 |
“E VËRTETA”... E PAVËRTETË E PROF. EMIL LAFE
Gjuha Shqipe si tipar themelor i kombit kërkon bashkim e jo ndarje.
Nga KOLEC TRABOINI
Shkaku për të cilin ka patur nderin
të dalë në opinionin publik prof. Emil Lafe në “Gazetën Shqiptare” më 20 korrik
2014, është se kërkon të shumëzojë me zero një shkrim mjaft serioz e
konstruktiv të botuar në gazetën “Tirana
Observer” të datës 7 qershor 2014 “Shqetësuese janë rrënjët e gjuhës shqipe” shkruar
nga prof. dr. Luftulla Peza, kryetar i Shoqatës “Qendra e Studimeve Pellazgjike”
Tiranë – Prishtinë.
Që në krye prof. Emil Lafe shpalos
platformen e vet kundërshtuese duke përmbledhur së pari në 9 pika problematikat që shtron prof. Peza, për të patur kësisoj më të lehtë në
kundërshtimin dhe minimizimin e vlerave të shkrimit në fjalë.
Po cilat janë pikat e dobëta të artikullit
të prof. dr. Luftulla Pezës që sipas
prof. Emil Lafe, u dashkan të konsiderohen si probleme të paqëna.
Ja dhe esenca e shkrimit të prof.
dr. Luftulla Peza që u bë shkak i kësaj polemike në mes dy profesorësh të
nderuar:
“1) standardi i sotëm i shqipes i vendosur në kohën e regjimit
totalitar është i vjetruar, i plakur dhe duhet të ecë përpara me shoqërinë; 2)
ruajtja e këtij standardi mbyll shtigjet e hulumtimit drejt lashtësisë
pellazge; 3) kur u vendos standardi u shkelën mjaft rregulla të gjuhës shqipe,
sepse vendosi politika; 4) gjuhëtarët dhe historianët shqiptarë, duke shkelur
të gjitha rregullat shkencore, i kanë prerë rrugën gjuhës shqipe drejt gjuhës
pellazge dhe ilire me të cilat ajo lidhet dhe ka vazhdimësi të plotë; veprat që
e lidhin gjuhën e lashtë pellazge me gjuhën shqipe as analizohen, as
kundërshtohen dhe as pranohen; 5) Homeri dhe Hesiodi, që kanë jetuar para shek.
VIII para erës së re, i përkasin racës pellazge, që e përshkruajnë me dashuri
dhe madhështi (d.m.th. nuk janë grekë); 6) gjuhëtarët shqiptarë njohin vetëm
standardin të bazuar në toskërishten dhe e kanë shpërfillur gegërishten,
prandaj nuk e përmendin lidhjen e fjalës së parë të “Iliadës” menin, me fjalën
e gegërishtes mëni (toskërisht mëri), që ka po atë kuptim, por është jashtë
standardit; 7) duke mohuar pellazgët si stërgjyshërit tanë, historianët dhe
gjuhëtarët shqiptarë nuk mund të vërtetojnë autoktoninë tonë; 8) qindra
mbishkrime me shkrimin ilir dhe në gjuhën ilire janë në muzetë e Durrësit dhe
të Apolonisë, por padrejtësisht gjuhëtarët shqiptarë nuk i pranojnë si të
gjuhës shqipe; 9) shqipja e njësuar është arritje e madhe e kulturës sonë,
duhet mbështetur, por edhe do pasuruar dita-ditës. Disa nga këto nëntë pika kanë
të bëjnë me gjuhën e sotme, me shqipen standarde, ndërsa të tjerat me lidhjet
shqiptaro-pellazge.”
Prof. Emil Lafe pasi ka cituar objeksionet
e mësipërme të prof. dr. Luftulla Pezës përpiqet lodhshëm të hedhë poshtë këto
9 pika, madje duke dashur ta bëjë këtë gjë zellshëm, në vënd të përdorë
argumentin gjuhësor si profesionist që është , i lëshohet trajtimin rutinë si në
shkrimet e rëndomta të gazetave të përditëshme. Duke harruar argumentin
gjuhësor bie sa në ca kujtime të hershme fëminore aq edhe tek nostalgjitë e studimeve
e hulumtimeve të kohës së komunizmit, por pa harruar t’i dalë punë edhe me
varrosjen, bashkë me dialektet veriore të shqipes, edhe të problemit pellazgjik,
që shqiptarët e kanë për zemër por që prof. Lafes nuk i pëlqen.
“Më kujtohet – shkruan prof. Lafe,- mësuesi im i gjuhës dhe i
letërsisë në gjimnazin e Durrësit (1951-52), shkrimtari Bedri Rama, që më
qortonte: Mos ngatërro dialektet! – kur unë, që vija nga 7-vjeçarja e Lushnjës,
përpiqesha t’i shkruaja hartimet pak “durrsakçe”, si shokët.”
Duke dashur të tallet me problemin e
paskajores si tipar themelor i dialektit të gegnishtës( dhe jo gegërishtes siç
e përdor rëndom), prof Lafe merr ca
citate të Enver Hoxhës psonisur në traktet e luftës ku qënka përdorur
paskajorja jo siç duhet, ndaj, mendon e konkludon Prof. Lafe, nuk shtrohet si problem
i pranueshëm paskajorja sepse krijoka ilaritet në të shkruar. Paskajorja është
punë e kryeme për gjuhtarin e nderuar nga Lushnja që bën fole në Institutin
Albanologjik në Gjuhësi dhe mbron gjithçka që është bërë në kohë të komunizmit.
Ja dhe përsiatja me stilistikën e Enverit që na e sjell si argument për
ilaritetin që sillka paskajorja në traktet e luftës:
“Apo është fjala për të “shartuar” në standard paskajoren, siç
ka bërë ndër të tjerë edhe Enver Hoxha në shkrimet e viteve të luftës, kur
shkruante p.sh.: ... përpiqet me mish e me shpirt me e shpërnda frontin e gjerë
të popullit tonë; ... po shkelin vatrat tona për me gjuejtë patriotët; ... ta
gënjejë popullin, t’i hedhë hi syve për me muejtë më mirë me ja mbërritë
qëllimeve të tija; ... u përpoqën ta mobilizojnë popullin për me e çue të
vritet në Libi; Fashizmi e ruante këtë spiun të vjetër (Mustafa Merlikën) për
me e qitë kur ta shihte pisk ... etj. Ky lloj shartimi, që pasqyron në gjuhën e
shkrimit përzierje dialektore të rastit, nuk pati (e nuk mund të kishte) sukses
dhe u la mënjanë.”
Për gjuhtarin Emil Lafe nuk ekziston
asnjë shëmbull i mirë e i dobishëm i
përdorimit të paskajores, nuk i gjen këtë as tek Pashko Vasa, Ndre Mjeda, Gjergj
Fishta, Migjeni po shkon e mbështetet në
frazeologjinë politike të Enver Hoxhës
shkruar në kushte ilegaliteti gjatë viteve të luftës. E drejtë e tij kujt i
referohet. Po ky ka harruar pa cituar edhe Mehmet Shehun se edhe ai ka mbajtur
një fjalim programor mjaft te gjatë e të mërzitshëm për punët e gjuhës, apo Mehmeti nuk u marrka në
konsideratë se ka qënë poliagjent dhe armik i popullit siç e cilësonte ish miku
i tij për kokë diktatori Hoxha.
Madje për të qënë bindës në kundërshtitë e veta profesori specialist i
gjuhës, thërret në ndihmë krahas të
tjerave edhe kujtimet e tij përsonale për dy dhëndurrët e prof. Aleksandër
Xhuvanit, Ramiz Alia dhe Bilbil Klosi, pa arritur të na bindë se çfarë lidhje e
funksion kanë këto dy emra në një përsiatje për Gjuhën Letrare. Inkursionet e prof. Emil Lafes në shkrimin e
tij mjerisht vetëm gjuhësi nuk shprehin.
Është vërtetë i marramëndshëm sepse kur i fut një tëharrje
problematike në brigjet italiane, shkon thellë
në histori për të na treguar si u bë
standardi përtej Adriatikut që nisi me 3 përqind( sipas tij) e tani na lulëzoka
lumturisht me 100 për qind. Ky lloj
tregimi me shifra përqindjesh më kujton shkrimet e “Zërit të Popullit” për
rendimentin për hektarë të produkteve bujqësore, me statistika strikte, por që
një herë nga pakujdesia e tipografeve
titulli na doli i shtypur jangllësh, kësisoj bathët na dolën bythë shifrore
në rendimentet për hektarë. I kanë gërmat këto rreziqe, kur nuk i përdor si
duhet të bëjnë gjëmën. Por profesor
Lafe vazhdon dhe me tutje përsiatjen e
tij sikur të ishim ende në shekullin e kaluar. Madje përveç Enverit na sjell në
kujtesë edhe një lugat tjetër me përmasa botërore, na kujton edhe programin e
punës së vet në Kongresin e Drejtshkrimit
ku, siç pohon jo pa krenari, ka patur si
busull orientuese në Gjuhësinë shqiptare mësimet e Josif Visiarionoviç Stalinit. Që të mos duket sikur
po sajojmë përralla me Stalin e luftë klasash, po paraqesim retorikën e të nderuarit gjuhëtarin tonë luftëtarit të
ashpër kundër gegnishtes. Citojmë:
“Më takon të jap këtu nja dy sqarime të shkurtra, edhe si
dëshmitar i punëve. Pas botimit të librit të Stalinit “Marksizmi dhe çështje të
gjuhësisë” gjuhëtarët nuk u rrezikuan nga ndërhyrja e politikës. Pse? Sepse
Stalini sqaroi në atë libër se gjuha është një fenomen shoqëror i një tipi të
veçantë, nuk është as pjesë e bazës, as pjesë e superstrukturës së shoqërisë,
se gjuha nuk ka karakter klasor, nuk është ideologji, ajo u shërben njësoj si
klasave shfrytëzuese, ashtu edhe klasave të shfrytëzuara. Në atë libër Stalini
kërkon që çështjet e gjuhës të zgjidhen nëpërmjet diskutimesh shkencore dhe ka
formuluar atë thënien e njohur: “Gjithë bota e di se asnjë shkencë nuk mund të
zhvillohet dhe të vejë mbarë pa luftë mendimesh, pa liri kritike.” Ky citat, i
shkruar me shkronja të mëdha dhe me emrin e Stalinit poshtë, ka qenë një lloj
embleme në veprimtari të ndryshme shkencore të asaj kohe.”
Të lumtë profesor Emil Lafe. Më
bukur nuk ka si thuhet. Programi stalinist u jepte liri të plotë intelektualeve
madje edhe liri kritike. I dënjë ky konsiderim për rrugën dhe
ideologjinë staliniste, krenar për lugatin tonë që rrinte në Kongresin e
Drejtshkrimit si një faraon përpara të cilit drithëronte vetë vdekja. Të lumtë
që na e solle në kujtesë Stalinin që ne mëkatarët e kësaj bote të shekullit XXI mjerisht
e kishim harruar. I nderuar profesor Lafe
vazhdo në llogoren e luftës kundër dialekteve, vazhdo ekzekutimin e gegnishtës
siç Enver Hoxha pushkatonte intelektualët veriorë veç për dy shkaqe, se ishin
gegë dhe katolikë.
Nuk ka nevojë të bëhet gjykimi i
thellë i Kongresit të Drejtshkrimit mjafton të lexojnë broçkulla të tilla për të
kuptuar në çfarë bataku kishte rënë gjuhësia shqiptare në kazanin e shtrigave të
komunizmit.
Dua të sjell në kujtesë të Profesor
Lafes një emër shqiptari, studiuesi, shqipëruesi, profesor i gjimnazit të
Shkodrës Nikollë Daka, një pinjoll nga Hoti i burrave
kreshnikë, në kohën kur mblidhej
Kongresi i Drejtshkrimit 1972 në Tiranë, ai pikllueshëm shkruante për
tragjedinë që po ndodhte me të bukurën gegnishte dhe krijonte kësisoj në
Shkodër poemën “Koineja e Gjuhës Shqipe”.
Është shkruar bash atë ditë kur vendoste Kongresi, dhe stigmatizonte tërë atë teatër kukllash ku
dijetarët vinin me shumë si servant se sa si shkencëtar sepse nuk kishte asnjë
zë kundërshtues në atë sallë.
Dhe
e dini çfarë u bë me këtë të vetmin zë kundërshtues në Shqipëri pikërisht kur
ndahej me sopatë gegnishtja prej trungut kombëtar, u burgos dy herë dhe tërë
jetën e kalbën në burg, sa kur doli nga burgu i dytë nuk shkoi gjatë dhe vdiq. Një atdhetar i madh,
përkthyesi i madh i latinishtës, siç e
cilësonte vetë albanologu i paharruar Norbert Jokli, pasi kishte lexoi
përkthimet e tij.
Ju
profesor Emil Lafe mund të vazhdoni e shkruani e botoni nëpër gazetat e Tiranës,
të na flisni deri në ekstazë e stërlodhje për Enverin e Stalinin që paskan u dhënë liri
të plotë për zhvillimet gjuhësore në Shqipëri, por mjerisht fjalët nuk e
fshehin dot synimin tuaj për mbylljen e gjuhës shqipe dhe bjerrjen e pasurive
gjuhësore dialektale, ato pasuri të paçmuara që ende falë Zotit mbahen gjallë.
Ju kësisoj rrënoni tërë pasurinë e letërsisë shqipe që shpejt do të
konsiderohet një minoritet. Kam pasur e ruaj mendimin që kushdo që kërkon të
shkatërrojë dhe jo të pasurojë atë çfarë
kemi ndërtuar në Gjuhësi, por dhe e kundërta, siç po bëni ju dhe kolegët tuaj konservatore që
dërgoni dhe peticione në qeveri, që mbroni deri me histerizëm çfarë keni ndërtuar
keq me abandonimin mizor të gegnishtës, u them me plot gojë se i keni hipur
kalit mbrapsht dhe po kalëroni të gjithë
në qorrollepsje. Gjuha është një trase e madhe, gjigante, që nis prej historise
dhe vjen prej të gjitha skajeve të trojeve dhe shqiptarisë e ku mund të ecim të
gjithë shqiptarët pa patur aspak nevojë të shtyjme, të anashkalojmë apo dhe
shtypim e shkelim njëri-tjetrin, çfarë në komunizëm mjerisht është bërë. Ndaj
le të guxojmë të bëjmë atë që kërkon koha dhe e drejta: Hapjen e arkapijave të
gjuhës, heqjen e brakeshave të fanatizmit akademik mediokërr dhe bashkimin e
natyrshëm gjuhësor nëpërmjet pasurimit të saj nga çdo burim i kthjelltë
dialektor( ashtu siç lumejt krijohen nga burimet), për më tepër ashtu siç kërkohet dhe bashkimi
kombëtar, sepse me ndarje e përçarje nuk shkohet kurrkund.
