z. Halimi dhe kam shumë interes të di çfarë tha Z. Lubonja.
Citimin që ju lexoni e kam dëgjuar, lexuar dhe jam 110% në një mendje me
të. 200%. Ka plotësisht të drejtë.
Kam edhe një pyetje të fundit nga tre që kisha përgatitur për statusin kandidat, kushtet që i janë vendosur Shqipërisë për të marrë statusin në dhjetor, si dhe fillimin e negociatave. Ç’mesazh ka Uashingtoni lidhur me javët e mbetura deri më 20 nëntor të këtij viti dhe nevojën për të votur tri ligjet në parlament me konsensus për të marrë statusin?
Meqenëse SHBA nuk është shtet anëtar i BE-së, nuk është se di për diskutimet e brendshme…
Por e mbështesni…
Shumë. Politika e SHBA është të mbështesë plotësisht integrimin e
të gjithë Ballkanit Perëndimor, sigurisht përfshi Shqipërinë, në
bashkësinë euroatlantike. Mendoj – dhe shpresoj ambasadori Sekui s’do ta
ketë problem ta them këtë – por mendoj që nevojitet një përqasje me dy
shina. Njëra, siç thatë ju: janë tri ligje lidhur me shërbimin civil,
Gjykatën e Lartë, dhe rregulloren e parlamentit. Ka disa dallime në
qëndrime. Kam më shumë shqetësim për ligjin për Gjykatën e Lartë sepse
lidhet me mosmarrëveshjen në Fier, e cila është temë për ditë tjetër.
Por sinqerisht shpresojmë që dy palët mund të angazhohen seriozisht. Nuk
mendoj se dallimet janë të mëdha. Nëse ka vullnet, mund ta kapërcejnë.
Fiery është pak i ndërlikuar. Mendoj se aty dallimi është më i madh se
sa në çështjet e tjera, por prapë, nëse ka vullnet, mund ta zgjidhin.
Ndërsa e dyta është ai i qëndrimeve. Nuk mendoj
se 27 kryeqytetet po shohin domosdoshmërisht listën e po plotësojnë
kutitë: plotësuar, plotësuar, plotësuar. Është përbërës me rëndësi por
thonë edhe: a do ta rrokë klasa politike shqiptare dhe mbështetësit e
tyre këtë shans, edhe në fillim të një fushate zgjedhore, për t’u
përpjekur në mënyrë disi të ndryshme? Lidhur me çështjen e posaçme të të
burgosurve politikë – nuk po them që është lakmusi – por mendoj se nëse
kjo është një çështje që klasa politike mund ta zgjidhë në mënyrë të
tillë që flet mirë për qeverisjen demokratike këtu, mendoj që kjo vetëm
do ta ndihmonte statusin kandidat të Shqipërisë kur të merret vendimi në
fund-nëntori apo fillim-dhjetori.
