31 May 2015

Po hap derën brenda teje – Henri Michaux


PO E HAP DERËN BRENDA TEJE
HENRI  MICHAUX

Henri Michaux ( 24 maj 1899 - 19 tetor 1984) është lindur ne Belgjike, poet, shkrimtar dhe piktor i cili ka shkruar në frëngjisht. Ai më vonë e mori shtetësinë franceze. Michaux është më i njohur për librat e tij ekzoterike shkruar në një stil shumë të arrirë, dhe veprat e tij  përfshijnë  poezi, shenime udhetimi, dhe kritika e artit. Michaux udhëtoi gjerësisht, duke provuar aftesite krijuese në disa fusha, dhe mori droga, kjo e fundit ndikon  në dy nga veprat e tij më intrigues. Në 1930-1931, Henri Michaux  ka vizituar Japoninë, Kinën dhe Indinë e me pas Ameriken dhe Brazilin.
Poezitë e tij janë "mesazhe nga hapësira e tij e brendshme." Kjo hapësirë ​​mund të transformohet nga droga si në mrekulli e mjerueshme ose vizion i tmerrshem, si në "Hapësira  ​​dhe Hijet" (në lëvizjet e errësirës) "Space of the Shadows" (in Darkness Moves), por "mesazhe" nga ajo janë gjithmonë aq të qartë dhe sa më konkret të jetë e mundur.
Henri Michaux ishte gjithashtu një artist piktor shumë origjinale.Muzeu i Artit Modern në Paris dhe Muzeu Guggenheim në Nju Jork, të dy kishin ekspoze të mëdha t e punës së tij në vitin 1978.
Në 1955 ai u bë  qytetar i Francës, dhe ka jetuar pjesën tjetër të jetës së tij atje së bashku me familjen e tij. Në vitin 1965 ai fitoi Çmimin Kombëtar të Letërsisë, që ai refuzoi të pranojë.

 Henri MICHAUX

Ndërhyrja

Në të shkuarën, kam pasur shumë respekt për natyrën. Qëndroja para gjërave dhe peizazheve dhe i lija të bënin ç’të donin.
Kjo ka marrë fund një herë e mirë. Tani do të ndërhyj.
Kështu pra, isha në Honfleur dhe po mërzitesha pa masë. Pastaj, me një të rënë të dorës, vura aty ca deve. Kjo nuk dukej dhe aq e përshtatshme. Punë e madhe, ishte ideja ime. Përveç kësaj, këtë gjë e bëra me kujdesin më të madh. Fillimisht, i sillja devetë në ditët më të zhurmshme, të shtunave, në pazar. Një bllokim trafiku i tmerrshëm ndodhte pas kësaj, dhe turistët thoshin: “Oh, çfarë ere e keqe! Sa të qelbur janë njerëzit këtu!”. Era e keqe pushtoi portin dhe maskoi edhe erën e karkalecave të detit. Njerëzit dilnin nga turma të mbuluar kokë e këmbë me pluhur dhe me qime të një zot e di se çfarë.
Kur vinte nata, duhej të ishit aty të dëgjonit trokamat e këmbeve të deveve teksa përpiqeshin të kalonin urat mbi kanal, ding! ding! ding! mbi çimento dhe hekur!
Pushtimi i deveve u realizua me rregull dhe në siguri të plotë.
Banorët e Honfleur-it mund ti shihje tashmë tek shikonin vëngër me atë vështrimin tipik të njerëzve që merren me devetë, kur inspektojnë karvanin për t’u siguruar që asgjë s’mungon dhe kështu të mund të vazhdojnë udhëtimin të sigurt; por mua m’u desh të largohesha nga Honfleur ditën e katërt.
Nisa gjithashtu një tren pasagjerësh. Treni u largua me shpejtësi nga Grand Place dhe u drejtua si shigjetë përpara pa e çarë kokën për ngarkesën; u lëshua drejt para, shpëtuar nga besimi.
Është për të ardhur keq që më duhet të largohem, por kam dyshimet e mia se qetësia nuk do të kthehet dhe aq shpejt në qytetin e vogël të peshkatarëve të midhjeve dhe karkalecave të detit.

 Thjeshtësi

Ajo që i ka munguar jetës time deri tani është thjeshtësia. Pak nga pak unë po filloj të ndryshoj.
Për shëmbull, së fundmi dal gjithmonë me shtratin tim me vete dhe kur një grua më pëlqen, e marr dhe bëj dashuri me të menjëherë.
Nëse ajo i ka veshët të mëdhenj dhe të shëmtuar, ose hundën, unë ia heq bashkë me rrobat dhe i vë poshtë shtratit, që ti marrë prapë kur të ikë; mbaj vetëm çfarë më pëlqen.
Nëse të përbrendshmet e saj do ishin më mirë po ti ndërroje, unë i nderroj menjëherë. Kjo është dhurata ime. Por nëse shoh një grua më të hijshme që kalon aty pari, unë i kërkoj ndjesë të parës dhe e bëj të zhduket sa hap e mbyll sytë.
Ata që më njohin thonë që unë jam i paaftë për të bërë çka  përshkrova më sipër, thonë që s’kam këllqe. Edhe unë kështu e mendoja dikur, po kjo ishte vetëm sepse atëherë nuk i bëja gjërat ashtu si më pëlqente.
Tani unë kaloj pasdite të mrekullueshme. (Në mëngjes punoj.)

Zbavitjet e një të sëmuri

Ndonjëherë, kur ndjehem ashtu kot fare, dhe jam vetëm në shtratin tim, e bëj dorën time të majtë të më bëjë temena. Dora ngrihet vetë mbi bërryl, kthehet nga unë dhe më përshëndet. Dora ime e majtë është shumë e dobësuar, dhe mban goxha distancë nga unë. Është dhe dembele, pale. Që ta bej të lëvizë, më duhet të sforcohem pak. Por sapo ka nisur të lëvizë, vazhdon pa ndalur, me një dëshirë të sinqertë  për të më kënaqur. E përkul kyçin e saj kaq mirë dhe është kaq e sjellshme, sa dhe një i tretë po të ishte aty ta shihte, do të prekej.

Poezi për Fuqinë

I. Unë po vozis

E mallkova ballin tënd, barkun, jetën tënde
Mallkova rrugët ku shkelën hapat e tu
Gjërat që preke me duar
Mallkova brendinë e ëndrrave të tua.

Të vura një pellg në sytë që më s’shikojnë
Një insekt në veshin tënd që më s’degjon
Një sfungjer në trurin tënd që më s’kupton.

Të ngriva në shpirtin e trupit tënd
Të ktheva në akull në thellësitë e jetës tënde
Ajri që thith të mbyt
Ajri qe thith ti është si ajër qilari
Është një ajër që e kanë shfryrë tashmë

Hijenat

Ky është një ajër që askush s’mund ta thithë.
Lëkura jote është e tëra e lagësht
Lëkura jote djersit ujërat e frikës së madhe
Sqetullat e tua kutërbojnë deri larg prej shpellës së nëndheshme.


Kafshët ngordhin në vend kur kalon ti
Qentë ulërijnë natën, me kokat drejtuar nga shtëpia jote
Nuk mund të arratisesh
Nuk mund të mbledhësh as fuqinë e një milingone në majën e këmbës tënde
Lodhja ta kthen trupin në një cung
Lodhja jote është një karvan i gjatë
Lodhja jote shtrihet deri në vendin e Nan
Lodhja jote është e pape\ërshkrueshme me fjalë.
Vetë goja jote të kafshon
Vetë thonjtë e tu të çjerrin
S’të përket më, gruaja jote
S’të përket më, vëllai yt
Shputën e kembës ia ka pickuar një gjarpër.

Dikush pështyu mbi pasardhësit e tu
Dikush pështyu buzëqeshjen e vajzës tënde të vogël
Dikush u kapardis duke pështyrë në pronat e tua

Bota ikën larg teje

Unë po vozis
Unë po vozis
Unë po vozis kundër jetës tënde
Unë po vozis
Unë shumohem në vozitës të panumërt
Që të vozis më me forcë kundër teje

Ti bie në mjegull
Ti ke mbetur pa frymë
Ti rraskapitesh me përpjekjen më të vogël

Unë vozis
Unë vozis
Unë vozis
Ti zvarritesh i dehur, lidhur pas bishtit të një mushke
Dehja si një çadër e stërmadhe që errëson qiellin
Dhe mbledh mizat
Dehje marramendëse e kanaleve semicirkulare
Fillesat e pavëna re të një hemiplegjie
Dehja nuk të lëshon më
Të shtrin në të majtë
Të shtrin në të djathtë
Të shtrin mbi kalldrëmin e rrugës
Unë vozis
Unë vozis
Unë po vozis kundër ditëve të tua

Ti hyn në shtëpinë e vuajtjes
Unë vozis
Unë vozis
Në një shami sysh të zezë janë shënuar veprimet e tua
Në syrin e madh e të bardhë të një kali me një sy e ardhmja jote rrokulliset

UNË PO VOZIS.

II. Përmes oqeaneve dhe shkretëtirës

Efikas si akti seksual me një vajzë të virgjër
Efikas
Eikas si mungesa e puseve në shkretëtirë
Efikas është veprimi im
Efikas

Efikas si tradhëtari që qëndron mënjanë me njerëzit e tij gati për të vrarë
Efikas si nata për të fshehur objekte
Efikas si dhia për të bërë fëmijë
Te veckël, të veckël, zemërthyer që në lindje
Efikas si nepërkë

Efikas si një thikë e mprehur për të plagosur
Si ndryshk dhe urinë për të plagosur më tej
Si dridhje, rënie, goditje për ta bërë më të gjerë
Efikas është veprimi im

Efikas si skërmitja e dhëmbëve që vërshon një oqean me urrejtje në gjoksin
E të përbuzurit, një oqean që s’do të thahet kurrë
Efikas si shkretëtira për të dehidratuar trupa dhe ashpërsuar shpirtra
Efikas si nofullat e një hijene për të mbllaçitur gjymtyrët e trupave të
Pambrojtur të të vdekurve

EFIKAS
Efikas është veprimi im

III. Të veproj, unë vij

Po hap derën brenda teje, po hyj
Të veproj,  unë vij
Jam këtu
Të t’mbroj
Ti nuk je më e braktisur
Ti nuk je më në vështiresi
Litarët e tyre janë zgjidhur, sikletet e tua kalojnë
Makthi që të la te drobitur s’është më
Unë po të mbaj me shpatullat e mia
Me mua ti hedh
Hapin e parë në shkallën e pafundme
Që të transporton
Që të ngre lart
Qe të përmbush

Unë të paqtoj

Po shpërhap pëlhura paqeje mbi ty
Po përkund fëmijën e ëndrrës tënde
Buroj

Buroj nga gjethet e çara rrathë  imazhesh  përqark gruas së frikësuar
Buroj nga dëbora e zbehtësisë së saj
Buroj nga frymëmarrja e saj…dhe zjarri ndizet sërish.


TË VEPROJ, UNË VIJ

Mendimet e tua për sulmet janë të mbrojtura
Mendimet e tua për dështimet, dobësitë
Forca ime është në trupin tënd, ka zënë vend aty
…dhe fytyra jote, shrrudhoset, rinohet
Sëmundja nuk të prek më
Frika të braktis


Paqja e qiejve
Paqja e lëndinave të lulëzuara
Paqja kthehet tek ti
Në emër të numrit më të lartë, unë po të ndih
Si një krater tymosës
Gjithë peshën e ngre prej supeve të tua të kërrusur
Këto koka të çuditshme rrotull teje
Vëzhguesit helmues të mjerimit të atij që është i dobët
Nuk mund të t’shohin më
Nuk ekzistojnë më

Një grumbull përforcimesh
Krejt mister nga thellësia
Si një zgjim nënujor
Si një këngë baritone
Unë vij
Kjo këngë të merr
Kjo këngë të ngre
Kjo këngë merr shpirt nga shumë burime
Kjo këngë ushqehet nga një Niagarë qetësie
Kjo këngë është e tëra për ty

Jo më vargonj
Jo më hije të errëta
Jo më frikë
Nuk ka asnjë gjurmë të tyre
Nuk ke nevojë për to
Atje ku pati dhimbje, ka pambuk
Atje ku pati plagë, janë mbyllur
Atje ku pati infeksion, ka gjak të ri
Atje ku pati drynë të mbyllur, ka det të hapur
Det që të mbart, dhe plotësia jote
E paprekur, si një vezë e fildishttë

Unë kam larë fytyrën e të ardhmes tënde.

Një shenjt

Kur po vërdallisesha nëpër trupin tim të mallkuar, mbërrita në një zonë ku pjesët e vetvetes ishin të pakta në numër dhe goxha larg nga njëra-tjetra, të jetoje atje, duhej të ishe një shenjt. Shumë kohë më parë, unë kisha dashur vërtet të isha një shenjt, por tani që sëmundja po më detyronte drejt shenjtërimit, unë e luftova dhe vazhdoj ta luftoj, dhe është e qartë qe nuk do të mbijetoj dot kështu.
Nëse do më ishte dhënë mundësia, mirë! Por të më detyrojnë me forcë-jo, këtë nuk e duroj dot.

Ulërima

Një thua i infektuar shkakton vuajtje të tmerrshme. Por, ajo që më bënte të vuaja më shumë ishte fakti që nuk mund të ulërija. Sepse isha në një hotel. Sapo kishte rënë nata dhe dhoma ime ishte midis dy te tjerave ku kishte njerëz që flinin.
Kështu që, mora një daulle të madhe nga kafka ime, një tunxh, dhe një instrument më me shumë rezonancë se një organo. Tani, duke perdorur fuqinë e jashtëzakonshme që më vinte nga temperatura e lartë, krijova një orkestër shurdhuese me instrumetat. Gjithçka dridhej nga vibrimet.
Pastaj, i sigurt më në fund që zëri im nuk do të degjohej në gjithë këtë zallamahi, fillova të ulërij, të ulërij për orë të tëra, dhe pak nga pak, arrita të ndjehem pak më mirë.


Nga Copëza dijeje

Sa më pak të urryeshëm do t’ishin njerëzit, poqese secili prej tyre nuk do të vishte një fytyrë.
.   .   .
Në moshën tetë vjeçare, akoma ëndërroja të më jepej statusi i bimës.
.   .   .
“Urdhëro brenda,” tha peshkaqeni, dhe e kullufiti. Peshkaqeni ishte njeri-ngrënës, por ishte një epokë mirësjelljeje.
.   .   .
Brenda shalqinit, rrihte një zemër.
.   .   .
Nuk mund ti shohësh presjet, mdis shtëpive, dhe kjo e bën leximin e tyre kaq të vështirë dhe ecjen në rrugë kaq rraskapitëse.
Fraza në qytet është e pafund. Por është magjepsëse, dhe fshatrat braktisen nga njerëz qe dikur ishin fermerë të fuqishëm dhe tani duan të shohin me sytë e tyre tekstin e admirueshëm për të cilin të gjithë po flasin, kaq i vështirë, shpesh i pamundur për tu ndjekur.
Kjo, megjithatë, është ajo çka përpiqen të bëjnë këta punëtorë kokëfortë, të ecin pa pushim,të merren me sëmundjet e kanaleve të kullimit dhe fasadave leproze teksa kalojnë andej pari, dhe kutpimi i pakapshëm,vazhdon tu shpëtojë, të dehur me varfëri dhe rraskapitje, ata enden para vitrinave të dyqaneve, duke humbur qëllimin me raste, por jo kërkimin…dhe ky është fundi per fshatin tonë të mirë!
.   .   .
Lulezim-kujdes! Në vend të kësaj, shkruaj për qarkun e shkurtër. 
.   .   .
Ëndërr me kalë: Kali, pasi hëngri karrocën që tërhiqte, sodit horizontin.
.   .   .
Veshët tek njerëzit nuk janë shumë të mbrojtur. Mesa duket, fqinjët nuk u përfshinë në plan.
.   .   .
Jeta ime: tërheq zvarrë një karrocë bebesh nën ujë. Ata që kanë lindur të lodhur, e dinë për çfarë e kam fjalën.
.   .   .
Pa kthyer përgjigje, tibetiani nxorri fyellin e tij stuhi-nxitës dhe ne u bëmë të gjithë qull nën dritën e vetëtimave.
.   .   .
Në Siam, përdorin bindjen e tigrit për të ndjekur instiktet e tij mizore me qëlim që ta joshin drejt një qingji që blegërin, mbi një gropë të thellë ku ai më pas do të japë shpirt, duke nxjerrë tym nga zemërimi që si budalla e la veten të zbulohej nga bastardë frikacakë kaq inferiorë ndaj tij ne çdo aspekt.
.   .   .
Jo gjithcka është e fortë te krokodili. Mushkëritë e tij janë sfungjerore, dhe ai ëndërron buzë ujit.
.   .   .
Gëlltit gozhdët, anija shkatërrohet dhe ujërat bëhen sërish të qeta.
.   .   .
Çdo shekull ka meshën e tij të madhe.  Çfarë është duke pritur ky shekull  që të organizojë një festë të madhe neverie?
.   .   .
Përçartjet e zogut nuk kanë asnjë interes për pemën.
.   .   .
Në pervojën time të konsiderueshme, thotë Sunyair, Universi është një gjë e madhe, e komplikuar dhe sipërfaqësore, i cili shfaqet në një pjesë të ditës, pothuajse gjithmonë e njëjta, dhe mesa duket, kaq mirë e ngulur në ato momente, sa quhet “realitet.”
Po, duket sikur ka lidhje logjike, por vetëm për pak kohë, dhe pastaj rrokulliset sërish në humnerën indiferente.
Duke qënë se është kështu, nuk kemi nevojë për shumë nxitje që të flemë si trungje.
Tundimi për të fjetur në shtratin e nënës dhe për të vrarë babain përbën kurthin e parë prej Sfinksi të jetës, të cilit ne duhet të jemi në gjendje ti përgjigjemi me trurin akoma teëpaformuar mirë- një kurth në të cilin  bien natyra të sëmura, që janë  të dënuar përgjithmonë të keqgjykojnë pengesat dhe te  mbivlerësojne kënaqesitë. Testi qe natyra na shfaq pabesisht do të ekzaminohet më vonë, por shenjat që ata do të jenë gjithmonë magjepsës është e dukshme tashmë: dhe në fakt, ja ku janë, pesëmbëdhjetë, njëzet vjet më vonë, të shqetësuar, me kokë të kthyer pas në vend që të shohin përpara, duke rrëfyer veten me mjerim para te huajve  zhbirues, duke u bërë preja e tyre e paralizuar, si fëmijë, si fëmijë- tama ashtu siç pritej.
.   .   .
Ai që fsheh të çmendurin brenda tij, vdes pa zë.
.   .   .
Në këtë shekull, fallusi po kthehet në dogmë.
.   .   .
Një kazan me mendime që i duket vetja njeri.
.   .   .
Edhe nëse është e vërtetë, është gënjeshtër.
.   .   .
Ai që këndon në kor, do ta degdisë vëllain e tij në burg kur ti kërkohet.
.   .   .
Ai që lë një gjurmë, lë një plagë.
.   .   .
Ai që ka flakur tutje demonët e tij, na mërzit për vdekje me ëngjëjt e tij.
.   .   .
Kur dikush shikon seminaristët- që së shpejti do të bëhen Doktorë në Teologji- tek luajnë duke gjujatur një top futbolli ,  priret të vëzhgojë se mesa duket është më e lehtë  peë tigrin të jetë plotësisht, dhe me dinjitet, një tigër, sesa për njeriun të jetë njeri.
.   .   .
Pas dyqind orë hetimi të pandërprerë, Bousset1 do të kishte rrëfyer që nuk besonte në Zot.
Kur ai deklaronte besimin e tij, ata duhej të ishin përgjigjur  ”Jo.” Kur ai ishte duke e deklaruar për të njëmijtën herë, ata duhet të kishin kërkuar “Më shumë! Më shumë!” dhe ta detyronin të recitonte sërish, nga e para, të gjithë historinë, pa ndaluar, çdo herë. Do ta kishin parë të shembej, të rrëfente, sapo të arrinin tek ajo shtrese\ë e vetes ku nuk mbetet më asnjë siguri.
Ai ishte me fat- bishopi kaq i sigurt në vetvete- që jetonte në një kohë kur nuk dinin të t’hetonin me imtësi. Ai përfitoi nga kjo dhe u përpëlit në të.
Ashtu si ne, gjithsesi, ai kishte nevojë te pushonte që ti vinin ide. Përndryshe, idetë do ti fluturonin nga koka, ashtu siç ndodh shpesh. Mendimet e vërteta, e keni parasysh? Nëse mund ti gjesh sërish, je për bukuri.
Por mund ta lexosh atë përsëri e përsëri, ai s’ia kishte fare idenë.
.  .  .
Zemra e një njeriu të ndjeshëm, vuan me tepri për të qënë në gjenjde të dashurojë.
.   .   .
Që të kuptojë, inteligjenca duhet të ndyjë duart. Mbi të gjitha, para se të ndyjë duart, duhet të lëndohet.
.   .   .
Gjithçka që s’është njerëzore rreth njeriut, e bën atë njeri. Sa më i madh numri i njerëzve në tokë, aq më i madh dëshpërimi.
.   .   .
Ai që fiton me plehra, fryhet shumë kollaj.
.   .   .
Një shkencetar do të çohet më kollaj të mbyllë një derë që përplaset vazhdimisht nga era, sesa të ndalojë një vrasje që po ndodh në dhomën ngjitur. Kjo, sepse ai e di çmimin e qetësisë, ai ia kushton jetën llogaritjeve dhe mendimit. Ata që janë përjetësisht të shpërqëndruar, le të merren me shpërqëndrime…
.   .   .
Mos u hiq si krenar. Të marrësh frymë ështeë të kesh bërë një lëshim tashmë. Të tjera lëshime do pasojnë, secili duke iu përshtatur tjetrit. Ja ku është një. Mjaft, le ti japim fund.
.   .   .
Jeta ime

Ti poi kën pa mua, jeta ime.
Ti rrokullisesh tutje.
Ndërsa unë pres akoma të bëj lëvizjen time.
Ti ke filluar betejën tashmë
Dhe mua më braktise rrugës.
Kurrë nuk të ndoqa pas, këtu qendroj.
Se ku ti pomë shpie, nuk e shoh dot qartë.
Atë fare pak çka dua, ti kurrë s’ma jep.
Për shkak të kësaj mungese, unë deshiroj
Kaq shumë gjëra, pothuajse gjithçka…
Për shkak të kësaj fare pak çka dua, e që ti kurrë s’ma jep.

Përktheu: Mirela Kapaj

Ç’është poezia? – Roman Jakobson


Ç'ËSHTË POEZIA?
Nga Roman JAKOBSON

Roman Osipjeviç Jakobson (Moskë 1896 – Boston 1982), një ndër figurat më qendrore të formalizmit rus, pastaj, së bashku me Trubeckoin dhe Muharzhovskin -  të rrethit linguistik të Pragës.  Mësues i madh i revolucionit gjuhësor nën emrin “strukturalizëm”, ai çeli shtigje të reja studimore, duke i shtjelluar dhe zhvendosur ato në rrjedhat e semiologjisë dhe ato të semiotikës. Gjuhëtar dhe poeticien, Jakobsoni dha një kontribut vendimtar për analizën e fakteve të imëta potike që konsideroheshin asokohe si faktorë margjinalë, duke provuar se poezia, është krijesë sa e vetëdijshme, aq edhe e pavetëdijshme e gjuhës.  Studimi i mëposhtëm është shkëputur nga përmbledhja me punime të zgjedhura të Jakobsonit “Gjuha dhe e pavetëdijshmja”

*   *   *

“Harmonia është rezultat i kontrastit, – thashë.  Gjithë bota është krijuar prej elementësh të kundërt, dhe. . .  “Po poezia, – më ndërpreu ai, – poezia e vërtetë – sa më e gjallë dhe e papërsëritshme të jetë bota e saj, aq më kontradiktore jonë kontrastet, përmjet të cilave shfaqet afiniteti i fshehtë. “
Karel Sabina (1813 – 1877), biograf dhe mik i ngushtë i poetit çek të romantizmit, Hinek Mah (1810 –1836).

Ç’është poezia? Para se të përkufizojmë kuptimin e kësaj fjale, do qe më mirë t’ia kundërvinim atë asaj “çkaje” që nuk përbën poezi.  Por, t’ia qëllosh, se çfarë nuk është poezi, këtu puna na qet do telashe.
Lista e pranueshme e termave poetikë në kohën e periudhës neoklasike të romantizmit ka qenë mjaftë e kufizuar.  Inventarin e saj tradicional e përbënin: hëna, liqeni, bylbili, shkëmbi, trëndafili, kështjella e të tjera sosh kësodore.  Romantikëve nuk u lejohej as në ëndrra ta braktisnin këtë rreth tradicional.  “Sot pashë në ëndërr, sikur gjendesha mes ca rrënojash që shembeshin përqark meje, – shkrun Mahu, dhe diku poshtë në një liqen pashë një nimfë. . .  të dashuruar, e cila  po kërkonte varrin e të dashurit të saj, për t’u bashkuar me të. . .  dhe mandej skelete parzmash fluturonin nga dritoret e rrënojave gotike”.  Dritoret gotike, mundësisht të përshkuara nga drita hënore, parapëlqeheshin si gjëja më e lartë krahasuar me  dritoret e tjera.  Kurse në ditët tona xhamat e pasqyrta e monstruoze të MAPO-ve, dritoret e qelqta me të dhjera mizash të bujtinave fshatare kanë po të njëjëtën vlerë poetike. Dhe të hedhësh prej tyre në ditët tona mundesh, jo vetëm skelete, por ç’të të zërë dora.  Poeti surrealist çek, Vitjesllav Nezval, shkruan:

Sa më fort ta shpërfaqësh artin e thjeshtë e t’harruar,
Aq më tepër verbohet kopshti ndërmjet frazave.
Unë s’mund t’i dalloj më gjërat për shkak t’asaj bukurie
Ase shëmtie, që i pagëzuat ju.


Për poetin bashkëkohor, sikundërse dhe për Karamazovin e vjetër, “nuk bëjnë vaki gjëra të tilla si “femra e shëmtuar”.  Asnjë qoshk i fshehtë, asnjë myshteri, asnjë peisazh apo mendim nuk mbetet tanimë jashtë objektit të poezisë.  Me tjera fjalë, nga pikpamja materiale, objekti i poezisë është çështje që s’çon më peshë.
Po a është i mundur vallë përkufizimi i gamës së receptimeve poetike? Kurrsesi jo: gjithë historia e letërsisë dëshmon për ndryshueshmërinë e vazhdueshme të tyre.  Receptimi i vetëdijshëm nuk e rëndon artin me asnjë lloj tabuje.  Mjaft të kujtojmë  sa shpesh dadaistët dhe surrealistët ia linin në dorë rastësisë së ngjarjeve shkrimin e poezisë.  Ia vlen të kujtojmë ç’kënaqësi provonte poeti i madh futurist rus, Velimir Hljebnikovi, prej gabimeve tipografike: gabimet tipografike, thosh njëherë ai, e shfaqin veten nganjëherë artistë të klasit të parë.  Në mesjetë gjymtimi i statujave klasike shpjegohej si injorancë, sot skulptori vetë i krijon statujat e veta të gjymta, por rezultati (sinekdota vizuale) është po ajo. Si mund ta interpretojmë muzikën e Musorskit apo pikturën e Anri Rusosë? Si gjenialitet apo si injorancë artistike të krijuesve të tyre? Çfarë përftojnë gabimet gramatikore të Nezvalit? Mangësi diturish shkollore apo shpërfillje të ndërgjegjshme të tyre? Në ç’mënyrë mund të zbutej diktati normativ i gjuhës letrare ruse, nëse nuk do të qe një Gogol ukrainas me rusishten e tij të papastër? Ç’mund të shkruante Lotreamoni në vend të Shants de Maldoror, po të mos kish qenë i lojtur? Spekulacione të ngjashme kanë vend në temat anekdotike, si tek tema e njohur e hartimit shkollor: “Si do mund t’i përgjigjej  Grehtena Faustit, nesë ajo do të kish qenë burrë?”
Po dhe nëse ia kemi dalë t’i ndajmë receptimet që karakterizojnë poetët e periudhës romantike, prapseprapë, do të na binte të përcaktonim linjën e kufizuar ndërmjet poezisë dhe jo-poezisë.  Por vetë ato aliteracione dhe tipe të tjera receptimesh eufonike përdoren në këtë periodë edhe në retorikë; për më tepër ato lindin edhe në gjuhën e bisedave të përditshme.  Bisedat në tramvaje jan dëng me qyfyre, të bazuara në po ato figura, sa edhe poezia lirike më e koklavitur, ndërsa kompozicioni bashkpërkon me po ato ligjësi të konstruktit ligjërimor, të cilat i ndjekin me merak të madh tregëtarët, apo më sak, tregëtarët më të mirë të vitit të shkuar (në varësi nga shkalla e zgjuarsisë evolutive të intrigantëve).
Konturi, që ndan kufirin e një vepre poetike nga ajo jo-poetike, nuk është m’i qëndrueshëm, nga ç’janë kufijtë administrativë të perandorisë Kineze.  Novalis dhe Malarme janë kundruar si alfabete monumentale në veprën poetike; poetët rusë të mahnisin me listën poetike të verërave cilësore (Vjazjemskij 1), me inventarin e gjatë të garderobës cariste (Gogol), me oraret hekurudhore (Pasternak) e madje me faturat e lavanterive (Krjuçenyh).  Sa poetë bashkëkohorë shpallin se reportazhi na qenka zhanër më artistik nga romani ase tregimi? Madje pohorska vesnice (fshati malor), tregim i njërit prej prozatorëve pararendës të mes-shekullit XIX, të  Boxhena Nemcova (1820 –1862),  zor se mund të mburrej sot me sasinë e madhe të adhuruesve: epistolari i saj personal na duket sot si një vepër e shkëlqyer poetike.
Këtu ka vend për një anekdotë.  Njëherë, kur kampioni i botës për mundje klasike, pothuajse po humbte ndaj kundërshtarit, njëri prej spektatorëve kërceu nga vendi dhe shpalli, ndërkaq, se kampioni po e humbte ndeshjen kastile, sipas një marveshjeje të bërë paraprakisht, ndaj thirri në tapet fituesin dhe i komunikoi humbjen.  Të nesërmen doli në gazetë një artikull, ku thuhej se, si për të parin, ashtu dhe për të dytin (shikuesin) qe stisur kasten ujdia.  Shikuesi, vjen në redaksinë e gazetës dhe ia jep me dackë turinjve redaktorit përgjegjës për publikimin.  Por edhe më pas u sqarua, se edhe artikulli i gazetës, edhe shikuesi sedër-vrarë vepruan si aktorë në mistifikimin e parapërgaditur.
Mos i besoni poetit, i cili në emër të së vërtetës së botës reale apo ndonjë gjëje tjetër refuzohet nga krijimtaria e vet e së shkuarës, në poezi apo në art. Tolstoi bënte kryq i tërbuar nga veprat e veta blasfemike, por, në vend që ta ndërpriste zanatin e vet të shkrimtarisë, ai shpikte veçse udhë për forma të reja letrare.  Rëndom është vënë re: kur aktori heq maskën, shikuesi dallon vetëm grimin në fytyrën e tij.
Mos i besoni kritikut që e kthen poetin mbarë e prapë në emër të ndonjë të vërtete apo origjinaliteti.  Gjithçka që ai bën realisht, të çon, në fakt, drejt një shkolle poetike, d. m. th, një rradhe receptimesh që deformojnë materialin, në emër të një shkolle tjetër poetike, të një tjetër rradhe që dërmon perceptimin.  Artisti luan jo më pak me trille, kur shpall se kësaj rradhe merret me Wabrbreit (të vërtetën) e pastër, dhe jo Dichtung (poezinë), sikundër dhe atëherë, kur ia mbush mendjen auditorit, kinse puna e mësipërme duhet marrë si trillim, që “poezia është si tersi, është një mashtrim i madh dhe se, poeti, që nuk ka dhunti të gënjejë qysh me fjalët e para, nuk vlen asnjë grosh”.
Ka historianë letërsie që dinë për poetin më shumë sesa vetë poeti, më shumë se esteti, i cili analizon strukturën e veprës së tij, dhe se psikologu, i cili gjurmon strukturën e shpirtit të tij. Me bindjen e mësuesit të shkollës së ringritur si Llazari, këta historianë letërsie vënë në dukje, se në veprën e  poetit rezulton “dokumenti njerëzor” dhe ajo përbën “sëshmi të vlerës artistike”, apo del “sinqeriteti” dhe “pikpamja e natyrshme për jetën”, ose “falsiteti” dhe “talenti i përpunuar letrar”, i cili “rrjedh nga zemra” dhe se ky “është tregues”.  Të gjitha citatimet janë nxjerrë nga një kapitull vepre studimimore  Hlavecek’s Decadent Erotica, i Fjodor Soldanit.  Soldani përshkruan raportet ndërmjet poezisë erotike dhe jetës erotike të poetit, në atë farë fejë, athua se ka të bëjë me artikujt statikë të enciklopedive, dhe jo me tërësinë dialektike në shndërrimet e saj të vazhdueshme, mu sikur po këqyr një shenjë dhe një objekt të shenjuar prej tij, si lidhjet e patradhëtueshme e monogame të segmenteve me njëri tjetrin, mu sikur s’ka ndier fare për parimin psikologjik në këtë shekull, sipas të cilit, asnjë ndjenjë nuk është aq e pastër, sa të mos jetë përzier me të kundërtën e saj (ambivalenca ndjenjore).
Studimet e shumta në sferën e historisë së letërsisë vazhdojnë ta aplikojnë akoma skemën dualistike: realitet psikik-trillim poetik, duke kërkuar ndërmjet tyre lidhje mekanike shkakësie, kësisoj, mëkat të mos sjellësh në mendje dilemën që e torturonte atë fisnikun e vjetër francez e, pikërisht: bishti  është sajuar për qenin, apo qeni për bishtin?
Ditari i Mah-ut, dokument shumë instruktiv, i cili në kohën e vet ka qenë botuar me shkurtime të mëdha, do të na provonte shterpësinë e këtyre ekuacioneve  me dy të panjohura.  Disa nga historianët e letërsisë mbështeten vetëm në veprën e publikuar të poetit, duke i anashkaluar të gjitha problemet biografike: të tjerë mundohen të përqëndrohen e të buburrojnë sa më imët në jetën  e poetit.  Duke pranuar denjësinë e të dy qasjeve, ne vërtet hedhim poshtë pozicionin e atyre historianëve të letërsisë që zëvendësojnë biografinë e vërtetë zyrtare në të mirë të interesave shkollore. Ditari i Mah-ut qe dëlirur e harrur më qëllim, që djlmoshat sy-ëndërritës, të magjepsur nga statuja e tij në Parkun e Pjetrit, të mos i bjerrin iluzionet e tyre.  Por, siç ka thënë një herë Pushkini, letërsia (pa zënë n’goje historinë e letërsisë), nuk mund t’i zërë në hesp çupërlinat pesëmbëdhjetvjeçare.  Ama, çupëzat pesëmbëdhjet vjeçare, lexojnë gjëra shumë më të rrezikshme se ditari i Mah-ut.
Ditari, me një tejdukshmëri epike përshkruan aktet fiziologjike të autorit – si ato të shkërdhimit, ashtu dhe ato orale.  Me një rregullsi precize dhe me një përkujdesi të pamëshirë prej llogaritari ai regjistron, si dhe sa shpesh u shullë në dalldi seksuale me mikeshën e tij Lora.  Karol Sabina shkruan për Mah-un ksisoji: “Vështrimi tejpërshkues i syve të zes, balli i lartë, brazduar mendimesh t’thella, tiparet medituese të fytyrës, aq shpesh pështjellë prej një veli të zbehtë melankolie – ky pol tiparesh femërore, – ja ç’e tërhiqte  si me magji marrosjen e seksit të bukur pas tij”.  Dhe pikërisht ksisoji ngjit bukuria femërore në tregimet dhe poezitë e Mah-ut, anipse në ditar përshkrimi i detajeve t’përjashtme të mikes së tij të çon ndërmend, ma s’pari, përfytyrime surrealiste mbi torsin e femrës pa kokë te Jozef Xhimit 1.
Mundet vallë që raportet mes poezisë lirike dhe ditarit bashkpërkojnë  ndërmjet Dihtung (trillimit) dhe Wahreit (së vërtetës) ? aspak jo.  Të dyja këto aspekte janë të barasvlefshme; ata janë gjithsesi dy domethënie të ndryshme, ose, me terma më të saktë shkencorë, janë dallime të nivelit semantik të njërit dhe tjetrit objekt, të njërës dhe tjetrës përvojë, apo siç do të thoshte kinoregjizori, dy dallime të marrjes dhe heqjes së po të njëjëtës skenë.  Ditari i Mah-ut është një vepër e tillë pra, si dhe Maji (Maji – poemë epike, e cila më shumë se gjithçka tjetër i dha lavdinë Mah-ut) dhe Marinka (Marinka, tregim).  Në të nuk ka gjurmë utilitarizmi: shqeto art për art, poezi për poetin.  Nëse do të ishte gjallë sot Mah-u, po kështu do ta kishte shkruar poezinë lirike (“Vjeshtë e vogëlth, o i vogëlthi dre i bardhë, dëgjoma përgjëratën time. . . “) – kjo për veten e vet, për pëdorime intime, ndërsa për publikim – do të parapëlqente ditarin).  Së këndejmi atë mund ta krahasonin Xhojsin dhe Lourensin për piktakimet e përbashkëta që ka me ta, andaj kritiku do të shkruante se këto tre autorë “përpiqen të japin portretin e vërtetë të njeriut, i cili i ka flakur të gjitha kufizimet dhe tabutë dhe tash noton në të kundërt të rrjedhës dhe frymëmerr si një kafshë me instikte të pastra”.  Pushkini ka shkruar një poezi, e cili fillon kështu:

Kujtoj at’ çast mrekullimi,
Kur para meje u shfaqe ti,
Si vezullim i një vegimi,
Si ëngjëll plot me ëmbëlsi.


Tolstoi plak u vu në siklet të madh prej një letre hokatare, të cilën Pushkini ia dërgonte mikut të tij, ku femrën e poezisë së mësipërme ia përshkruan kështu: “Sot, me ndihmën e Zotit shtiva në dorë Anna Petrovnën”, (në origjinal kjo frazë është edhe më e vrazhdë e banale).  Por të tilla farsa mesjetare si Matiskar (Mamka), janë krejt larg nga blasfemia!  Oda dhe brulesku janë të vlerave të njëjëta; këto janë thjesht dy zhanre të ndryshme, dy mundësi shprehjeje të së njëjëtës temë.
Tema, prej së cilës nuk pushoi së menduari Mah-u, ka qenë dyshimi, mos nuk ka qenë ai dashnori i parë i Lorës.  Në poemën Maj-i, ky motiv tranfigurohet si më poshtë:

Oh, ajo të rrijë me mua! O engjëlli im!
Përse pra, re, para se të të njihja?
Tunduesi yt – im atë, im atë – rivali im!
Vrasës pati të birin! Im atë – mashtruesi
I së dashurës sime, fshehtas meje, pas shpine.


Diku në ditarin e tij Mah-u përshkruan, se si, duke e shtënë në dorë dy herë Lorën, i pati thënë, se “ajo i ka lejuar vetës t’i jepet edhe dikujt tjetër”.  Ajo deshi të vdesë.  “O gott”, – tha ajo, – wie ungluklich bin ich!2.  Mandej pason një tjetër skenë erotike, përshkrim i imët, se si del nga binarët poeti.  Fragmenti mbyllet kështu: “O Zot, fale atë edhe nëse më tradhëton.  Unë vetë do ta fal.  Por vetëm nëse më dashuron.  Edhe me një kurvë do të isha martur, veç ta dija se më dashuron”.
Sikur mos t’a kisha thënë se varianti i ditarit është fotografi e përpiktë e riprodhimit të realitetit, ndërsa Maj-i – trillim i pastër i poetit, – kjo do ta thjeshtonte çështjen.  Ka gjasa që Maj-i, të ketë qenë i nginjur cit me kompleksin e Edipit (im atë – rivali im), madje edhe më i sinqertë sesa ditari, ngase në të ceket demonstrimi i ekzibicionizmit shpirtëror.  Motivi i vetvrasjes në poezinë e Majakovskit konsiderohej dikur si truk i thjeshtë letrar.  Do të mendonim kështu gjer më sot, nëse sikundërse Mah-u (që vdiq nga pneumonia në moshëm 26 vjeç) – të  vdiste për të njëjëtën arsye dhe Majkovski.
Sabina shkruan, se “epistolari i Mah-ut përban fragmente përshkrimi neoromantike.  Kjo ngjan me shembëlltyrën e vetë poetit, njëlloj si modelet e personazhëve të tij të brerë nga dashuria.  Heroi i  këtij fragmentit “Vrau veten në këmbët e së dashurës, që kaq marrëzisht e deshi dhe e cila edhe më marrëzisht iu dha”.  Duke menduar se ajo qe tunduar pas dikujt tjetër, ai përpiqej t’i nxirrte asaj emrin e dashnorit, për t’u hakmarrë mandej.  Ajo mohi gjithçka.  Ai zien nga tërbimi.  Ajo betohet se s’ka ngjarë asgjë.  Mandej, mu si vetëtimë ia përshkon trutë ideja: “Ndëshkim për të është t’i vras dashnorin.  Ose ta ndëshkoj veten me vdekje.  Le të jetojë ajo pastaj.  Unë nuk mundem”.  Kështu ai vendos të bëjë vetvrasje, i prerë në vendimin e vet, ngase e dashura, “ky engjëll i përvuajtur, nuk don t’i shkaktojë dhimbje dashnorit”.  Por, në minutën e sprasme ai e kupton se “ajo i ka vënë brirë” dhe se, “fytyra e saj engjëlluere që shndërruar në fytyrë djalli.  Ja si e përshkruan Mah-u tragjedinë e dashurisë së tij në letrën drejtuar mikut më të besueshëm: “të kam pas thënë, se vetëm një gjë është e zonja të më çartë nga mendttë e kresë.  Dhe kjo gjë çatisi: “ein Notzucht ist unterlaufen” (nuk shtyhet më me pahir).  Të dashurës sime i vdiq nëna.  Një betim i tmerrshëm është marrë mbrëmë mbi varrin e saj. . . dhe. . . kjo s’ka të bëjë me të vërtetën, – se unë – ha-ha-ha, s’kam lojtur menç, Eduard, por uluriva, u marrosa”.
Kësisoj, mbeten tre variante: vrasje dhe ndëshkim, vetvrasje dhe ligjërim emfatik, pas së cilit vjen paqëtimi.  Secili prej tyre qe përjetuar prej poetit; të gjitha këto variante janë ekuivalente, pa marrë parasysh, se sa këto gjasa janë mishëruar në jetën e poetit, dhe sa në krijimtarinë e tij.  Kush mund të na shoqërojë nëpër linjën ndërmjet vetvrasjes dhe duelit që i mori jetën Pushkinit, dhe fundit absurd të Mah-ut.
Roportet e shumanëshme ndërmjet poezisë dhe jetës private pasqyrohen, jo vetëm në mundësinë jashtëzakonisht tipike për vetshprehjen e Mah-ut, por edhe në atë manierë lakonike, në të cilën motivet letrare mpleksen me ato jetësore.  Aq më tepër funksioni social i gjendjes së Mah-ut është po kaq i denjë për t’u studiuar, sa ç’është dhe gjeneza e tyre filologjike.  Sikundërse e ka vënë në dukje në pamfletin e shkëlqyer Rozervanes (i pakënaquri), kritiku dhe dramaturgu Xh. K. Til, bashkëkohës i poetit, fjala e Mah-ut: “dashuria ime qe e mashtruar”, nuk i mvishet atij personalisht, por nënkupton njëfarë roli, gjersa deviza e shkollës së tij proklamonte: që “vetëm dhimbja mund të jetë materie e poezisë së vërtetë”.  Në nivelin e historisë së letërsisë (dhe vetëm në këtë nivel) ka të drejtë Til-i, kur thekson, se “të kesh mundësi të thuash se jam fatkeq në dashuri, kjo ka qenë veçse një dobi e plogësht e Mah-ut”.
Tema e tunduesit – dashnorit xheloz – është mundësi komode për të mbushur pauzën, periudhën cfilitëse të brengës me një tjetër dëshirë kënaqësie.  Ndjenja e rëndë e dyshimit shndërrohet në motiv të vjetër kovencional, aq mirë të lëvruar nga tradita poetike.  Mah-u në letrën drejtuar mikut të tij e nënvizon vetë ngjyrimin letrar të këtij motivi: “As Viktor Hygo, as Ëzhen Sy në romanet e tyre më të tmerrshme nuk kanë qenë të zotë të përshkrujnë ato që ka përjetuar unë – dhe unë jam poet”.  Çështja, në ka ekzistuar vallë ndonjë bazë e vërtetë për aq dyshime shkatërrimtare – siç aludon dhe Til-i – ka lindur veçse nga liria e trillimit poetik, e rëndësishme vetëm për mjekësinë ligjore.
Çdo akt ligjërimi, në një farë kuptimi stilizon dhe tranfiguron ngjarjet e verbalizuara prej tij.  Atëherë mënyra si realizohet përcakton qëllimin, përmbajtjen emocionale, auditorin të cilit i drejtohet, “cenzurën” paraprake, përmjet së cilës ai përcjell vargun e imazheve të gatshme.  Përderisa “poetika (poeticity) e aktit të ligjërimit, e tregon aq mirë që komunikimi këtu nuk ka bazë domethënie, atëherë “cenzura” mund të jetë e dobësuar, e shurdhër.  Janko Karl (1822 – 1876), poet sllovak me të vërtetë i talentuar, i cili në kreshpërimet e tij mahnitëse, të improvizuara me aq finesë, e shkatërron kufirin ndërmjet jermisë dhe këngës popullore, poet, pra, që është edhe më i lirë në flatrimet imagjinative dhe më i drejtpërdrejtë në provincializmin i tij të rafinuar, nga ç’është Mah-u, – ky Janko Karl, në po atë masë, sa edhe Mah-u paraqet në vetvete shembullin klasik të kompleksit të Edipit. Ja çfarë të dhënash nxjerr Bozhena Nemcova  në një letër ku i përshkruan një miku mbresat e para nga Janko Karli: “Ai është një ekcentrik i tmerrshëm, ndërsa gruaja e tij, anipse shumë e mirë dhe e re, është krejt naive.  Ajo me të vërtetë është katandisur në një shërbetore për të. Ai më tha, se në jetën time ka ekzistur veçse një femër që e kam dashur përbi gjithçka, dhe se kjo femër na ish nëna e tij.  Ai e urrente t’et me një pasion po të tillë: babai ia torturonte të ëmën (njësoj siç torturon ai tash të shoqen).  Ai më siguroi, se nuk ka dashur gjer më tash asnjë njeri, ç’prej vdekjes së saj.  Pata përshtypjen se ky njeri ka për t’i ngrysur ditët në ndonjë çmendinë!”.  Por edhepse me këto nota çmendurie që trembën dhe sypatremburën Bozhena Nemcova, vula e pazakontë e infantilizmit të Karlit nuk të shkakton asnjë lloj alarmi në poezinë e tij.  Të publikuar në veprën e titulluar Citanie studujecei mladze (Lexim për rininë shkollore), ato të duken jo më shumë se një maskë, sidoqë në të vërtetë ato e zhveshin dashurinë tragjike të djalit ndaj nënës në një kuptim aq të drejtpërdrejtë, sa rrallë ka njohur ndonjëherë poezia.
Për çfarë bëjnë fjalë baladat dhe këngët e Karlit? Dashuria pasionante e nënës, e cila “Kurrëmë nuk mund të  rrojë e ndarë”; ikja pa kthim e djalit, i cili kalon në besim të palëkundshëm, pa honepsur këshillën e së ëmës, se “Gjithçka është e kotë”.  Kush mund të shkojë kundër fatit? Unë jo”.  Pamundësia e kthimit “nga viset e largëta në shtëpi tek nëna”.  Nëna e dëshpëruar kërkon djalin: “Përmes gjithë botës ndjehen rrënkimet  përthellë varresh, por lajm as fjalë nga  biri s’ka”.  Djali pikëllimplotë kërkon dëshpërueshëm të ëmën: “Përse të kthesh në shpi tek vëllezërit, tek babai, përse të kthesh në fshat, o fajkua me fletë? Nëna jotë t’iku atje ku s’kthehen më”.  Tmerri fizik është tmerri i Jankos së çuditshëm, të dënuar me shuarje, bashkë me ëndrrën e Jankos për barkun amnor, na çojnë ndërmend tema bashkëkohore poetësh surrealistë, të tillë si Nezvali.
Ja jë fragment nga Historie sesti praznuch domi (Historia e gjashtë shtepive të shkretuara):

Mama, vegimet më ndjekin, mama,
Vegimet më ndjekin, më hanë
I ndjek dhe unë vegimet,
Vegimet që ndjek edhe ha.
Sa do të desha, mama, prore të mbetem përposh

Ndërmjet vitrinash me kafshë përfytyrimesh.
O, mos dil nga muzeu i vjetër
Me figurina qirinjsh
Në sheshin e pazarit, ku ndëshkojnë realitetin.


Kurse tani – një fragment nga Zverbovanry (rekruti):

O mama, ashiqare, tët bir ti s’e deshe –
E linde mjerimesh, me brenga e veshe!
Në botën e akullt e bosh e flake tët bir
Si lulen e brishtë thëllimit të ngrirë.

Ndo njerëzit asaj erë nuk i morën
Po e këputën – pse vallë e shkërmoqën?
Ah, si shkrumbet lugina  pa një pikël shi –
Po qind hërë më eshkë heq Jani i zi.


Antiteza e pashmangshme u fluksit të papritur të poezisë në jetë është jo më pak e papritur se rrëkeja e saj.  Ja, përsëri Nezvali: kësaj herë me çelësin e shkollës poetike surrealiste, krijimin e së cilës e mundësoi vetë:

Kurrë nuk kam shkelur nër këto rrugë.
Po ta humbë fytyrën, si mund ta gjej?
Vezë e bardhë e pulës së zëzë
Plot tri ditë afshi e mban.

Gjithë natën e lume angulliu një qen
Prifti, prifti po kalon,
Ai të gjitha dyert i bekon
Si palloi pendët e veta.

Kalojnë funerale, funerrale, bie borë,
Veza rend përqark varrit, veza rend.
Ja si plasi tevona shakaja:
Në vezë qenkësh djalli.

Ndërgjegjia ime e sëmurë ngrihet kundër meje.
Atëherë rro, rro pa vezën tënde,
Lexues, o trap:
Veza qe e zbrazët.


Ithtarët e tërbuar të poezisë së revoltës, aq shumë qenë zhgënjyer nga këto lojëra poetike, sa u përpoqën me sa u hante takati t’i shurdhonin ato, pse bezdia i pati ngërthyer aq, sa folën për farë rënie të Nezvalit dhe tradhëti krijuese.  Sidoqoftë, jam i mendjes e, thellësisht i bindur, se këto poezi fëmijnore e të drejtpërdrejta, nuk janë një shpërthim më pak domethënës, nga ç’është lirika e tij, pamëshirë ekzibicioniste dhe e sajuar me kujdes të madh.  Ata janë pjesë e tërësisë së betejës, e betejës së bashkuar që të mos i lejojë vetës të tilla mardhënie me fjalën, si me fetishin.  Gjysma e dytë e shek.  XIX, ka qënë periudha e papritur e inflacionit të prerë të ligjeve linguistike.  Ky fakt mund të dëftehet kollaj nga pikpamja sociologjike.  Fenomeni kulturor tipik i asaj kohe është intencioni për ta fshehur këtë fakt me çfardo çmimi dhe, për të forcuar besimin në fjalën libreske me të gjitha mjetet e mundshme.  Pozitivizmi dhe realizmi naiv ne filizofi, liberalizmi në politikë, shkolla Jungramatiker (orientim i ri në gramatikë) në linguistikë, – ka qënë qetësuese për iluzionet në letërsi dhe skenë (me iluzionet si natyralizmi naiv, ashtu dhe me dekadencën e shumllojshme solipsike), automatizimin e metodës në teorinë e letërsisë (si dhe për shkencat humanitare dhe të natyrës në përgjithësi).
Dhe sot! Fenomenologjia bashkëkohore po zbulon njërin pas tjetrit trillet gjuhësore.  Ajo diti te demonstrojë rëndësinë e shkallës së parë të dallimit ndërmjet shenjës dhe objektit të shenjuar, ndërmjet kuptimit të fjalës dhe përmbajtjes, mbi të cilat është drejtuar domethënia.  Një fenomen anolog ekziston edhe ndër shkencat sociologjike: dhe kjo është qëndresa e dëshpëruar ndaj paformësisë, zbrazëtisë, zhargonit të parrezikshëm abstrakt dhe frazomanisë, beteja ideokratike me “fjalët-tradhëtare”, nëse e themi figurshëm. Në art, është piksëpari kinematografia që e ka treguar qartë e prerë: gjuha është vetëm një nga shumë mundësitë e sistemit të shenjave, tëpkë siç astronomia ka treguar, se toka është vetëm njëri nga planetët, duke përmbysur kësodore pikpamjen e njeriut mbi botën.  Në thelb, udhëtimi i Kolombit i dha fund mitit mbi ekskluzivitetin e Botës së Vjetër, por vetëm me zhvillimin kulturor të paradokohësh në Amerikë atij iu dha goditja e fundit.  Kinematografia gjithashtu ka qenë konsideruar dikur jo më shumë se zhanër ekzotik i artit dhe vetëm me zhvillimin progresiv, hap pas hapi, ajo theu ideologjinë e saj pararendëse. Poezia e poetistëve dhe poetëve, e cila u takon shkollave përgjegjëse, jep garancinë e një autonomie të thellë.  Poezitë hokatare të Nezvalit prandaj kanë gjetur ithtarë aktivë.
Kohët e fundit ndërmjet kritikëve është mjaft e modës të shkaktohen dyshime në lidhje me çka quhen studime letrare formaliste.  Shkolla, thonë shpifanikët e saj, të shpie tek qasja e “artit për art”, ajo shkon pas gjurmëve të estetikës Kantiane.  Me të tilla kundërshtime, kritikët janë aq të njëanshëm në radikalizmin e tyre, sa, duke qitur mendesh ekzistencën e dimensionit të tretë, parapëlqejnë ta shohin gjithçka dyst.  As Tinjanovi, as Mukarzhovski, as Shkllovski, as unë, – asnjëri nga ne, kurrë nuk ka proklamuar vetmjaftueshmërinë e artit.  Nëse kemi bërë përpjekje që diç edhe të tregojmë, e kemi bërë për hir të asaj që arti është pjesë përbërëse e strukturës sociale, komponent, i cili bashkëvepron me çkado tjetër dhe vetë është i ndryshueshëm, përderisa dhe sfera e artit dhe raporti i ndërsjelltë me elementët e tjerë të strukturës sociale gjendet në lëvizje të përhershme.  Ne folëm jo për seperatizmin e artit, por për autonominë e funksionit estetik.
Siç e kam vënë në dukje, përmbajtja e kuptimit poezi është i lëkundshëm dhe i kushtëzuar nga faktori kohë.  Por funksioni poetik, poetizmi, paraqitet, siç e kanë nënvizuar “formalistët”, element sui generis, i cili nuk mund të jetë kompetent për elementë të tjerë.  Ai mund të jetë i ndarë dhe i bërë i pavarur, si shumllojshmëri receptimesh, të themi, për shembull, kubizmi në pikturë.  Por ky është rast i veçantë; nga pikvështrimi i artit dialektik ai ka raison d’ etre, e, sidoqoftë, mbetet rast i veçantë.  Në shumicën e saj poetike – është vetëm një pjesë e ndërlikuar e strukturës, porse ajo pjesë, e cila doemos transformon elemente të tjerë dhe së bashku me të përcakton natyrën e tërësisë.  Po sipas këtij postulati, vaji nuk paraqet askurrë në vetvete, as gjellë të plotë, as salcë rastësore për drekë, komponent mekanik; ai i ndryshon shijen gjellës, dhe ky funksion i tij mund të depërtojë ndonjëherë aq, sa edhe peshku, p. sh. , duke u fërguar me vaj e humb emrin që pati në krye të herës Sardinka, duke fituar një emërtim të ri Olejovka (olej – vaj + ovka, derivat mbarese, pra sardele me vaj).  Vetëm atëherë kur vepra fiton statusin e poetikes, funksionin poetik të rëndësisë së propozuar, mund të flasim për poezinë.
Po si e prezanton veten e saj poetikja ? Poetikja është e pranishme, kur fjala ndihet si fjalë, dhe jo vetëm si paraqitje e objektit të quajtur prej saj ose si hedhje emocionesh, kur fjala me kompozimet e saj, me semantikën e saj, me formën e brendshme dhe të jashtme përfton gjithçka dhe vlerën në vetvete – në vend që në mënyrë indiferente t’i qëndrojë realitetit.
Përse është e domosdoshme kjo? Përse është e domosdoshme të nënvizohet veçanërisht ai fakt, që shenja nuk korespondon me objektin? Sepse përveç ndërgjegjies së drejtpërdrejtë të identitetit të shenjës dhe objektit (A=A) ka të domosdoshme ndërgjegjien e drejtpërdrejtë jo-adekuate të këtij identiteti (A nuk është A).  Shkaku, sipas të cilit është materializuar kjo antinomi, fakton atë që, pa kundërshtime nuk ekziston ideja e mobilitetit, ligji i mobilitetit dhe lidhja ndërmjet idesë dhe shenjës bëhet automatikisht.  Ndërpritet aktiviteti dhe ndjenja e realitetit vdes.

Shënime:

1-Poezia: Sytë e tu të kaltër.  Buzët e manaferrta.  Flokët e artë.  Grima kur të gjitha këto ia vodhi, mbreslënës pitakimi i hyjshëm.  Trishtimi i thellë i syçkave në ballë. . .  (Proza  Marinka): Flokët e zinj derdheshin me krela të rënda përreth fytyrës së saj të zbehtë e fisnike, e cila bartëte shenjat e një bukurie të parrëfyeshme dhe vareshin teposhtë nëpër pallton e bardhë, e cila, e zbërthyer në gushë, ravijëzonte figurën e saj shtatlartë e të hajthme.  Rrypi i zi shtrëngonte kurmin e saj të brishtë, kurse karfica e zezë ia mblidhte flokët përreth ballit bardhosh, të lartë e të hijshëm.  Por asgjë nuk mund ta shprehte bukurinë e syrit të saj të zi, të mbëltuar, të thellë e në zjarrmi.  Asnjë penë s’është e zonja t’i përshkruajë këto tipare trishtimi dhe pasioni të brengosur”.  (Cigankës): “Krelat e saj të zeza e theksonin edhe më tepër zbehtësinë magjepsëse të fytyrës, kurse sytë e zinj, të cilët buzëqeshnin për së pari në ditën e sotme, qenë ende të pabraktisura nga brenga efemere.” Ditari: “Unë ngrita fundin e saj dhe pashë nga përpara, anash dhe prapa. . . Të ikte truri të shihje çfarë mollaqesh. . . çfarë ijesh të bardha. . . Unë luajta me këmbën e saj: ajo hoqi çorapet dhe u ul në krevat” etj. . .
2– Po kështu në veprën Ciganes: “Im atë! Im atë mashtroi nënën time, që të shtjerë në dorë të dashurën time – ai mashtroi të dashurën e tim eti – nënën time – dhe im atë vrau tim atë!”
3– ja se si e përshkruan Mah-u gjendjen e tij të ethshme tri ditë para vdekjes: “Kur lexova që Lora doli, rashë në një tërbim të tillë, sa mund t’ia hiqja vetes.  Që nga ajo kohë jam shumë keq.  I thyva të tëra këtu e i bëra copë.  Mendimi i parë që më ra në kokë qe, të ikja dhe ta lija atë të bënte ç’të donte.  Unë e dija pse: nuk desha që ajo të braktiste shtëpinë.  Ai i kanosej asaj me jambe: të betohem në jetën time, ti kurrë nuk do t’më shohësh më.

                 Përktheu nga origjinali rusisht: Agron Tufa

Roman Jakobsoni ka qenë vëngërash.  Duke mbuluar me dorë syrin e majtë, ai u vikaste të njohurve:
- Me të djathtin shihni! Për të majtin harroni! Kryesor për mua është i djathti! Kurse i majti është thjesht peshqesh për formalizmin…
Punë e paqme kjo, të shtiresh budalla, duke themeluar paraprakisht një shkollë të tërë filologjike!. . .
Jakobsoni ka qenë njeri gazmor.  Nabokovit iu dha vendi i profesorit ne Universitetin e Havardit.  Të gjithë anëtarët e trupës pedagogjike qenë dakord.  Vetëm Jakobsoni tek pullë qe kundër.  Por ai ishte president i këshillit pedagogjik.  Fjala e tij qe ajo që vendoste.  Më në fund kolegët i thanë:
- Ne duhet ta ftojmë Nabokovin, sepse ai është shkrimtar i madh.
- E pastaj? – u habit Jakobsoni.  – Edhe elefanti, gjithashtu, kafshë e madhe është.  Po ne nuk i propozojmë atij të na udhëheqë katedrën e zoologjisë!

22 May 2015

"Washington Post" Interviste e Faik Konicës

Kur Washington Post shkruante për beqarin e pandreqshëm, Faik Konicën

Gazetari i së përditshmes amerikane Gerald G. Gross e intervistoi Faik Konicën, ambasadorin e Shqipërisë në Washington dhe shkroi artikullin me titull “Ministri Konica i Shqipërisë, ende beqar; Pasionet e tij janë muzika, teatri dhe filologjia”. Shkrimi u botua më 13 shkurt 1938.

(Marrë nga libri i Ilir Ikonomit “Faik Konica – Jeta në Washington”)

Mes shefave të misioneve në Washington, beqarët janë aq të rrallë sa edhe meshkujt në shfaqjet e orëve të ditës. Ata mund të numërohen me gishtat e një dore, siç del nga një studim i shpejtë. Por më i pandreqshmi prej tyre duket se është ministri Faik Konica i Shqipërisë.
“Gjithnjë e shtyj për vitin tjetër”, thotë me zërin e tij të butë ky emisar, të cilit vetëm një muaj më parë iu desh të bënte një deklaratë zyrtare për t’u dhënë fund zërave se ai dhe një farë kërcimtareje amerikane kishin ndërmend të lidhnin kurorë. “E vërteta është se nuk do të martohem kurrë”.
Ai nuk i jep arsyet dhe në fakt nuk u pyet për to, por hamendja të thotë se ai e kupton që gratë nuk i durojnë dot komodinat plot me libra, gramafonët me bririn gjigant në dhomën e ndënjes dhe dorëshkrimet të shpërndara andej-këtej nëpër shtëpi. Lulet e portokallit, pranon ai, kanë vendin e tyre, por ajo që kërkon ai është biblioteka, muzika, një kallamar plot me bojë dhe e drejta e pamohueshme për t’iu gëzuar atyre kur dhe si të dëshirojë.
Këmbanat e dasmës dukeshin të pashmangshme jo vetëm se ministri Konica i plotësonte kushtet si dhe për shkak të aferës që u shfaq nëpër gazeta e që e përmendëm më sipër, por edhe sepse Shqipëria, për të cilën flitet pak, është bërë temë e faqeve të para të shtypit pas shpalljes nga Mbreti Zog I javën e kaluar të fejesës me konteshën hungareze Apponyi, nëna e së cilës është amerikane.
E gjithë kjo ngre një çështje tjetër: diplomatëve shqiptarë u ndalohet me ligj të martohen me gra të kombësive të tjera. Por, kufizime të tilla me sa shihet nuk vlejnë për monarkun, megjithëse ai, si musliman, dhe nusja e ardhshme, janë zhytur në vorbullën e ndërlikimeve kishtare. Kjo nuk duket e drejtë sidomos kur mendon se martesa e një diplomati në Washington me një grua nga vendi i tij është më tepër përjashtim se sa rregull.

***
Faik Konica është njeri që disa gjëra i pëlqen pa masë, të tjerat nuk i pëlqen fare. Në kategorinë e të parave hyjnë studimet filologjike, teatri, muzika klasike, ushqimi dhe pijet e mira, të shkruarit krijues dhe vetmia. Ato që ai nuk i duron dot janë turmat, ushtrimet fizike, kafshët, ritmet e xhazit, të shtirurit në shoqëri dhe të folurit me zë të lartë.
Kur iu kërkua të bënte një përshkrim të vetes për ta përdorur në këtë artikull, ai shkroi:
“Megjithëse ka një mospëlqim të madh për turmat dhe natyra e rezervuar është cilësuar si tipari i tij kryesor, Faik Konica ka shfaqur gjithmonë një simpati të vërtetë për masat. Në vitin 1930, ai iu lut Mbretit Zog të merrte në shqyrtim një projekt për rishpërndarjen e tokës në Shqipëri. Pa kaluar shumë, projekti u mishërua në një reformë të gjerë agrare, e cila pas një debati të gjatë në parlamentin e vendit u kthye në ligj”.
I vetëdijshëm për natyrën e tij të tërhequr – ndonëse nuk është as i drojtur dhe as njeri që e fsheh veten nga modestia – shkëlqesia e tij dyshon se të tjerët e shohin si asket. Ai kurrë nuk e tregon se sa vjeç është, por duhet thënë se edhe kolegët e tij ministra apo ambasadorë preferojnë të mbajnë heshtje për këtë temë. Ai nuk ka qenë në atdhe prej nëntë vjetësh sepse, siç thotë, vizita të tilla “më rraskapisin fizikisht”.
Diplomatët e tjerë mund të luajnë golf, të ngasin kuaj, të merren me alpinizëm apo me boks sa të duan, por për Faik Konicën çdo formë ushtrimi fizik është e huaj. Kjo urrejtje, si dhe mospëlqimi i tij për kafshët shtëpiake, mund të ishin të kuptueshme për një psikanalist po të mësonte se në moshën 15-vjeçare, Faiku është rrëzuar nga kali dhe është detyruar të qëndrojë një vit në paterica. Sot ai i urren kuajt, qentë dhe macet. Qentë, mendon ai, janë tepër servilë, ndërsa macet tepër të pavarura.
“Po të kishte ndonjë krijesë shtëpiake që të ishte në mes të qenit dhe maces, ndoshta do të dëshiroja ta mbaja pranë”, thotë ai.

***
Emisari i Tiranës në Washington është lindur në qytetin Konicë, nga i cili ka marrë emrin familja, në kufirin e Shqipërisë dhe Epirit grek. I ati ishte pronar i madh tokash dhe i përkiste njërës prej 30 e ca familjeve feudale, të cilat prej disa shekujsh formonin klasën sunduese të këtij rajoni malor në brigjet perëndimore të gadishullit ballkanik. Stërgjyshi i tij ka qenë mik i ngushtë me Sër Hudson Lowe, në atë kohë guvernator i ishujve jonianë dhe që më vonë do të bëhej i famshëm si guvernator i Shën Helenës dhe roje i Napoleonit të burgosur. Mes punimeve që ministri po përgatit për botim është vëllimi i korrespondencës mes paraardhësit të tij të shquar dhe anglezit të njohur.
Ministri Konica studioi në Kolegjin Jezuit të Shkodrës (Shqipëri), në Liceun Perandorak të Stambollit si dhe në Francë. Në vitin 1909 erdhi për herë të parë në Shtetet e Bashkuara për të bërë propagandë në favor të autonomisë së Shqipërisë në Perandorinë Otomane, për të ndihmuar refugjatët në këtë vend si dhe për të marrë titullin Mjeshtër i Artit në filologji nga Universiteti i Harvardit.
Familja e tij, mjaft e kënaqur me regjimin e Stambollit, shpresonte se ai do të hynte në Shkollën e Shkencave Politike të Parisit për të shërbyer më vonë në trupin diplomatik të Sulltanit. Por me të marrë gradën e bakalaureatit në Francë, Konica i ri, i ndezur me zellin e çlirimtarit, filloi lëvizjen kombëtare shqiptare që synonte autonominë. Megjithëse programi ishte fillimisht i moderuar, ai i zemëroi aq shumë autoritetet otomane saqë tokat e themeluesit të tij u konfiskuan dhe Konica u dënua me vdekje në mungesë.
Këto masa nuk bënë tjetër veçse e forcuan lëvizjen, jo vetëm brenda por edhe jashtë vendit. Kur Konica kërkonte mbështetje dhe simpati në Shtetet e Bashkuara dhe ithtarët e kësaj çështjeje bënin të njëjtën gjë në vende të tjera, rebelimet kundër sundimit otoman u shtypën brenda vendit. Pika e kthesës erdhi në vitin 1912, kur turqit e dhanë autonominë dhe po atë vit u shpall pavarësia e Shqipërisë nga Ismail Qemal Vlora. Konica u emërua si njëri nga delegatët në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, e cila, më 20 dhjetor, njohu në parim pavarësinë e Shqipërisë. Shtatë muaj më vonë, konferenca e shpalli Shqipërinë shtet të pavarur dhe sovran.
Në vitin 1925, Konica si udhëheqës i opozitës nacionaliste liberale, këshilloi kundër një kryengritjeje të armatosur për rrëzimin e qeverisë së atëhershme konservatore, në krye të së cilës Ahmet Zogu sapo ishte zgjedhur president me një mandat shtatëvjeçar. Pas kësaj, Konica, ky burrë me sy të zinj që kishte mbaruar Harvardin, u nderua duke u emëruar si emisari i parë i Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara. Ai ia paraqiti letrat kredenciale Presidentit Coolidge në tetor 1926 dhe shërbimi i tij këtu ka vazhduar i pa ndërprerë.
Lidhur me përkrahjen e tij për reformën agrare, ministri thotë:
“Pronarët e mëdhenj të tokave e dënuan atë me zemërim. Ata e mallkuan Faik Konicën si njeri që kishte tradhtuar klasën e vet dhe lanë të kuptohej se do të hakmerreshin dhunshëm. Por ligji nuk ishte i padrejtë, sepse ai përfshinte një dispozitë që parashikonte dëmshpërblim të plotë në para për pronarët e tokave të rishpërndara dhe pikërisht për këtë arsye, ligji nuk ka arritur ende fazën e zbatimit, sepse shteti ende nuk ka patur mundësi të heqë mënjanë milionat që duhen për dëmshpërblimet”.
Ministri shqiptar është ndoshta pranë të gjashtëdhjetave dhe flokët e thinjura po i rrallohen. Ai ka shtat mesatar dhe të ngjeshur. Bethoveni, Moxarti dhe Bahu janë kompozitorët e tij të pëlqyer. “Kur isha i ri më pëlqente Vagneri, por tani muzika e tij më duket tepër e ngjyrët dhe ekstravagante”, thotë ai.
Ai i shmanget dëgjimit të radios për shkak të reklamave që ato japin, por kontribuon për transmetimet e përjavshme të Toskaninit. Banesa dhe legata e tij janë të kombinuara në një apartament të thjeshtë në Hotelin Mayflower.
***
Në Amerikë ka 30 mijë shqiptarë dhe 100 mijë burra, gra e fëmijë me prejardhje shqiptare. Shumica e tyre janë të shpërndarë në shtetet lindore dhe pjesa më e madhe punon në industri. Vetë Shqipëria, një vend pak më i madh se Belgjika, ka jo më shumë se 1 milion e 500 mijë banorë.
Ministri Konica ka këtu 2 mijë e 500 libra dhe po aq në shtëpinë e tij. Disa vizatime origjinale të Rodinit zbukurojnë muret e dhomës së tij të gjumit. Ai lexon në italisht, spanjisht, rumanisht, portugisht, turqisht, gjermanisht, greqishte të vjetër e të re, latinisht, hebraisht dhe arabisht si dhe shqip, frëngjisht dhe anglisht, të cilat i flet me të njëjtën lehtësi.
Ai është i kujdesshëm dhe selektiv kur pi por rrallë pi përpara drekës sepse nuk i pëlqen të ndërpresë të ngriturit e gotës për t’iu përgjigjur një telefoni apo për të nëshkruar një letër. Është i shqetësuar se duhani e ka vënë poshtë. Ai pi tri paketa cigaresh amerikane në ditë.
Shkon në kinema “vetëm kur nuk ka gjë tjetër për të bërë”, por le të guxojë dikush po deshi ta pengojë për të parë filmin “Borëbardha”!

Kur Washington Post shkruante për beqarin e pandreqshëm, Faik Konicën
Autori: Lajmi.net ArteEntertainmentLajme 20:56, 18 Dhjetor 2014
Gazetari i së përditshmes amerikane Gerald G. Gross e intervistoi Faik Konicën, ambasadorin e Shqipërisë në Washington dhe shkroi artikullin me titull “Ministri Konica i Shqipërisë, ende beqar; Pasionet e tij janë muzika, teatri dhe filologjia”. Shkrimi u botua më 13 shkurt 1938.

(Marrë nga libri i Ilir Ikonomit “Faik Konica – Jeta në Washington”)
Mes shefave të misioneve në Washington, beqarët janë aq të rrallë sa edhe meshkujt në shfaqjet e orëve të ditës. Ata mund të numërohen me gishtat e një dore, siç del nga një studim i shpejtë. Por më i pandreqshmi prej tyre duket se është ministri Faik Konica i Shqipërisë.
“Gjithnjë e shtyj për vitin tjetër”, thotë me zërin e tij të butë ky emisar, të cilit vetëm një muaj më parë iu desh të bënte një deklaratë zyrtare për t’u dhënë fund zërave se ai dhe një farë kërcimtareje amerikane kishin ndërmend të lidhnin kurorë. “E vërteta është se nuk do të martohem kurrë”.
Ai nuk i jep arsyet dhe në fakt nuk u pyet për to, por hamendja të thotë se ai e kupton që gratë nuk i durojnë dot komodinat plot me libra, gramafonët me bririn gjigant në dhomën e ndënjes dhe dorëshkrimet të shpërndara andej-këtej nëpër shtëpi. Lulet e portokallit, pranon ai, kanë vendin e tyre, por ajo që kërkon ai është biblioteka, muzika, një kallamar plot me bojë dhe e drejta e pamohueshme për t’iu gëzuar atyre kur dhe si të dëshirojë.
Këmbanat e dasmës dukeshin të pashmangshme jo vetëm se ministri Konica i plotësonte kushtet si dhe për shkak të aferës që u shfaq nëpër gazeta e që e përmendëm më sipër, por edhe sepse Shqipëria, për të cilën flitet pak, është bërë temë e faqeve të para të shtypit pas shpalljes nga Mbreti Zog I javën e kaluar të fejesës me konteshën hungareze Apponyi, nëna e së cilës është amerikane.
E gjithë kjo ngre një çështje tjetër: diplomatëve shqiptarë u ndalohet me ligj të martohen me gra të kombësive të tjera. Por, kufizime të tilla me sa shihet nuk vlejnë për monarkun, megjithëse ai, si musliman, dhe nusja e ardhshme, janë zhytur në vorbullën e ndërlikimeve kishtare. Kjo nuk duket e drejtë sidomos kur mendon se martesa e një diplomati në Washington me një grua nga vendi i tij është më tepër përjashtim se sa rregull.
***
Faik Konica është njeri që disa gjëra i pëlqen pa masë, të tjerat nuk i pëlqen fare. Në kategorinë e të parave hyjnë studimet filologjike, teatri, muzika klasike, ushqimi dhe pijet e mira, të shkruarit krijues dhe vetmia. Ato që ai nuk i duron dot janë turmat, ushtrimet fizike, kafshët, ritmet e xhazit, të shtirurit në shoqëri dhe të folurit me zë të lartë.
Kur iu kërkua të bënte një përshkrim të vetes për ta përdorur në këtë artikull, ai shkroi:
“Megjithëse ka një mospëlqim të madh për turmat dhe natyra e rezervuar është cilësuar si tipari i tij kryesor, Faik Konica ka shfaqur gjithmonë një simpati të vërtetë për masat. Në vitin 1930, ai iu lut Mbretit Zog të merrte në shqyrtim një projekt për rishpërndarjen e tokës në Shqipëri. Pa kaluar shumë, projekti u mishërua në një reformë të gjerë agrare, e cila pas një debati të gjatë në parlamentin e vendit u kthye në ligj”.
I vetëdijshëm për natyrën e tij të tërhequr – ndonëse nuk është as i drojtur dhe as njeri që e fsheh veten nga modestia – shkëlqesia e tij dyshon se të tjerët e shohin si asket. Ai kurrë nuk e tregon se sa vjeç është, por duhet thënë se edhe kolegët e tij ministra apo ambasadorë preferojnë të mbajnë heshtje për këtë temë. Ai nuk ka qenë në atdhe prej nëntë vjetësh sepse, siç thotë, vizita të tilla “më rraskapisin fizikisht”.
Diplomatët e tjerë mund të luajnë golf, të ngasin kuaj, të merren me alpinizëm apo me boks sa të duan, por për Faik Konicën çdo formë ushtrimi fizik është e huaj. Kjo urrejtje, si dhe mospëlqimi i tij për kafshët shtëpiake, mund të ishin të kuptueshme për një psikanalist po të mësonte se në moshën 15-vjeçare, Faiku është rrëzuar nga kali dhe është detyruar të qëndrojë një vit në paterica. Sot ai i urren kuajt, qentë dhe macet. Qentë, mendon ai, janë tepër servilë, ndërsa macet tepër të pavarura.
“Po të kishte ndonjë krijesë shtëpiake që të ishte në mes të qenit dhe maces, ndoshta do të dëshiroja ta mbaja pranë”, thotë ai.
***
Emisari i Tiranës në Washington është lindur në qytetin Konicë, nga i cili ka marrë emrin familja, në kufirin e Shqipërisë dhe Epirit grek. I ati ishte pronar i madh tokash dhe i përkiste njërës prej 30 e ca familjeve feudale, të cilat prej disa shekujsh formonin klasën sunduese të këtij rajoni malor në brigjet perëndimore të gadishullit ballkanik. Stërgjyshi i tij ka qenë mik i ngushtë me Sër Hudson Lowe, në atë kohë guvernator i ishujve jonianë dhe që më vonë do të bëhej i famshëm si guvernator i Shën Helenës dhe roje i Napoleonit të burgosur. Mes punimeve që ministri po përgatit për botim është vëllimi i korrespondencës mes paraardhësit të tij të shquar dhe anglezit të njohur.
Ministri Konica studioi në Kolegjin Jezuit të Shkodrës (Shqipëri), në Liceun Perandorak të Stambollit si dhe në Francë. Në vitin 1909 erdhi për herë të parë në Shtetet e Bashkuara për të bërë propagandë në favor të autonomisë së Shqipërisë në Perandorinë Otomane, për të ndihmuar refugjatët në këtë vend si dhe për të marrë titullin Mjeshtër i Artit në filologji nga Universiteti i Harvardit.
Familja e tij, mjaft e kënaqur me regjimin e Stambollit, shpresonte se ai do të hynte në Shkollën e Shkencave Politike të Parisit për të shërbyer më vonë në trupin diplomatik të Sulltanit. Por me të marrë gradën e bakalaureatit në Francë, Konica i ri, i ndezur me zellin e çlirimtarit, filloi lëvizjen kombëtare shqiptare që synonte autonominë. Megjithëse programi ishte fillimisht i moderuar, ai i zemëroi aq shumë autoritetet otomane saqë tokat e themeluesit të tij u konfiskuan dhe Konica u dënua me vdekje në mungesë.
Këto masa nuk bënë tjetër veçse e forcuan lëvizjen, jo vetëm brenda por edhe jashtë vendit. Kur Konica kërkonte mbështetje dhe simpati në Shtetet e Bashkuara dhe ithtarët e kësaj çështjeje bënin të njëjtën gjë në vende të tjera, rebelimet kundër sundimit otoman u shtypën brenda vendit. Pika e kthesës erdhi në vitin 1912, kur turqit e dhanë autonominë dhe po atë vit u shpall pavarësia e Shqipërisë nga Ismail Qemal Vlora. Konica u emërua si njëri nga delegatët në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, e cila, më 20 dhjetor, njohu në parim pavarësinë e Shqipërisë. Shtatë muaj më vonë, konferenca e shpalli Shqipërinë shtet të pavarur dhe sovran.
Në vitin 1925, Konica si udhëheqës i opozitës nacionaliste liberale, këshilloi kundër një kryengritjeje të armatosur për rrëzimin e qeverisë së atëhershme konservatore, në krye të së cilës Ahmet Zogu sapo ishte zgjedhur president me një mandat shtatëvjeçar. Pas kësaj, Konica, ky burrë me sy të zinj që kishte mbaruar Harvardin, u nderua duke u emëruar si emisari i parë i Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara. Ai ia paraqiti letrat kredenciale Presidentit Coolidge në tetor 1926 dhe shërbimi i tij këtu ka vazhduar i pa ndërprerë.
Lidhur me përkrahjen e tij për reformën agrare, ministri thotë:
“Pronarët e mëdhenj të tokave e dënuan atë me zemërim. Ata e mallkuan Faik Konicën si njeri që kishte tradhtuar klasën e vet dhe lanë të kuptohej se do të hakmerreshin dhunshëm. Por ligji nuk ishte i padrejtë, sepse ai përfshinte një dispozitë që parashikonte dëmshpërblim të plotë në para për pronarët e tokave të rishpërndara dhe pikërisht për këtë arsye, ligji nuk ka arritur ende fazën e zbatimit, sepse shteti ende nuk ka patur mundësi të heqë mënjanë milionat që duhen për dëmshpërblimet”.
Ministri shqiptar është ndoshta pranë të gjashtëdhjetave dhe flokët e thinjura po i rrallohen. Ai ka shtat mesatar dhe të ngjeshur. Bethoveni, Moxarti dhe Bahu janë kompozitorët e tij të pëlqyer. “Kur isha i ri më pëlqente Vagneri, por tani muzika e tij më duket tepër e ngjyrët dhe ekstravagante”, thotë ai.
Ai i shmanget dëgjimit të radios për shkak të reklamave që ato japin, por kontribuon për transmetimet e përjavshme të Toskaninit. Banesa dhe legata e tij janë të kombinuara në një apartament të thjeshtë në Hotelin Mayflower.
***
Në Amerikë ka 30 mijë shqiptarë dhe 100 mijë burra, gra e fëmijë me prejardhje shqiptare. Shumica e tyre janë të shpërndarë në shtetet lindore dhe pjesa më e madhe punon në industri. Vetë Shqipëria, një vend pak më i madh se Belgjika, ka jo më shumë se 1 milion e 500 mijë banorë.
Ministri Konica ka këtu 2 mijë e 500 libra dhe po aq në shtëpinë e tij. Disa vizatime origjinale të Rodinit zbukurojnë muret e dhomës së tij të gjumit. Ai lexon në italisht, spanjisht, rumanisht, portugisht, turqisht, gjermanisht, greqishte të vjetër e të re, latinisht, hebraisht dhe arabisht si dhe shqip, frëngjisht dhe anglisht, të cilat i flet me të njëjtën lehtësi.
Ai është i kujdesshëm dhe selektiv kur pi por rrallë pi përpara drekës sepse nuk i pëlqen të ndërpresë të ngriturit e gotës për t’iu përgjigjur një telefoni apo për të nëshkruar një letër. Është i shqetësuar se duhani e ka vënë poshtë. Ai pi tri paketa cigaresh amerikane në ditë.
Shkon në kinema “vetëm kur nuk ka gjë tjetër për të bërë”, por le të guxojë dikush po deshi ta pengojë për të parë filmin “Borëbardha”! /qiriu.net/
- See more at: http://lajmi.net/kur-washington-post-shkruante-per-beqarin-e-pandreqshem-faik-konicen/?fb_action_ids=1588654328078403&fb_action_types=og.comments#sthash.M2BFRUPb.dpuf
Kur Washington Post shkruante për beqarin e pandreqshëm, Faik Konicën
Autori: Lajmi.net ArteEntertainmentLajme 20:56, 18 Dhjetor 2014
Gazetari i së përditshmes amerikane Gerald G. Gross e intervistoi Faik Konicën, ambasadorin e Shqipërisë në Washington dhe shkroi artikullin me titull “Ministri Konica i Shqipërisë, ende beqar; Pasionet e tij janë muzika, teatri dhe filologjia”. Shkrimi u botua më 13 shkurt 1938.

(Marrë nga libri i Ilir Ikonomit “Faik Konica – Jeta në Washington”)
Mes shefave të misioneve në Washington, beqarët janë aq të rrallë sa edhe meshkujt në shfaqjet e orëve të ditës. Ata mund të numërohen me gishtat e një dore, siç del nga një studim i shpejtë. Por më i pandreqshmi prej tyre duket se është ministri Faik Konica i Shqipërisë.
“Gjithnjë e shtyj për vitin tjetër”, thotë me zërin e tij të butë ky emisar, të cilit vetëm një muaj më parë iu desh të bënte një deklaratë zyrtare për t’u dhënë fund zërave se ai dhe një farë kërcimtareje amerikane kishin ndërmend të lidhnin kurorë. “E vërteta është se nuk do të martohem kurrë”.
Ai nuk i jep arsyet dhe në fakt nuk u pyet për to, por hamendja të thotë se ai e kupton që gratë nuk i durojnë dot komodinat plot me libra, gramafonët me bririn gjigant në dhomën e ndënjes dhe dorëshkrimet të shpërndara andej-këtej nëpër shtëpi. Lulet e portokallit, pranon ai, kanë vendin e tyre, por ajo që kërkon ai është biblioteka, muzika, një kallamar plot me bojë dhe e drejta e pamohueshme për t’iu gëzuar atyre kur dhe si të dëshirojë.
Këmbanat e dasmës dukeshin të pashmangshme jo vetëm se ministri Konica i plotësonte kushtet si dhe për shkak të aferës që u shfaq nëpër gazeta e që e përmendëm më sipër, por edhe sepse Shqipëria, për të cilën flitet pak, është bërë temë e faqeve të para të shtypit pas shpalljes nga Mbreti Zog I javën e kaluar të fejesës me konteshën hungareze Apponyi, nëna e së cilës është amerikane.
E gjithë kjo ngre një çështje tjetër: diplomatëve shqiptarë u ndalohet me ligj të martohen me gra të kombësive të tjera. Por, kufizime të tilla me sa shihet nuk vlejnë për monarkun, megjithëse ai, si musliman, dhe nusja e ardhshme, janë zhytur në vorbullën e ndërlikimeve kishtare. Kjo nuk duket e drejtë sidomos kur mendon se martesa e një diplomati në Washington me një grua nga vendi i tij është më tepër përjashtim se sa rregull.
***
Faik Konica është njeri që disa gjëra i pëlqen pa masë, të tjerat nuk i pëlqen fare. Në kategorinë e të parave hyjnë studimet filologjike, teatri, muzika klasike, ushqimi dhe pijet e mira, të shkruarit krijues dhe vetmia. Ato që ai nuk i duron dot janë turmat, ushtrimet fizike, kafshët, ritmet e xhazit, të shtirurit në shoqëri dhe të folurit me zë të lartë.
Kur iu kërkua të bënte një përshkrim të vetes për ta përdorur në këtë artikull, ai shkroi:
“Megjithëse ka një mospëlqim të madh për turmat dhe natyra e rezervuar është cilësuar si tipari i tij kryesor, Faik Konica ka shfaqur gjithmonë një simpati të vërtetë për masat. Në vitin 1930, ai iu lut Mbretit Zog të merrte në shqyrtim një projekt për rishpërndarjen e tokës në Shqipëri. Pa kaluar shumë, projekti u mishërua në një reformë të gjerë agrare, e cila pas një debati të gjatë në parlamentin e vendit u kthye në ligj”.
I vetëdijshëm për natyrën e tij të tërhequr – ndonëse nuk është as i drojtur dhe as njeri që e fsheh veten nga modestia – shkëlqesia e tij dyshon se të tjerët e shohin si asket. Ai kurrë nuk e tregon se sa vjeç është, por duhet thënë se edhe kolegët e tij ministra apo ambasadorë preferojnë të mbajnë heshtje për këtë temë. Ai nuk ka qenë në atdhe prej nëntë vjetësh sepse, siç thotë, vizita të tilla “më rraskapisin fizikisht”.
Diplomatët e tjerë mund të luajnë golf, të ngasin kuaj, të merren me alpinizëm apo me boks sa të duan, por për Faik Konicën çdo formë ushtrimi fizik është e huaj. Kjo urrejtje, si dhe mospëlqimi i tij për kafshët shtëpiake, mund të ishin të kuptueshme për një psikanalist po të mësonte se në moshën 15-vjeçare, Faiku është rrëzuar nga kali dhe është detyruar të qëndrojë një vit në paterica. Sot ai i urren kuajt, qentë dhe macet. Qentë, mendon ai, janë tepër servilë, ndërsa macet tepër të pavarura.
“Po të kishte ndonjë krijesë shtëpiake që të ishte në mes të qenit dhe maces, ndoshta do të dëshiroja ta mbaja pranë”, thotë ai.
***
Emisari i Tiranës në Washington është lindur në qytetin Konicë, nga i cili ka marrë emrin familja, në kufirin e Shqipërisë dhe Epirit grek. I ati ishte pronar i madh tokash dhe i përkiste njërës prej 30 e ca familjeve feudale, të cilat prej disa shekujsh formonin klasën sunduese të këtij rajoni malor në brigjet perëndimore të gadishullit ballkanik. Stërgjyshi i tij ka qenë mik i ngushtë me Sër Hudson Lowe, në atë kohë guvernator i ishujve jonianë dhe që më vonë do të bëhej i famshëm si guvernator i Shën Helenës dhe roje i Napoleonit të burgosur. Mes punimeve që ministri po përgatit për botim është vëllimi i korrespondencës mes paraardhësit të tij të shquar dhe anglezit të njohur.
Ministri Konica studioi në Kolegjin Jezuit të Shkodrës (Shqipëri), në Liceun Perandorak të Stambollit si dhe në Francë. Në vitin 1909 erdhi për herë të parë në Shtetet e Bashkuara për të bërë propagandë në favor të autonomisë së Shqipërisë në Perandorinë Otomane, për të ndihmuar refugjatët në këtë vend si dhe për të marrë titullin Mjeshtër i Artit në filologji nga Universiteti i Harvardit.
Familja e tij, mjaft e kënaqur me regjimin e Stambollit, shpresonte se ai do të hynte në Shkollën e Shkencave Politike të Parisit për të shërbyer më vonë në trupin diplomatik të Sulltanit. Por me të marrë gradën e bakalaureatit në Francë, Konica i ri, i ndezur me zellin e çlirimtarit, filloi lëvizjen kombëtare shqiptare që synonte autonominë. Megjithëse programi ishte fillimisht i moderuar, ai i zemëroi aq shumë autoritetet otomane saqë tokat e themeluesit të tij u konfiskuan dhe Konica u dënua me vdekje në mungesë.
Këto masa nuk bënë tjetër veçse e forcuan lëvizjen, jo vetëm brenda por edhe jashtë vendit. Kur Konica kërkonte mbështetje dhe simpati në Shtetet e Bashkuara dhe ithtarët e kësaj çështjeje bënin të njëjtën gjë në vende të tjera, rebelimet kundër sundimit otoman u shtypën brenda vendit. Pika e kthesës erdhi në vitin 1912, kur turqit e dhanë autonominë dhe po atë vit u shpall pavarësia e Shqipërisë nga Ismail Qemal Vlora. Konica u emërua si njëri nga delegatët në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, e cila, më 20 dhjetor, njohu në parim pavarësinë e Shqipërisë. Shtatë muaj më vonë, konferenca e shpalli Shqipërinë shtet të pavarur dhe sovran.
Në vitin 1925, Konica si udhëheqës i opozitës nacionaliste liberale, këshilloi kundër një kryengritjeje të armatosur për rrëzimin e qeverisë së atëhershme konservatore, në krye të së cilës Ahmet Zogu sapo ishte zgjedhur president me një mandat shtatëvjeçar. Pas kësaj, Konica, ky burrë me sy të zinj që kishte mbaruar Harvardin, u nderua duke u emëruar si emisari i parë i Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara. Ai ia paraqiti letrat kredenciale Presidentit Coolidge në tetor 1926 dhe shërbimi i tij këtu ka vazhduar i pa ndërprerë.
Lidhur me përkrahjen e tij për reformën agrare, ministri thotë:
“Pronarët e mëdhenj të tokave e dënuan atë me zemërim. Ata e mallkuan Faik Konicën si njeri që kishte tradhtuar klasën e vet dhe lanë të kuptohej se do të hakmerreshin dhunshëm. Por ligji nuk ishte i padrejtë, sepse ai përfshinte një dispozitë që parashikonte dëmshpërblim të plotë në para për pronarët e tokave të rishpërndara dhe pikërisht për këtë arsye, ligji nuk ka arritur ende fazën e zbatimit, sepse shteti ende nuk ka patur mundësi të heqë mënjanë milionat që duhen për dëmshpërblimet”.
Ministri shqiptar është ndoshta pranë të gjashtëdhjetave dhe flokët e thinjura po i rrallohen. Ai ka shtat mesatar dhe të ngjeshur. Bethoveni, Moxarti dhe Bahu janë kompozitorët e tij të pëlqyer. “Kur isha i ri më pëlqente Vagneri, por tani muzika e tij më duket tepër e ngjyrët dhe ekstravagante”, thotë ai.
Ai i shmanget dëgjimit të radios për shkak të reklamave që ato japin, por kontribuon për transmetimet e përjavshme të Toskaninit. Banesa dhe legata e tij janë të kombinuara në një apartament të thjeshtë në Hotelin Mayflower.
***
Në Amerikë ka 30 mijë shqiptarë dhe 100 mijë burra, gra e fëmijë me prejardhje shqiptare. Shumica e tyre janë të shpërndarë në shtetet lindore dhe pjesa më e madhe punon në industri. Vetë Shqipëria, një vend pak më i madh se Belgjika, ka jo më shumë se 1 milion e 500 mijë banorë.
Ministri Konica ka këtu 2 mijë e 500 libra dhe po aq në shtëpinë e tij. Disa vizatime origjinale të Rodinit zbukurojnë muret e dhomës së tij të gjumit. Ai lexon në italisht, spanjisht, rumanisht, portugisht, turqisht, gjermanisht, greqishte të vjetër e të re, latinisht, hebraisht dhe arabisht si dhe shqip, frëngjisht dhe anglisht, të cilat i flet me të njëjtën lehtësi.
Ai është i kujdesshëm dhe selektiv kur pi por rrallë pi përpara drekës sepse nuk i pëlqen të ndërpresë të ngriturit e gotës për t’iu përgjigjur një telefoni apo për të nëshkruar një letër. Është i shqetësuar se duhani e ka vënë poshtë. Ai pi tri paketa cigaresh amerikane në ditë.
Shkon në kinema “vetëm kur nuk ka gjë tjetër për të bërë”, por le të guxojë dikush po deshi ta pengojë për të parë filmin “Borëbardha”! /qiriu.net/
- See more at: http://lajmi.net/kur-washington-post-shkruante-per-beqarin-e-pandreqshem-faik-konicen/?fb_action_ids=1588654328078403&fb_action_types=og.comments#sthash.M2BFRUPb.dpuf
Kur Washington Post shkruante për beqarin e pandreqshëm, Faik Konicën
Autori: Lajmi.net ArteEntertainmentLajme 20:56, 18 Dhjetor 2014
Gazetari i së përditshmes amerikane Gerald G. Gross e intervistoi Faik Konicën, ambasadorin e Shqipërisë në Washington dhe shkroi artikullin me titull “Ministri Konica i Shqipërisë, ende beqar; Pasionet e tij janë muzika, teatri dhe filologjia”. Shkrimi u botua më 13 shkurt 1938.

(Marrë nga libri i Ilir Ikonomit “Faik Konica – Jeta në Washington”)
Mes shefave të misioneve në Washington, beqarët janë aq të rrallë sa edhe meshkujt në shfaqjet e orëve të ditës. Ata mund të numërohen me gishtat e një dore, siç del nga një studim i shpejtë. Por më i pandreqshmi prej tyre duket se është ministri Faik Konica i Shqipërisë.
“Gjithnjë e shtyj për vitin tjetër”, thotë me zërin e tij të butë ky emisar, të cilit vetëm një muaj më parë iu desh të bënte një deklaratë zyrtare për t’u dhënë fund zërave se ai dhe një farë kërcimtareje amerikane kishin ndërmend të lidhnin kurorë. “E vërteta është se nuk do të martohem kurrë”.
Ai nuk i jep arsyet dhe në fakt nuk u pyet për to, por hamendja të thotë se ai e kupton që gratë nuk i durojnë dot komodinat plot me libra, gramafonët me bririn gjigant në dhomën e ndënjes dhe dorëshkrimet të shpërndara andej-këtej nëpër shtëpi. Lulet e portokallit, pranon ai, kanë vendin e tyre, por ajo që kërkon ai është biblioteka, muzika, një kallamar plot me bojë dhe e drejta e pamohueshme për t’iu gëzuar atyre kur dhe si të dëshirojë.
Këmbanat e dasmës dukeshin të pashmangshme jo vetëm se ministri Konica i plotësonte kushtet si dhe për shkak të aferës që u shfaq nëpër gazeta e që e përmendëm më sipër, por edhe sepse Shqipëria, për të cilën flitet pak, është bërë temë e faqeve të para të shtypit pas shpalljes nga Mbreti Zog I javën e kaluar të fejesës me konteshën hungareze Apponyi, nëna e së cilës është amerikane.
E gjithë kjo ngre një çështje tjetër: diplomatëve shqiptarë u ndalohet me ligj të martohen me gra të kombësive të tjera. Por, kufizime të tilla me sa shihet nuk vlejnë për monarkun, megjithëse ai, si musliman, dhe nusja e ardhshme, janë zhytur në vorbullën e ndërlikimeve kishtare. Kjo nuk duket e drejtë sidomos kur mendon se martesa e një diplomati në Washington me një grua nga vendi i tij është më tepër përjashtim se sa rregull.
***
Faik Konica është njeri që disa gjëra i pëlqen pa masë, të tjerat nuk i pëlqen fare. Në kategorinë e të parave hyjnë studimet filologjike, teatri, muzika klasike, ushqimi dhe pijet e mira, të shkruarit krijues dhe vetmia. Ato që ai nuk i duron dot janë turmat, ushtrimet fizike, kafshët, ritmet e xhazit, të shtirurit në shoqëri dhe të folurit me zë të lartë.
Kur iu kërkua të bënte një përshkrim të vetes për ta përdorur në këtë artikull, ai shkroi:
“Megjithëse ka një mospëlqim të madh për turmat dhe natyra e rezervuar është cilësuar si tipari i tij kryesor, Faik Konica ka shfaqur gjithmonë një simpati të vërtetë për masat. Në vitin 1930, ai iu lut Mbretit Zog të merrte në shqyrtim një projekt për rishpërndarjen e tokës në Shqipëri. Pa kaluar shumë, projekti u mishërua në një reformë të gjerë agrare, e cila pas një debati të gjatë në parlamentin e vendit u kthye në ligj”.
I vetëdijshëm për natyrën e tij të tërhequr – ndonëse nuk është as i drojtur dhe as njeri që e fsheh veten nga modestia – shkëlqesia e tij dyshon se të tjerët e shohin si asket. Ai kurrë nuk e tregon se sa vjeç është, por duhet thënë se edhe kolegët e tij ministra apo ambasadorë preferojnë të mbajnë heshtje për këtë temë. Ai nuk ka qenë në atdhe prej nëntë vjetësh sepse, siç thotë, vizita të tilla “më rraskapisin fizikisht”.
Diplomatët e tjerë mund të luajnë golf, të ngasin kuaj, të merren me alpinizëm apo me boks sa të duan, por për Faik Konicën çdo formë ushtrimi fizik është e huaj. Kjo urrejtje, si dhe mospëlqimi i tij për kafshët shtëpiake, mund të ishin të kuptueshme për një psikanalist po të mësonte se në moshën 15-vjeçare, Faiku është rrëzuar nga kali dhe është detyruar të qëndrojë një vit në paterica. Sot ai i urren kuajt, qentë dhe macet. Qentë, mendon ai, janë tepër servilë, ndërsa macet tepër të pavarura.
“Po të kishte ndonjë krijesë shtëpiake që të ishte në mes të qenit dhe maces, ndoshta do të dëshiroja ta mbaja pranë”, thotë ai.
***
Emisari i Tiranës në Washington është lindur në qytetin Konicë, nga i cili ka marrë emrin familja, në kufirin e Shqipërisë dhe Epirit grek. I ati ishte pronar i madh tokash dhe i përkiste njërës prej 30 e ca familjeve feudale, të cilat prej disa shekujsh formonin klasën sunduese të këtij rajoni malor në brigjet perëndimore të gadishullit ballkanik. Stërgjyshi i tij ka qenë mik i ngushtë me Sër Hudson Lowe, në atë kohë guvernator i ishujve jonianë dhe që më vonë do të bëhej i famshëm si guvernator i Shën Helenës dhe roje i Napoleonit të burgosur. Mes punimeve që ministri po përgatit për botim është vëllimi i korrespondencës mes paraardhësit të tij të shquar dhe anglezit të njohur.
Ministri Konica studioi në Kolegjin Jezuit të Shkodrës (Shqipëri), në Liceun Perandorak të Stambollit si dhe në Francë. Në vitin 1909 erdhi për herë të parë në Shtetet e Bashkuara për të bërë propagandë në favor të autonomisë së Shqipërisë në Perandorinë Otomane, për të ndihmuar refugjatët në këtë vend si dhe për të marrë titullin Mjeshtër i Artit në filologji nga Universiteti i Harvardit.
Familja e tij, mjaft e kënaqur me regjimin e Stambollit, shpresonte se ai do të hynte në Shkollën e Shkencave Politike të Parisit për të shërbyer më vonë në trupin diplomatik të Sulltanit. Por me të marrë gradën e bakalaureatit në Francë, Konica i ri, i ndezur me zellin e çlirimtarit, filloi lëvizjen kombëtare shqiptare që synonte autonominë. Megjithëse programi ishte fillimisht i moderuar, ai i zemëroi aq shumë autoritetet otomane saqë tokat e themeluesit të tij u konfiskuan dhe Konica u dënua me vdekje në mungesë.
Këto masa nuk bënë tjetër veçse e forcuan lëvizjen, jo vetëm brenda por edhe jashtë vendit. Kur Konica kërkonte mbështetje dhe simpati në Shtetet e Bashkuara dhe ithtarët e kësaj çështjeje bënin të njëjtën gjë në vende të tjera, rebelimet kundër sundimit otoman u shtypën brenda vendit. Pika e kthesës erdhi në vitin 1912, kur turqit e dhanë autonominë dhe po atë vit u shpall pavarësia e Shqipërisë nga Ismail Qemal Vlora. Konica u emërua si njëri nga delegatët në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, e cila, më 20 dhjetor, njohu në parim pavarësinë e Shqipërisë. Shtatë muaj më vonë, konferenca e shpalli Shqipërinë shtet të pavarur dhe sovran.
Në vitin 1925, Konica si udhëheqës i opozitës nacionaliste liberale, këshilloi kundër një kryengritjeje të armatosur për rrëzimin e qeverisë së atëhershme konservatore, në krye të së cilës Ahmet Zogu sapo ishte zgjedhur president me një mandat shtatëvjeçar. Pas kësaj, Konica, ky burrë me sy të zinj që kishte mbaruar Harvardin, u nderua duke u emëruar si emisari i parë i Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara. Ai ia paraqiti letrat kredenciale Presidentit Coolidge në tetor 1926 dhe shërbimi i tij këtu ka vazhduar i pa ndërprerë.
Lidhur me përkrahjen e tij për reformën agrare, ministri thotë:
“Pronarët e mëdhenj të tokave e dënuan atë me zemërim. Ata e mallkuan Faik Konicën si njeri që kishte tradhtuar klasën e vet dhe lanë të kuptohej se do të hakmerreshin dhunshëm. Por ligji nuk ishte i padrejtë, sepse ai përfshinte një dispozitë që parashikonte dëmshpërblim të plotë në para për pronarët e tokave të rishpërndara dhe pikërisht për këtë arsye, ligji nuk ka arritur ende fazën e zbatimit, sepse shteti ende nuk ka patur mundësi të heqë mënjanë milionat që duhen për dëmshpërblimet”.
Ministri shqiptar është ndoshta pranë të gjashtëdhjetave dhe flokët e thinjura po i rrallohen. Ai ka shtat mesatar dhe të ngjeshur. Bethoveni, Moxarti dhe Bahu janë kompozitorët e tij të pëlqyer. “Kur isha i ri më pëlqente Vagneri, por tani muzika e tij më duket tepër e ngjyrët dhe ekstravagante”, thotë ai.
Ai i shmanget dëgjimit të radios për shkak të reklamave që ato japin, por kontribuon për transmetimet e përjavshme të Toskaninit. Banesa dhe legata e tij janë të kombinuara në një apartament të thjeshtë në Hotelin Mayflower.
***
Në Amerikë ka 30 mijë shqiptarë dhe 100 mijë burra, gra e fëmijë me prejardhje shqiptare. Shumica e tyre janë të shpërndarë në shtetet lindore dhe pjesa më e madhe punon në industri. Vetë Shqipëria, një vend pak më i madh se Belgjika, ka jo më shumë se 1 milion e 500 mijë banorë.
Ministri Konica ka këtu 2 mijë e 500 libra dhe po aq në shtëpinë e tij. Disa vizatime origjinale të Rodinit zbukurojnë muret e dhomës së tij të gjumit. Ai lexon në italisht, spanjisht, rumanisht, portugisht, turqisht, gjermanisht, greqishte të vjetër e të re, latinisht, hebraisht dhe arabisht si dhe shqip, frëngjisht dhe anglisht, të cilat i flet me të njëjtën lehtësi.
Ai është i kujdesshëm dhe selektiv kur pi por rrallë pi përpara drekës sepse nuk i pëlqen të ndërpresë të ngriturit e gotës për t’iu përgjigjur një telefoni apo për të nëshkruar një letër. Është i shqetësuar se duhani e ka vënë poshtë. Ai pi tri paketa cigaresh amerikane në ditë.
Shkon në kinema “vetëm kur nuk ka gjë tjetër për të bërë”, por le të guxojë dikush po deshi ta pengojë për të parë filmin “Borëbardha”! /qiriu.net/
- See more at: http://lajmi.net/kur-washington-post-shkruante-per-beqarin-e-pandreqshem-faik-konicen/?fb_action_ids=1588654328078403&fb_action_types=og.comments#sthash.M2BFRUPb.dpuf