30 October 2012

Në zanafillet historike të arsimit tonë në trevat veriore - nga Kolec Çefa

Në zanafillet historike të arsimit tonë në trevat veriore deri në shek. XVIII (1)

nga Kolec Ҫefa
Një popull me rra

jë të vjetra në trollin e vet etnik, me histori, tradita dhe me bashkëjetesë greke e romake, me krishtenim apostullik, nuk ka si mos me pasë zanafillë të vjeter arsimore. Nëse e verteta frymëzon mençurinë, nëse e drejta i tregon udhën paanësisë, nëse ndergjegjja kjartëson ndjenjat latente e të turbullta, atëherë duhet të thomi, kur të flasim per gjurmët e vazhdimsisë iliro-shqiptare, krahas gjurmëve gjuhësore, gjeografike, historike etj., të flasim edhe per Krishtenimin si gjurmë fetare, me vlerë autoktonie, me tradita kulture, e me këte edhe per zanafillen e kahershme arsimore, që ndihmoi në ruejtjen e gjuhës, në mbajtjen gjallë të ndjenjes kombtare e forcimin e identitetit  kombtar. Historianët fetarë per shekujt e parë e historianët medievistë të permendun, si Shuflay, Taloci, Jireçeku, dokumentacioni i Vatikanit, misionarët e derguem në vendin tonë e relacionet e prelatëve tanë, materialet arkivore nga ma të ndryshmet, pohojnë bashkarisht, pa mëdyshje, e shumë qartë, se ilirët perqafuen Krishtenimin, madje një Krishtenim të organizuem, që në shekullin e parë. Dhe këte na e vertetojnë Ipeshkvia e Durrësit, shek. I e pastaj me radhë ipeshkvijtë e Shkodrës, Lezhes, Tivarit, Pultit, Drishtit, etj., etj. Jireçek: “…Historia e ipeshkvive të Durrësit dhe të Shkodres mund të ndiqet pa prerë që nga shekujt e parë…”. Kështu, Katolicizmi nuk asht fe e imponueme nga pushtuesit, siç pohonte me të madhe diktatura, madje per tre shekujt e parë e persekutueme nga pushtuesit.
Pra, shqiptarët e sotem e trashiguen krishtenimin drejtperdrejtë nga paraardhësit tanë ilirë.
Njoftimi i Brokardit se shqiptarët “Perdorin në librat e tyne shkronja latine, perfaqsimi dinjitoz yni në kulturën e Rilindjes Europiane, shekujt XV-XVI, Gazullorët, Beçikemi, L.Tomeo, M. Maruli etj., kronikat “in vernacula lingua” që permendë Bardheci e shkrimtarët e letersisë sonë të vjeter, të shekujve XVI-XVII, Relacionet e prelatëve tanë, mbi gjendjen e Shqipërisë Veriore dhe të Mesme në shekullin XVII, (1610-1650), etj. nuk ka sesi mos të bajnë me mendue se këta lavrues të dijes, këta patriotë eruditë, nuk i kanë ushqye ndjenjat, dëshirat e mësimet e para pranë klerit vendas, dhe se pastaj duhet të kenë kontribue vetë ata në këte drejtim. Per dëshmi po permendim pohimin e Budit, i cili filloi mësimet e para te prelatët shqiptarë: “…pranë të cilëve jam marrë me studimin e këtyne pak ditunive deri në moshën 21-vjeçare”.
Kisha e shkolla kanë qenë të lidhuna pazgjidhshmënisht. Kisha nuk ka të ardhme pa kler e kleri nuk formohet pa shkollë. Dihet që kleri ka qenë nismëtar per hapjen e shkollave, në forma të ndryshme, jo vetem në Shqipni, por edhe në Europë.
Shkrimi i gjuhës sonë, botimi i librave në gjuhën tonë dhe hapja e shkollave shqipe të organizueme nuk e kanë thanë ende fjalën e tyne të fundit, kanë parahistorinë e tyne, mandej edhe historinë e tyne, që na japin detyrën të studiojmë mirë e të kerkojmë fjalën e tyne në literaturen e botueme nga vetë misionarët, gjithashtu të kerkojmë atë fjalë ndër arkivat e hueja. Lidhun me parahistorine e shkollës shqipe, mjafton të permendim Urdhnat fetarë të ardhun në vendin tonë gjatë mesjetës, si: benediktinët, domenikanët, françeskanët, bazilianët etj. Monastiret e themelueme në Europë në shekullin IV-XII dhe jo vonë edhe në trevat shqiptare, në ato kohë të mugta, kanë pasë një traditë kulture e arsimore me shkollat kishtare, famullitare, shkollat e monastireve, shkollat popullore etj. me formim fetar, por jo pa arsimim të nevojshem laik, madje in vernacula lingua, me bibliotekat e tyne, me kopjime librash të vjeter, me ruejtje dorëshkrimesh e arkivime etj., pa u ndalë te artet, si: ndertimi i kishave, zbukurimi me piktura, skulpturat e shejtenve etj. që i dhanë hov, kudo në Europë, kulturës e murgjit u banë “baballarët e qytetnimit europian”. Ҫabej: “Këtyre rrethanave u shtohet edhe puna e qëndrimit të benediktinëve e të domenikanëve në Shqipëri në periudhën paraturke, dy urdhëra fetarë që kanë themeluar vatra kulture e shkrimi kudo që kanë shkuar”.1. Shto edhe bazilianët, bogumilët etj. e sidomos françeskanët, kuvendet e të cilëve u banë qendra arsimi shqiptar e kulture prendimore. Të lexojmë Talocin: “Françeskanët qenë e vetmja rezervë e okcidentit që qëndroi në Shqipnì edhe atëherë kur interesa e Europës per këto vise mêni krejt 2)…”
Dhe vazhdoni Kadarenë: “Dhe ne kemi detyrën morale që ta dëgjojmë zërin e tyre dhe të nxjerrim mësime të mëdha prej këtij zëri, pavarësisht se çfarë zanafille fetare e kulturore kemi. Atje ne bashkohemi të gjithë”.
Studimi i këtyne Urdhnave në vendin tonë nuk asht ezaurue, mbetet detyrë, e materialet ekzistojnë nder arkiva ende të paesplorueme, e të pastudiueme, por edhe nder shkrime të kalueme e të panjohuna per disa autorë. Këtej, shpesh nuk dalim në burim të vertetë, por vlerësojmë autorë persëritës e sterpërsëritës.
Vatikani, Propaganda Fide, Kolegjet e Fermos, e Ilirikut etj. pergatiten kuadro klerikë, të cilët, të kthyem në vendin e vet, u banë mësues, predikues e lavrues edhe të gjuhës shqipe.Në mënyrë të veçantë interesohej propaganda Fide (1622) që donte të pengonte konvertimin e popullit. Persëri 1748 Propaganda  ndermori një nismë organizuese: Kërkoi të hapej shkollë në çdo rezidencë ipeshkvnore në formë seminari ku të jetojshin mësues e nxanës bashkë e të mësojshin veç shkrim e lexim, edhe latinisht, italisht, teologji morale. Ipeshkvijt, famullitarët, misionarët e morën persiper shkollimin e klerikëve të ardhshem e të nxanësve shqiptarë. Në famullitë a selitë ipeshkvnore, zakonisht, caktojshin një dhomë per shkollë. Vertetë, per pergatitjen e priftenve, por mësojshin shumë nxanës, të cilët nuk baheshin të gjithë meshtarë, mandej studimi i gjuhëve të hueja ndihmon edhe gjuhën amtare. Kështu, permendim Budin që i drejtohet nxanësit të vet: “Pse nuk e thua mbë gjuhën tande që e kupton ma mirë”, “Zoti nuk i ndigjon uratat e atyne që luten në gjuhë të huej, perpa kuptue veshtrimin e fjalëve që thotë”, apo Imzot Dodmasej që mbajti me shpenzime të veta disa nxanës, me ushqim, fjetje, veshmbathje; po kështu Kazazi, po kështu edhe shumë tjerë. Të dhana për këto shkolla na i kanë lanë me shkrim shpesh vetë mësuesit a drejtorët e atyne shkollave, relatorët, vizitatorët. Por mosthellimi a mos dashja per t’u thellue, diku edhe mungesa e materialeve, (sidomos ata të shekullit XVII), diku indoktrinimi a cenzura na kanë çue në perfundime të gabueme.
Prelatët vendas e misionarët e huej u lëshojnë urdhna famullitarëve t’u mësojnë fëmijëve shkrim e këndim.
“Pjeter Mazreku e Frang Bardhi, shkruen Zamputi, nuk lanë rasë me kalue pa folë gjanë e gjatë per vetitë fizike dhe intelektuale të shqiptarëve dhe per nevojen t’u vihet atyne në ndihmë sidomos me themelimin e shkollave në vend dhe me themelimin e kolegjeve per ta n’Itali”. “Kombi shqiptar asht ma i mjeri e ma i braktisuni ndër të gjitha kombet që janë në Europë…po vuejnë mjerisht dhe po bien perditë, sepse janë pa shkolla, pa kolegje e pa asnji ndihmë shpirtnore” 3). Gjon Koles i propozon, më 1625,  të ndertohen dy shkolla në vend me nga 10-12 nxanës secila, per t’i pregatitë mandej per kolegjen e Loretos. Këto shkolla të hapeshin njena në shtëpinë e ipeshkvit, tjetra në një vend tjeter dhe, mbasi të mësojnë, do të baheshin mësues per të tjerë, me u mësue fëmijëve shkrim e këndim dhe disave gramatikë. Ip. Anton Babi, 1704, “Të mësojnë çdo të diel e ditë festash Doktrinën e krishterë dhe atë që shkruhet në “Doktrinën e vogël të shtypur në shqip”. Dhe të gjitha këto i urdhërojmë nën peshen e pezullimit të detyrës. Diku kercnohen edhe zhveshjen si klerik.
Dy dokumenta sinjifikativë që dihen 4.).
(Vijon)

29 October 2012

Masakrat e andartëve grekë në Këlcyrë e Hormovë në 1913-n

Masakrat e andartëve grekë në Këlcyrë e Hormovë në 1913-n

\Nga : Alma  MILE

Botohet pas 95 vjetësh “Barbaritë greke në Shqipëri”. Autori i librit, Kosta Papa, u dënua me vdekje se publikoi këto fakte.

Një dëshmitar i kohës flet për masakrat greke në Jug të Shqipërisë. Edhe pse jo fort i njohur apo i cituar nga historianët shqiptarë, Kosta Papa do të ishte ndër të paktët që do të denonconte botërisht atë çka po ndodhte në Shqipëri në ato vite të errëta kaosi, kur vendi i saposhkëputur nga Perandoria Osmane po “shqyhej” copa-copa nga fqinjët. Bëhet fjalë për një libër me kujtime, jo shumë voluminoz, të titulluar “Barbaritë greke në Shqipëri”, i sjellë për lexuesin shqiptar nga botimet “Naimi”. “Kosta Papa, i cili nënshkruan duke i shtuar emrit të tij disa emërtime vendesh historike dhe shënjuese: Përmeti, Tomorri, Leusa, ka qenë protagonist e dëshmitar i ngjarjeve traumatizuese të dy luftërave ballkanike, kryesisht në Shqipërinë e Jugut. Në mënyrë të veçantë ai paralajmëron se do të ndalet në vitin e mbrapshtë 1913, dhe në disa mbrapshti të tjera që vijuan në 1914-n e më vonë. Ndonëse nuk ka shumë të dhëna, një gjë është ruajtur e përcjellë deri sot për autorin: Kosta Papa u dënua me vdekje nga qeveria greke e kohës pikërisht pse publikoi dëshmi rrëqethëse që do të turpëronin faqe botës çdo vend e popull që ndërmerr akte të tilla armiqësore ndaj fqinjit të tij historik, qoftë edhe në rrethana historike të mbrapshta”, shkruan në parathënien e librit botuesi dhe
Kopertina e librit botuar nga shtëpia botuese “Naimi”
redaktori, Naim Zoto. Nga sa mësojmë, libri i Kosta Papës është botuar për herë të parë në gjuhën shqipe në Massachusetts të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, në 1917-n dhe me shumë gjasë duhet të jetë botuar në një tirazh shumë të kufizuar, sepse tashmë ai thuajse nuk gjendet. Një kopje e vetme që ruhet në Bibliotekën Kombëtare ka marrë vlerën e një dorëshkrimi. “Kjo duhet të jetë arsyeja pse ky libër nuk është pjesë e bibliografive historiografike të studimeve shqiptare: thuajse nuk përmendet askund, sikur të mos ekzistonte. Pikërisht kjo është një nga arsyet pse ribotimi i tij, bashkë me rishtypjen fototipike të origjinalit, është i dobishëm jo vetëm për një lexues popullor, por edhe për studiuesit”, thotë Zoto. Papa, duke qenë dëshmitar i asaj kohe, tregon me detaje masakrat që andartët grekë kanë kryer në Këlcyrë, Kosinë, Hormovë etj. Si janë vrarë dhjetëra burra, gra e fëmijë, janë plaçkitur dhe janë djegur shtëpitë. Kjo e justifikon edhe ngarkesën emocionale, që dallohet qartazi në libër. Papa është një dëshmitar dhe nuk pretendon të ruajë ftohtësinë e një historiani apo studiuesi, ndaj edhe nuk i kursen epitetet që u vë vrasësve grekë, si “egërsira”, “katilë”, “gjakpirës” etj. Megjithatë rëndësia e këtij libri qëndron te dëshmia historike, e cila është vetëm pak vite larg nga zhvillimi i ngjarjeve, duke mos e lënë kohën që të “transformojë” e t’i japë të tjera ngjyrime ndodhive.

Nga libri Pabesia e ushtrisë greke

Në fshatin Odriçan, dy orë nga Përmeti, qeveria greke kishte lënë 300 ushtarë dhe dy oficerë për të ruajtur kufinë. Pas vendimit të Konferencës së Kondrës, qeveria greke u zotua për këto vise që t’i dorëzonte zyrtarisht në Xhandarmërinë shqiptare dhe dorëzoi këto vise: Korçën, Kolonjën dhe Frashërin.I erdhi radha Odriçanit: lajmëroi komandantin e kësaj trupe që ta dorëzojë këtë fshat tek shqiptarët. Oficeri, kur mori këtë lajm, u ngrit e erdhi në Përmet dhe lajmëroi Mitropolinë për dorëzimin e Odriçanit. Mitropolia, kur mësoi këtë lajm, atë çast thirri pleqësinë e fshatit dhe u dha vendimin e qeverisë greke. Pleqësia e pyetën që ç’të bëjnë. Veqil Mitropoli ju thotë që të ngrihen të gjithë me familje dhe të vijnë në Përmet “se po të rrini do të vuani nga shqiptarët; sa për vend do t’u lëshojmë shtëpira këtu në Përmet”. Kur mësuan këtë lajm, pleqësia u hidhëruan po s’bënin dot ndryshe. Shkuan të hidhëruar në fshat, ku lajmëruan të gjitha këto. Gratë e fshatit kur mësuan këto, zunë të ulërinin se do të linin mallin dhe shtëpitë e shkreta, po të rrinin kishin frikë nga mitropolia, se po të rrinin do u thoshin që “jeni shqiptarë dhe të lajmërohej ushtria greke që t’i përvëlojë”. Duke mos dashur, lanë shtëpitë dhe mallin dhe erdhën në Përmet, ku i përndanë nëpër shtëpira.Si u zbraz i tërë fshati, oficeri grek vajti dhe u morr vesh me kapedan Psaronë, i cili ndodhej në Kosinë. I tha për dorëzimin e Odriçanit; i thotë pra që është një rast i mirë për të vrarë xhandarmërinë shqiptare, të vinin të zinin pusi. Mori Psaronë me 30 andartë dhe u shpie në Qafë të Borockës, përposh qe rruga që do të shkonin shqiptarët. Si mbaroi këtë, i pabesi oficer vajti në Qafë të Kreshovës që të këmbenin kartat me oficerët shqiptarë. Si i këmbyen, greku erdhi në Odriçan, mori ushtrinë dhe erdhi në Përmet.Ndërkohë, oficeri shqiptar mori 17 xhandarë dhe, i shkujdesur u nis për në Odriçan. Kur arritën tek vendi i pusisë, të pabesët grekë ia dhanë një batare dhe i lanë në vend. Pastaj ata zbritën përposh, kërkuan nëpër xhepa, u gjetën 50 napolona, u morën rrobat, këpucët, hodhën kufomat në përrua dhe shkuan prapë në Kosinë.Kur mësoi qeveria shqiptare për këtë vrasje me pabesi protestuan te qeveria greke, po grekët u përgjigjën se “s’kemi se ç’të bëjmë; vendi ka bërë kryengritje kundër jush”.Pastaj qeveria shqiptare dërgoi 50 xhandarë të tjerë në Odriçan. Kur vanë në Odriçan gjetën fshatin të shkretë. Vetëm pulat dhe macet kishin mbetur. Oficeri shqiptar, si e pa fshatin e shkretë, vulosi të gjitha shtëpitë që të mos trazoheshin plaçkat që kishin lënë odriçallinjtë, pastaj zunë kufi në Boroçkë dhe Alipostivan.

Masakrat e para të grekëve

Një gjysmë ore larg Kosinës, ku qe kufiri autonom, janë dy fshatra: Pacomiti dhe Kuqari. Ndënjësit qenë myslimanë. Në këto dy fshatra, duke qenë afër këtij kufiri, andartët vinin gjithnjë dhe i porosisnin fshatarët që, po të kuptonin ndonjë lëvizje prej shqiptarëve, t’i lajmëronin, se ndryshe janë të humbur! Egërsirat donin shkak që t’i prishini këto fshatra. Nuk shkoi shumë kohë, po një javë, që treguan barbaritë e tyre.Më 25 të shkurtit, ditë e hënë në mëngjes, andartët hodhën ca batare, se gjoja panë ca shqiptarë që hynë në Pacomit. Pas batareve u sulën të gjithë në këto dy fshatra dhe mblodhën të gjithë burrat sa qenë dhe i shpunë në Kosinë dhe i mbyllën në një katua; u kthyen prapë katilët në këto fshatra, fëmijët që kishin mbetur në fshat u therën; pastaj u sulën nëpër shtëpi për të plaçkitur. Muar bagëtinë, 1500 krerë dhen e dhi dhe 100 krerë lopë, pastaj u vunë zjarrë shtëpive, i përvëluan, i bënë hi. Si mbaruan këto, katilët u kthyen në Kosinë. Nxorën burrat që kishin mbyllur dhe i shpunë më një përrua të fshatit, ku i lemerisën me thika, disave u prenë hundë, veshë, këmbë, duar; të mjerët dhanë shpirtin me lemerira që edhe Neroni të qe nuk do t’i mundonte kësisoj. Numri i tyre qe 75 veta. Si dhanë shpirt, i lanë në atë përrua të zbuluar. Kur bënë këto therrje dhe djegie, andartët, ushtri e rregullt e Greqisë, gjendej në Këlcyrë dhe në Përmet.Qeveria greke, kur pa se kryengritësit zunë nga barbaritë, para se të ikte ushtri e rregullt dhe po ta linte akoma do të dukej faqezezë, sepse ajo vetë që i bënte këto, s’mënoi, por urdhëroi ushtrinë të ikte nga viset që iu dhanë Shqipërisë. Ushtria, sapo mori urdhrin u ngritën, ikën nga Këlcyra, nga Leskoviku, nga Tepelena dhe nga Saranda. Kështu, pra, i la këto vise në duar të egërsirave, të katilëve të cilët na i dërgoi po vetë.
Me të ikur ushtria e rregullt nga Këlcyra, kryengritësit që ndodheshin në Brezhan nuk mënuan po u hodhën nga urë e Meço Hysos dhe i vanë Këlcyrës. Si ujqit u sulën nëpër shtëpira dhe cili pati fatin e ndenji, u ther si berri; masakruan gra, foshnja dhe ca burra. Gumëzhinte gryk’e Këlcyrës nga blegërimat dhe ulërimat. Pasi mbaruan masakrat, plaçkuan shtëpitë, morën gjënë e gjallë që gjetën dhe pastaj iu vunë zjarr shtëpive’ tym dhe flakë shikoje! Si shkretuan Këlcyrën, iu sulën fshatrave që qenë afër Këlcyrës,Katundishte, Beduqas, Fratar dhe Varibob. Punë e tyre s’qe gjë tjetër përveç se zjarr dhe hekur!
… Kështu mbaroi nisja e tragjedisë. Kryengritësit u mblodhën prapë në kufijtë e parë, ditën tjetër kapedanët e këtyre çetave erdhën në Përmet, ku u pritën me një nder të madh për trimëritë që bënë!Veqil Dhespoti iu shtrëngoi dorën e u tha: “Ju përhironj se me të vërtetë jeni trima dhe me trimërinë tuaj nderoni (ton Elinismon)! Sa për mundës, pa fjalë do të jemi, këtë e dimë se Perëndia (tonelinon) bekon armët e grekëve dhe kështu do të jeni kurdoherë mundës”.Kapedanët, kur panë që më shumë krime të bënin, aq më shumë do të nderoheshin, atë mbrëmje u lëshuan nëpër myslimanët e qytetit, për të rrjepur. Ulërima dhe blegërima dëgjoheshin nga mëhalla e myslimanëve. Kërkonin mëshirë, po nga kush? I vanë baba Xhemalit në Teqe. Si e rrahën mirë i morën dhe 50 lira. Pastaj i vanë Islam Efendiut dhe i morën dhe 50 lira. Këto bëheshin me dijeninë e Mitropolisë. Veqil Mitropoli, si një katil dhe gjakpirës, e kish ujdisur me katilin oficer grek, Kocifaqin dhe i ndanin ato që rrëmbenin andartët prej myslimanëve.
Myslimanët vanë në Mitropoli të qaheshin, po te kush të qaheshin; kur ai qe vetë dora nga të parët e katilëve.Po prapë i ngushëllonte Mitropolia dhe u thoshte që të mos dëshpëroheshin se “do ta vëmë tërë fuqinë tonë që të mos të ngjasë gjësendi këtu e tutje”. Po në vend që t’i pushonte të ligat natën, pastaj zunë e bëheshin edhe ditën. Më të nesërmen, një katil i quajtur Petro nga Narta me tre shokë të tjerë vanë në shtëpi të Sali Beut, një plak i ndershëm. Si e rropën mirë ditën në drekë i dhanë 10 thika dhe e lanë në vend, mu te pragu i portës, dhe shkuan. Kur mësoi policia këtë, doli që t’i ndiqte gjoja po s’mundi dot t’i zërë. Me pak fjalë, i bënë myslimanët që s’guxonin të dilnin nga dera…

Masakra kundër hormovitëve

…Hormovitët i çuan në kodër. Si qëndruan trupat e Gjirokastrës në Salari, koloneli Zira u kthye në kodër, ku kish lënë hormovitët dhe vendosi t’u japë fund jetës së tyre. I ndau hormovitët me tri grupe nga 60 shpirt të lidhur krah më krah dhe i vuri në tri vende. Pastaj zgjodhi nga trupa e tij 36 veta nga më të zotët në bajonetë dhe i urdhëroi t’u vinin bajonetat dyfekëve. Si i vunë bajonetat, u tha që të ndaheshin më tri grupe nga 12 shpirt dhe të vinin në vendin ku qenë hormovitët dhe t’i shponin me bajoneta…Andartët bënë pas urdhrit që u dha komandanti. Vanë ku qenë hormovitët dhe zunë me radhë t’i shponin me bajoneta.Të mjerët hormovitë; të lidhur këmb’e duar po shpoheshin pa mëshirë prej katilëve. Kjo skenë tragjike u bë mu në kishë të fshatit. Si i mbaruan të gjithë së shpuari, i hodhën në një përrua të fshatit. Ky qe fundi tragjik i hormovitëve.

28 October 2012

Ambasadorët që e coptuan Shqipërinë - nga K.Traboini

Etyde shqiptare:
AMBASADORET QE E COPTUAN SHQIPERINE



KETA PLEQ MATUFER EUROPIANE E BENE SHQIPERINE COPA COPA. PO NE SHQIPTARET GJALLE JEMI. NE MOS NE - BREZAT QE DO VINE DO TA BEJNE SHQIPERINE!

 Nga KOLEC TRABOINI

Akti barbar coptimi i Shqipërisë nuk ka asnjë motiv historik. Asnjë argument. Nuk ka asnjë justifikim. Veç Kosovës, Çamërisë, Iliriadës, edhe pjesa e Malësisë që quhet Hot, Traboin, vendi i gjysh stërgjyshëve të mi, nuk ka patur kurrë në histori asnjë sllav e megjithatë ju dha sllavëve. Si mund të motivohet. Për mua këta janë një tufë
kriminelash. Pse a mos e kishin të kishin të vështirë të kuptonin këta pleq të marre se sapo të hynte serbi në këto troje shqiptare do të masakronte popullsinë për ta shkombtarizuar. A i dini çfarë krimesh janë bërë në 1913-1915 e më pas. A nuk i shihnin këta krimet. Mos ishin qorra. A thua nuk dinin as të lexonin në gazetat europiane një kronikë e tmerrshme vrastare  që përgjakte tokat shqiptare duke vrarë në mënyrë makabre gra burra, pleq e fëmijë, duke ua prerë kokat shqiptarëve.  Lexoni "Golgota shqiptare" botuar nga hebreu Leo Freundlich, në Viene në vitin 1913 ,përmbledhje me dokumenta të mbledhura nga shtypi i kohës dhe të ndjeheni jo një ditë por një javë të shokuar. Asnjë motiv nuk qëndron në këtë kasaphane mbi shqiptarët. Këta pleq matufër ambasadorë janë bashpunëtor në një krim e gjenocid të përbindshëm.
Mallkuar qofshin përjetë e ju përvëloftë shpirti në flakët e ferrit. Dhe mos kini asnjë iluzion, Europa më shumë do serbët se shqiptarët. Ai që na mbrojti më shumë në atë kohë 1913 sot është shteti më pa peshë në Europë se edhe atë e shkatrruan- perandoria Austriake.
Po të mos qe Amerika çeshtja e Kosovës do të qe e humbur përgjithmonë.
Zoti e bekoftë Shqipërinë dhe Amerikën!


*      *      *

Ajo çfarë kemi arritur është pak përpara asaj që synojmë të arrijmë. Thaçët e bënë punën e tyre e tash po ja gëzojnë të mirat "kombit kosovar" por mua kjo më duket më shumë vet-tradhti idealesh. Adem Jashari nuk u kall në flakë i rrethuar nga ushtarët serb vrastarë aty në kullën e vet me 60 rob të shtëpisë që të kemi një komb kosovar e një flamur tjetër nga ai i Skenderbeut por një Shqipëri të Bashkuar. Sot jemi pak, pak në Kosovë e pak në Shqipëri me këtë ideal, por lumturisht me këtë ideal është rinia shqiptare -margaritari i kurorës sonë, shpresa e të ardhmes, dhe ideali është si flaka, mbahet ndezur nën hi deri sa bubulaket oxhaku. E di që idealet kombëtare nuk realizohen në një ditë, por prushi duhet mbajtur ndezur me të gjitha mjetet.
Në mos sot, nesër apo pasnesër, duan apo nuk duan ata që na coptuan, Shqipëria do të bëhet. Eshtë koha e shqiptarëve!

K.Traboini 2012
— in Boston, MA.

PERSE HESHTIN SHKRIMTARET?! -nga Feride Papleka

PERSE HESHTIN SHKRIMTARET?!
PERSE HESHTIN SHKRIMTARET?!
FERIDE PAPLEKA

    Faik Konica, kur e pa se ky vend nuk çlirohej dot nga marrëzitë, shkroi tregimin “Katër përralla nga Zullulandi”. Personazhi kryesor, Plugu, në fund të tregimit mediton dhe thotë: “Të iki. Të shkoj në ndonjë vend të largmë, dhe të zë nonjë punë të përulur, një punë me duar, dhe të fitoj me bukën ndofta edhe qetësinë e shpirtit – protagonist i harruar i një tragjedie të fshehtë e të errët.”
    Ne jemi një vend ku shkrimtari i çon lule kryetarit të bashkisë, në vend që ky i fundit duhet t’i çojë lule shkrimtarit.

Shkruar nga FERIDE PAPLEKA

Pamjet vrastare si imazhet e vdekjes, të shoqëruara me njerëz të shfytyruar e të depersonalizuar nga mjerimi, si dhe nga shkëputja e lidhjeve me shoqërinë, të transmetuara kohët e fundit, në emisionet “Fiks Fare” dhe “Shqipëria tjetër”, në televizionin “Top Channel” e lëkundin fort statu quo-në e realitetit dhe pohojnë disa të vërteta të pakundërshtueshme që flasin për anën e errët të medaljes së demokracisë në Shqipëri. Rrëfimi në këto emisione me dokumente filmike të drejtpërdrejta është i shtruar, konstatues dhe argumentues. Mbi të gjitha aty zbulohet morali i dyshimtë që ka pushtuar dhe po e mposht përditë e më tepër shpirtin dhe mendjen shqiptare.
Arsyetimi për qytetërimin e madh, i theksuar me të gjitha mjetet e kohës mediatike, se ka ndodhur kryesisht në vitet e demokracisë, vihet në dyshim sapo përballesh me këto episode të paimagjinueshme, të denja për seanca fimike, që përshkruajnë kohërat e mesjetës. A mund të flitet pastaj për kulturë dhe shoqëri të dijes, poezi, filozofi, dashuri, qytetari, bashkësi, turizëm, Europë, Bashkimi Europian, etj.? Jetojmë në kohë paqeje, por skena të tilla vijnë si luftë për mbijetesë. Nëse është e vërtetë teza e një filozofi britanik se qytetet janë skena reale e zhvillimit të shoqërisë bashkëkohore, dhe fshati është pasqyrë e këtij zhvillimi, atëherë në Shqipëri nuk mund të flitet as për qytete të zhvilluara. Në vendin tonë raporte të tilla shumë-shumë mund të gjejnë zbatim si një absurd ekzistencial që përshkruan me mjeshtëri shkrimtari çek Franz Kafka në veprat e tij absurde, ku ftohtësia, trishtimi dhe mizoria e bëjnë të padurueshme përvojën e ndarjes së njeriut me botën.
Në këto emisione nuk është fjala për krizë të përkohshme demokracie që vjen prej idealeve ende të parealizuara, por për një keqkuptim të madh. Demokracia këtu shërbehet kryesisht si cilësi e një pjese të popullatës. Por demokracia është forcë dhe pushtet i gjithë popullit dhe jo pronë private e një pjese të tij. Është thënë dhe rithënë që edhe formalisht fjala demokraci (demokratia gr.), përbëhet nga dy fjalë: demos “popull” dhe kratos “pushtet”. Guximi për t’ia përplasur të vërtetën në sy shoqërisë sonë kaq sipërfaqësore e të papërgjegjshme, që nuk njeh ende veten, është një nga gjestet më të lavdërueshme të këtyre gazetarëve dhe kameramanëve heronj.
Përse heshtin shkrimtarët? Shkrimtarët janë shpirti i epokës në të cilën rrojnë. Ata duhet të vihen në shërbim të çështjeve të mëdha. Çështje të mëdha sot janë kthimi i dinjitetit të atyre njerëzve që jetojnë në mjerim dhe nxjerrja e të ngujuarve në liri. Nuk po them: varfëri, sepse varfëria është buka jonë e përditshme, por mjerim, kushte jo njerëzore për të jetuar, gjendje e dhimbshme (që ngjall mëshirë). Është e vërtetë që shkrimtarët nuk kanë një organ shtypi të vetin për t’u shprehur e nuk kanë një vend që të mblidhen, por ata duhet ta gjejnë mënyrën me çdo kusht. Është e habitshme që në shekullin XXI kur në Europë dhe Amerikë përparësitë e jetës nuk mund të krahasohen as me 20 apo 30 vjet përpara, shqiptari në disa aspekte është kthyer pas me shekuj. Prandaj është ringjallur edhe gjakmarrja. Si mund të flejë e qetë një shoqëri, kur e di se disa shtetas të këtij vendi janë bërë burra duke “jetuar” të ngujuar për njëzet vjet rresht dhe që me mijëra fëmijë rriten pa fëmijëri?!
Përpara kësaj rënieje dhe humbjeje të dinjitetit të njeriut shkrimtarët kanë heshtur. Por koha nuk fal. Sot nuk fshihesh dot pas faktit se nuk njihet e vërteta. Perdja ka rënë dhe, sido që bëhet përpjekje për ta ngritur atë, përsëri ka mjaft mënyra që sigurojnë leximin e situatës. Shoqëria e hapur na ka krijuar mundësinë për të qenë dëshmitarë. Përse nuk e ngrenë zërin shkrimtarët? Një përgjigje është se disa shkrues të djeshëm, ndihmës të partisë, thjesht kanë ndërruar pozicionin nga e majta në të djathtë dhe janë bërë sërish ndihmës të partisë, kurse të djathtët ruajnë pozita zotëruese, duke përdorur gjithnjë atunë e së kaluarës. Nga e kaluara tepër e ndërlikuar doemos duhet të nxjerrim mësime, por ekziston edhe e sotmja me problemet e saj që nuk janë as të majta dhe as të djathta. Vërtet ne nuk ia sjellim dot dashurinë e humbur Ernest Tushes, po përmend vetëm një shembull tragjik nga e kaluara, por nuk duhet të lejojmë që të krijohen tragjedi të reja e të përsëritet historia.
Si i kuptojnë shkrimtarët të drejtat e njeriut dhe liritë qytetare të cilat përmbledhin detyrime dhe përgjegjësi të përbashkëta qytetar/shtet? Si e konsiderojnë ata pjesëmarrjen demokratike në qeverisje dhe mbrojtjen e njerëzve? Këto janë pyetje që marrin përgjigje të mjegullt në kohërat tona. Shkrimtarët duhet të flasin. Problemet e shoqërisë janë universale, ajo ka nevojë për zërin e tyre. Nuk ka ardhur ende koha që shkrimtarët të merren vetëm me mjeshtërinë e të shkruarit. Demokracia nuk është konsoliduar ende, por është në krizë. Këtu ne vazhdojmë të përpunojmë lista, lejojmë të na mbysë korrupsioni, shuajmë zërin opozitar, kusht sine qua non i demokracisë, çmojmë antivlerat, e konsiderojmë si pronë tonën atë që nuk na përket, i futim fëmijët nëpër rreshta partiakë, dënojmë atë që duhet lëvduar. Ka edhe më: ne jemi një vend ku shkrimtari i çon lule Kryetarit të Bashkisë, në vend që ky i fundit duhet t’i çojë lule shkrimtarit.
Një fakt statistikor: në botë kapitali është përqendruar në duart e 20 për qind të njerëzve dhe analistët e konsiderojnë një shifër me përmasa jo normale, ndërsa në Shqipëri ai është përqendruar në duart e 5 për qind të njerëzve. Dhe më e çuditshmja është se pjesa më e madhe e personave juridikë të kësaj shifre janë njerëz të veshur me pushtet. Një katastrofë e vërtetë! Prandaj edhe mjerimi është i tejskajshëm. Mjerimi është akoma edhe më i gjerë, po të marrim parasysh se një përqindje e konsiderueshme e familjeve shqiptare i mbyll ditët me minimumin jetik, sa për të mbajtur shpirtin gjallë.
Është e habitshme që në shekullin XXI, kur në Europë dhe Amerikë zhvillimi është i pakrahasueshëm edhe me 20 apo 30 vjet përpara, shqiptari në disa aspekte është kthyer pas me shekuj. Prandaj është ringjallur edhe gjakmarrja, ky atavizëm primitiv. Po të veprojë ligji jo vetëm ndaj atij që kryen krimin e vrasjes, por edhe ndaj atij që kërcënon me mjete verbale (me fjalë), gjakmarrja pushon së vepruari. Kur mendon se ata të ngujuar qysh prej njëzet vjetësh të vetmen ëndërr kanë të ecin nëpër rrugë, kudo qofshin ato, edhe në hënë, por pa frikën e gjakësit, të zë trishtimi. As këtë gjë kaq gjë të thjeshtë ne nuk ua japim dot?! Dhe shkrimtarët heshtin!
Të bën përshtypje edhe fakti që ata njerëz njohin aq mirë kanunin, e cila është një vepër hulumtuese e Gjeçovit, e destinuar për të zënë raftet e bibliotekës e për të ndihmuar thjesht etnologët për studime, dhe nuk njohin ligjin e sotëm të Republikës. Sigurisht mendësia e tyre nuk mund të merret e shkëputur nga shumë elemente dhe faktorë politikë, shoqërorë e kulturorë të jetës shqiptare.
Çfarë programi ka Shqipëria jonë për zhvillimin dhe përparimin kombëtar? Ndonjë element pozitiv mbytet kur sheh që aftësitë profesionale në shumë raste lihen mënjanë dhe kur konstaton edhe se si e kemi shtrembëruar historinë, si e kemi masakruar mjedisin, se si po e zhdukim kulturën e traditës, tregues burimorë, identitarë që kanë pasur vlera jetike për hyrjen tonë në Bashkimin Europian. Por shkrimtarët heshtin. Dhe pastaj janë shumë matës të tjerë që na tregojnë si vend qesharak. Le të kthehemi sidoqoftë te pamjet e mjerimit dhe të jetëve të ngujuara, viktima të drejtpërdrejta të kapitalizmit “demokratik” dhe të na vijë turp që jemi bashkëkohës. Autorët, Filip Çakuli dhe Marin Mema e përballojnë tmerrin e fakteve me një kuptimësi të lartë solidariteti ndaj atyre njerëzve që sfiliten vetëm e vetëm si të mbijetojnë, sikur të ishte ky qëllimi kryesor i njeriut në jetë. Ata shpalosin njëkohësisht vizionin e tyre të lartë për rolin e gazetarit, i cili duhet të zbulojë plagët e shoqërisë, la vraie raison d’etre. Sekuenca të tjera që i janë bashkuar këto dy vitet e fundit këtij kortezhi të zymtë, të shtyjnë të mendosh thellë se ne kemi hyrë në 100-vjetorin e Pavarësisë pa ideale të qarta, që i ushqen ideja e përbashkët për të ecur përpara. Duke u kthyer pas në kohë në planin kombëtar mund të radhitësh me zemër të thyer më tepër dështime se fitore
Feride Papleka
    
Faik Konica, kur e pa se ky vend nuk çlirohej dot nga marrëzitë, shkroi tregimin “Katër përralla nga Zullulandi”. Personazhi kryesor, Plugu, në fund të tregimit mediton dhe thotë: “Të iki. Të shkoj në ndonjë vend të largmë, dhe të zë nonjë punë të përulur, një punë me duar, dhe të fitoj me bukën ndofta edhe qetësinë e shpirtit – protagonist i harruar i një tragjedie të fshehtë e të errët.”
Ne jemi një vend ku shkrimtari i çon lule kryetarit të bashkisë, në vend që ky i fundit duhet t’i çojë lule shkrimtarit.


Shkruar nga FERIDE PAPLEKA

Pamjet vrastare si imazhet e vdekjes, të shoqëruara me njerëz të shfytyruar e të depersonalizuar nga mjerimi, si dhe nga shkëputja e lidhjeve me shoqërinë, të transmetuara kohët e fundit, në emisionet “Fiks Fare” dhe “Shqipëria tjetër”, në televizionin “Top Channel” e lëkundin fort statu quo-në e realitetit dhe pohojnë disa të vërteta të pakundërshtueshme që flasin për anën e errët të medaljes së demokracisë në Shqipëri. Rrëfimi në këto emisione me dokumente filmike të drejtpërdrejta është i shtruar, konstatues dhe argumentues. Mbi të gjitha aty zbulohet morali i dyshimtë që ka pushtuar dhe po e mposht përditë e më tepër shpirtin dhe mendjen shqiptare.
Arsyetimi për qytetërimin e madh, i theksuar me të gjitha mjetet e kohës mediatike, se ka ndodhur kryesisht në vitet e demokracisë, vihet në dyshim sapo përballesh me këto episode të paimagjinueshme, të denja për seanca fimike, që përshkruajnë kohërat e mesjetës. A mund të flitet pastaj për kulturë dhe shoqëri të dijes, poezi, filozofi, dashuri, qytetari, bashkësi, turizëm, Europë, Bashkimi Europian, etj.? Jetojmë në kohë paqeje, por skena të tilla vijnë si luftë për mbijetesë. Nëse është e vërtetë teza e një filozofi britanik se qytetet janë skena reale e zhvillimit të shoqërisë bashkëkohore, dhe fshati është pasqyrë e këtij zhvillimi, atëherë në Shqipëri nuk mund të flitet as për qytete të zhvilluara. Në vendin tonë raporte të tilla shumë-shumë mund të gjejnë zbatim si një absurd ekzistencial që përshkruan me mjeshtëri shkrimtari çek Franz Kafka në veprat e tij absurde, ku ftohtësia, trishtimi dhe mizoria e bëjnë të padurueshme përvojën e ndarjes së njeriut me botën.
Në këto emisione nuk është fjala për krizë të përkohshme demokracie që vjen prej idealeve ende të parealizuara, por për një keqkuptim të madh. Demokracia këtu shërbehet kryesisht si cilësi e një pjese të popullatës. Por demokracia është forcë dhe pushtet i gjithë popullit dhe jo pronë private e një pjese të tij. Është thënë dhe rithënë që edhe formalisht fjala demokraci (demokratia gr.), përbëhet nga dy fjalë: demos “popull” dhe kratos “pushtet”. Guximi për t’ia përplasur të vërtetën në sy shoqërisë sonë kaq sipërfaqësore e të papërgjegjshme, që nuk njeh ende veten, është një nga gjestet më të lavdërueshme të këtyre gazetarëve dhe kameramanëve heronj.
Përse heshtin shkrimtarët? Shkrimtarët janë shpirti i epokës në të cilën rrojnë. Ata duhet të vihen në shërbim të çështjeve të mëdha. Çështje të mëdha sot janë kthimi i dinjitetit të atyre njerëzve që jetojnë në mjerim dhe nxjerrja e të ngujuarve në liri. Nuk po them: varfëri, sepse varfëria është buka jonë e përditshme, por mjerim, kushte jo njerëzore për të jetuar, gjendje e dhimbshme (që ngjall mëshirë). Është e vërtetë që shkrimtarët nuk kanë një organ shtypi të vetin për t’u shprehur e nuk kanë një vend që të mblidhen, por ata duhet ta gjejnë mënyrën me çdo kusht. Është e habitshme që në shekullin XXI kur në Europë dhe Amerikë përparësitë e jetës nuk mund të krahasohen as me 20 apo 30 vjet përpara, shqiptari në disa aspekte është kthyer pas me shekuj. Prandaj është ringjallur edhe gjakmarrja. Si mund të flejë e qetë një shoqëri, kur e di se disa shtetas të këtij vendi janë bërë burra duke “jetuar” të ngujuar për njëzet vjet rresht dhe që me mijëra fëmijë rriten pa fëmijëri?!
Përpara kësaj rënieje dhe humbjeje të dinjitetit të njeriut shkrimtarët kanë heshtur. Por koha nuk fal. Sot nuk fshihesh dot pas faktit se nuk njihet e vërteta. Perdja ka rënë dhe, sido që bëhet përpjekje për ta ngritur atë, përsëri ka mjaft mënyra që sigurojnë leximin e situatës. Shoqëria e hapur na ka krijuar mundësinë për të qenë dëshmitarë. Përse nuk e ngrenë zërin shkrimtarët? Një përgjigje është se disa shkrues të djeshëm, ndihmës të partisë, thjesht kanë ndërruar pozicionin nga e majta në të djathtë dhe janë bërë sërish ndihmës të partisë, kurse të djathtët ruajnë pozita zotëruese, duke përdorur gjithnjë atunë e së kaluarës. Nga e kaluara tepër e ndërlikuar doemos duhet të nxjerrim mësime, por ekziston edhe e sotmja me problemet e saj që nuk janë as të majta dhe as të djathta. Vërtet ne nuk ia sjellim dot dashurinë e humbur Ernest Tushes, po përmend vetëm një shembull tragjik nga e kaluara, por nuk duhet të lejojmë që të krijohen tragjedi të reja e të përsëritet historia.
Si i kuptojnë shkrimtarët të drejtat e njeriut dhe liritë qytetare të cilat përmbledhin detyrime dhe përgjegjësi të përbashkëta qytetar/shtet? Si e konsiderojnë ata pjesëmarrjen demokratike në qeverisje dhe mbrojtjen e njerëzve? Këto janë pyetje që marrin përgjigje të mjegullt në kohërat tona. Shkrimtarët duhet të flasin. Problemet e shoqërisë janë universale, ajo ka nevojë për zërin e tyre. Nuk ka ardhur ende koha që shkrimtarët të merren vetëm me mjeshtërinë e të shkruarit. Demokracia nuk është konsoliduar ende, por është në krizë. Këtu ne vazhdojmë të përpunojmë lista, lejojmë të na mbysë korrupsioni, shuajmë zërin opozitar, kusht sine qua non i demokracisë, çmojmë antivlerat, e konsiderojmë si pronë tonën atë që nuk na përket, i futim fëmijët nëpër rreshta partiakë, dënojmë atë që duhet lëvduar. Ka edhe më: ne jemi një vend ku shkrimtari i çon lule Kryetarit të Bashkisë, në vend që ky i fundit duhet t’i çojë lule shkrimtarit.
Një fakt statistikor: në botë kapitali është përqendruar në duart e 20 për qind të njerëzve dhe analistët e konsiderojnë një shifër me përmasa jo normale, ndërsa në Shqipëri ai është përqendruar në duart e 5 për qind të njerëzve. Dhe më e çuditshmja është se pjesa më e madhe e personave juridikë të kësaj shifre janë njerëz të veshur me pushtet. Një katastrofë e vërtetë! Prandaj edhe mjerimi është i tejskajshëm. Mjerimi është akoma edhe më i gjerë, po të marrim parasysh se një përqindje e konsiderueshme e familjeve shqiptare i mbyll ditët me minimumin jetik, sa për të mbajtur shpirtin gjallë.
Është e habitshme që në shekullin XXI, kur në Europë dhe Amerikë zhvillimi është i pakrahasueshëm edhe me 20 apo 30 vjet përpara, shqiptari në disa aspekte është kthyer pas me shekuj. Prandaj është ringjallur edhe gjakmarrja, ky atavizëm primitiv. Po të veprojë ligji jo vetëm ndaj atij që kryen krimin e vrasjes, por edhe ndaj atij që kërcënon me mjete verbale (me fjalë), gjakmarrja pushon së vepruari. Kur mendon se ata të ngujuar qysh prej njëzet vjetësh të vetmen ëndërr kanë të ecin nëpër rrugë, kudo qofshin ato, edhe në hënë, por pa frikën e gjakësit, të zë trishtimi. As këtë gjë kaq gjë të thjeshtë ne nuk ua japim dot?! Dhe shkrimtarët heshtin!
Të bën përshtypje edhe fakti që ata njerëz njohin aq mirë kanunin, e cila është një vepër hulumtuese e Gjeçovit, e destinuar për të zënë raftet e bibliotekës e për të ndihmuar thjesht etnologët për studime, dhe nuk njohin ligjin e sotëm të Republikës. Sigurisht mendësia e tyre nuk mund të merret e shkëputur nga shumë elemente dhe faktorë politikë, shoqërorë e kulturorë të jetës shqiptare.
Çfarë programi ka Shqipëria jonë për zhvillimin dhe përparimin kombëtar? Ndonjë element pozitiv mbytet kur sheh që aftësitë profesionale në shumë raste lihen mënjanë dhe kur konstaton edhe se si e kemi shtrembëruar historinë, si e kemi masakruar mjedisin, se si po e zhdukim kulturën e traditës, tregues burimorë, identitarë që kanë pasur vlera jetike për hyrjen tonë në Bashkimin Europian. Por shkrimtarët heshtin. Dhe pastaj janë shumë matës të tjerë që na tregojnë si vend qesharak. Le të kthehemi sidoqoftë te pamjet e mjerimit dhe të jetëve të ngujuara, viktima të drejtpërdrejta të kapitalizmit “demokratik” dhe të na vijë turp që jemi bashkëkohës. Autorët, Filip Çakuli dhe Marin Mema e përballojnë tmerrin e fakteve me një kuptimësi të lartë solidariteti ndaj atyre njerëzve që sfiliten vetëm e vetëm si të mbijetojnë, sikur të ishte ky qëllimi kryesor i njeriut në jetë. Ata shpalosin njëkohësisht vizionin e tyre të lartë për rolin e gazetarit, i cili duhet të zbulojë plagët e shoqërisë, la vraie raison d’etre. Sekuenca të tjera që i janë bashkuar këto dy vitet e fundit këtij kortezhi të zymtë, të shtyjnë të mendosh thellë se ne kemi hyrë në 100-vjetorin e Pavarësisë pa ideale të qarta, që i ushqen ideja e përbashkët për të ecur përpara. Duke u kthyer pas në kohë në planin kombëtar mund të radhitësh me zemër të thyer më tepër dështime se fitore
.

24 October 2012

Kastriot Myftari replike me Skenderin nipin e Zogut

Nga Kastriot MYFTARAJ 

Kur nipi i Ahmet Zogut, Skënder Zogu, reagoi në gazetën “Panorama” mbi shkrimin tim “Fejesa me motrën e vogël të Zogut, Princeshën Maxhide, sekreti më i madh i Enver Hoxhës, dhe eliminimi i Mehmet Shehut”, të botuar në nëntor të vitit të kaluar, për të cilin në atë kohë fola dhe në emisionin “Zonë e Lirë” të Arian Çanit, në Tv Klan, unë nuk pata mundësi që t’i përgjigjem se atëherë isha i zënë me probleme gjyqësore për shkak të një shkrimi tjetër. Gjithsesi, për të mos e lënë pa përgjigje nipin e Naltmadhnisë, po i përgjigjem tani. Skënder Zogu, nipi i Ahmet Zogu, në një intervistë në gazetën “Panorama”, në 8 dhjetor 2011, e ka quajtur si të pavërtetë atë që kam thënë unë për fejesën e Enver Hoxhës me Princeshën Maxhide. Unë si autori i shkrimit, e gjej qesharake që Skënder Zogu reagon në emër të familjes mbretërore për këtë çështje, duke ditur historinë e babait të këtij njeriu brenda familjes Zogu. Skënder Zogu nuk është i besueshëm për të reaguar, duke ditur marrëdhëniet që kishte Mbreti Ahmet Zogu, me babain e Skënderit, Xhelalin, i cili ishte vëllai i Ahmetit, por me nënë tjetër. Xhelal Zogu kishte lindur në 1881 nga martesa e Xhemal Zogut me gruan e parë. Marrëdhëniet e Ahmetit me gjysmëvëllain e madh, Xhelalin kanë qenë gjithmonë të ftohta, duke shkuar madje deri në armiqësore. Është fakt, të cilin e pohon edhe Skënderi, në intervistën e vet, se kur Ahmet Zogu u largua nga Shqipëria në prill 1939, të dy vëllezërit shkuan në drejtime të ndryshme. Ahmeti shkoi në Greqi, nëpërmjet Korçës, ndërsa Xhelali shkoi në Jugosllavi. Skënder Zogu kërkon që ta trivializojë rëndësinë e këtij fakti duke thënë se, të dy vëllezërit u bashkuan në Stamboll. Por, e vërteta është se edhe kur Ahmeti u largua nga Stambolli, ai nuk e mori me vete Xhelalin, i cili vdiq në Turqi.
Kjo tregon se kur Ahmeti u largua nga Shqipëria, ai nuk kishte lënë takim me Xhelalin në Stamboll, por Ahmeti thjesht e kishte gënjyer Xhelalin, duke i thënë se do të largohej për në Jugosllavi, kur në fakt shkoi në Greqi. Xhelali i shkretë, siç e pohon edhe Skënderi, shkoi nga Tirana në Shkup dhe atje priste Ahmetin. Në ndërkohë, Ahmeti kishte ikur në Greqi, nga ku shkoi në Stamboll. Kur mori vesh Xhelali këtë, u nis dhe ai në Stamboll, duke iu qepur pas të vëllait. Ahmeti e gënjeu edhe në Stamboll, duke mos e njoftuar fare kur u nis për në Rumani, në rrugëtimin e gjatë që e çoi në Francë dhe Britaninë e Madhe. Xhelali 58 vjeçar mbeti në Stamboll, ku vdiq në një azil pleqsh të braktisur.
Armiqësia midis dy vëllezërve të familjes Zogu, Ahmetit dhe Xhelalit, ishte e hershme dhe datonte që me vdekjen e babait të tyre, Xhemal Pashës, për të cilin historia zyrtare e kohës, kur Ahmeti ishte mbret, thoshte se vdiq në 1911, por që realisht kishte vdekur në 1904. Armiqësia mes dy vëllezërve u krijua për shkak të rivalitetit mbi atë se kush do të ishte i pari i familjes. Xhelalit, si vëllai më i madh, i takonte e drejta që të zinte vendin e babait si i pari i oxhakut. Por, vejusha, nëna e Ahmetit, Sedija, mbështeste pretendimin e vëllait të vogël, djalit të saj, Ahmetit. Xhelali u përpoq që ta mbyllte llogarinë me Ahmetin duke e vrarë gjysmëvëllain, gjatë kohës që ky gjendej në shkollë në Stamboll. Lalë Krosi, të cilin nëna e kishte dërguar pas Ahmetit për t’u kujdesur për të, ia shpëtoi jetën. Këtu zuri fill lidhja e veçantë mes Ahmetit dhe Lalë Krosit. Të dy gjysmëvëllezërit më pas u pajtuan për sytë e botës, por Ahmeti, kur u bë mbret u kujdes që Xhelali, ndonëse në letër ishte princ, të rrinte larg oborrit mbretëror.
Nëse ka ndonjë gjë për të cilën duhet të reagojë djali i Xhelal Zogut ky është libri i studiuesit amerikan Bernd Fischer “Mbreti Zog dhe përpjekja për stabilitet në Shqipëri”, ku Fischer thotë se Xhelalin e mban të izoluar larg oborrit mbretëror për shkak se nuk ishte në rregull mendërisht. Megjithëse ky libër ka tre dekada që është botuar në Perëndim në anglisht dhe Skënder Zogut duhet t’ i ketë rënë në dorë shumë kohë para se të botohej në shqip, në mes të viteve nëntëdhjetë, ai nuk ka bërë asnjë reagim ndaj këtij libri. Arsyeja nuk është e vështirë për t’ u kuptuar. Ishte një lloj sekreti publik se Xhelali mbeti gjithmonë një problem për familjen Zogu. Midis vitit 1908 dhe vitit 1933, Xhelali u martua katër herë. Skënderi është djali i Xhelalit me gruan e tretë. Xhelal Zogu kishte reputacionin e një njeriu të mangët nga trutë, të cilin e braktisnin gratë. Me gruan e parë, Ruhije Doshishti, Xhelali u martua në vitin 1908, në moshën 27 vjeç. Ata u divorcuan katër vjet më pas, në 1912- ky është fakt i pamohueshëm. Arsyet mund të diskutohen, por e vërteta është se familja e nuses e mori atë, pas ankesës së saj për sjelljet prej të çmenduri të burrit. Xhelali u martua përsëri në vitin 1931, dhe gruaja e tij vdiq më pak se një vit më pas. U tha se ajo vdiq gjatë lindjes, por duke njohur natyrën e Xhelalit, mund të thuhet se gruaja e dytë, e cila quhej Ikbal, vdiq për shkak se guxoi të martohej me njeriun me të cilin paraardhësja e saj nuk pati guxuar që të vazhdonte martesën. Vdekja e gruas së dytë ngjalli edhe më tepër dyshime, për shkak se Xhelali u martua për herë të tretë, në 1932, vetëm pak muaj pas vdekjes së gruas. Shqiptarët, duke marrë shkas nga fakti që vëllai i mbretit po martohej për herë të tretë, në kohën që Ahmeti, mbreti, nuk ishte martuar ende, bënin humor politik duke thënë se Xhelali po martohej edhe për llogari të vëllait mbret.
Nga martesa e tretë e Xhelalit, në vitin 1933, lindi Skënder Zogu, i cili sot polemizon me mua. Sado e pabesueshme që t’i duket lexuesit, Xhelali u nda edhe me gruan e tretë, më pak se një vit pas martesës, në 1933. Skënder Zogu, po të dojë le ta mohojë këtë fakt. Në të njëjtin vit që lindi Skënderin me gruan e tretë, pra në 1933, Xhelali bëri martesën e katërt me Hyrijeten. Ahmeti, mbreti, e pa se tash u teprua, prandaj urdhëroi që Hyrijetes t’i vihej një mbrojtje speciale, kështu që kjo martesë zgjati dhe nuk përfundoi me vdekjen e shpejtë të nuses. Natyrisht se as që bëhej fjalë që Ahmeti t’i tregonte Xhelalit sekretet e familjes siç mund të ishte fejesa e motrës së vogël, Maxhides me Enver Hoxhën.
Sa për reagimin e Skënder Zogut në gazetën “Panorama”, edhe këtu ka një episod komik, se ndonëse në pyetjet që i bëheshin nipit të Ahmet Zogut gjatë intervistës përmendej shkrimi im, gazeta e vetëshpallur si më e madhja në vend, nuk u soll sipas standardeve që predikojnë me mburrje në emisionet e ndryshme televizive kryeredaktori dhe drejtori i saj, pra që të kërkonte dhe prononcimin tim. Arsyeja është se drejtori i “Panoramës” Andi Tela është kushëri nga nëna me Skënder Zogun, me gruan e tretë të këtij të fundit. Tani kam kohë e nge për ta rifilluar debatin me nipin e Naltmadhnisë, madje Andi mund t’i bëjë pa frikë shërbime të njëanshme në gazetën e tij, se unë jap fjalën që nuk do të tregoj publikisht se si ndodhi që djalit, familja e të cilit kishte krushqi me derën e Ahmet Zogut, iu dha e drejta e studimit për oficer në kohën e regjimit komunist.

TELEGRAF 17 korrik 2012

21 October 2012

Çmimi Nobel për Letërsi Politike - WSJ -Joseph Epstein


ÇMIMI NOBEL PER LETERSINE POLITIKE

Joseph EPSTEIN
“Wall Street Journal”

Joseph Epstein është ndoshta me i zgjuari amerikan ndër të gjallë , i cili gjithashtu shkruan mirë. Ai e ka bërë këtë në heshtje, një modesti pa të metë, është një shenjë e asaj që mund të quhet dituri. Subjektet e tij kanë qenë e një opozitari të  nevrikosur:, letërsia martesa dhe divorci, snobizëm ("Snobizëm," 2002), zili ("Zilia," 2003) dhe miqësi ("Miqësia", 2006), ndër të tjera "Ambicia" ("Ambition: Passion Sekret", 1980). Joseph Epstein (i lindur më 9 janar 1937 në Çikago) është një eseist, shkrimtar i historive te shkurtra, dhe redaktor, dhe 1974-1998  redaktor i Shoqërisë Beta Phi Kappa nje revist amerikane per shkollaret. Ai ishte gjithashtu një lektor në Universitetin Northwestern 1974-2002.  Ai është një nga editoret që kontribuojnë në The Weekly Standard dhe një kohë të gjatë bashkëpunëtor i eseve dhe tregime të shkurtra me kriterin e Re dhe Komentari. Në vitin 2003, ai u dha një Medaljen Kombëtare humane nga National Endowment për Humane. Në vitin 1970, Epstein shkroi një artikull për revistën Harper quajtur "Lufta për Identitetin Seksual," që u kritikua gjerësisht për homofobinë. Ndër të tjera, Epstein shkroi, " unë do të dëshiroj homoseksualitetin ta zhduk faqen e dheut, sepse unë e konsideroj atë një mallkim, në një kuptim të fjalëpërfjalshëm."


  Ju mund të mos e dini, por ju i përkisni klubi ku bëjnë pjesë edhe Leo Tolstoy, Henry James, Anton Chekhov, Mark Twain, Henrik Ibsen, Marcel Proust, Joseph Conrad, James Joyce, Thomas Hardy, Jorge Luis Borges dhe Vladimir Nabokov. Klubi është i Jo-Fituesve të Çmimit Nobel për Letërsi, shkruan në një koment në Wall Street Journal, shkrimtari
Joseph Epstein. Të gjithë këta shkrimtarë të mëdhenj autentikë, që ishin ende gjallë kur jepej çmimi, nuk e fituan atë, shkruan autori, duke shtuar se “mbase është më i mirë klubi ynë i vogël, sesa ai që përbëhet nga ata që kanë fituar Çmimin Nobel për Letërsi”. Aty përfshihen anëtarët si Sully Prudhomme, Bjornstjerne Bjornson, Frédéric Mistral, Giosuè Carducci, Paul Heyse, Carl Spitteler, Grazia Deledda, Herta Müller e Tomas Tranströmer.
Megjithatë, autori shkruan se disa shkrimtarë të shkëlqyer kanë fituar Çmimin Nobel në letërsi si BB Yeats, T.S. Eliot, Thomas Mann, William Faulkner, Boris Pasternak, SY Agnon, por në anën tjetër edhe shumë fitues të çmimit, tashmë janë harruar krejtësisht. “Çmimi Nobel në Letërsi, sikurse edhe Çmimi Nobel për Paqe, shumë shpesh është dhënë nga motivet politike. Për një kohë ai shkoi te disidentët sovjetikë: Pasternak, Alexander Solzhenitzyn, dhe Jozefi Brodsky. Në vitet e fundit, çmimi ka shkuar te shkrimtarët marksistë, veçanërisht te ata që kishin një mëri kundër SHBA-së, në mesin e tyre Günter Grass, Dario Fo, José Saramago”, thuhet në artikull. Autori argumenton se kudo që hyn politika, prestigji i Çmimit Nobel zbehet. “Mendojeni vitin 1994, kur çmimi Nobel për Paqe i është dhënë Jaser Arafatit, Shimon Peres dhe Yitzhak Rabinit për promovimin e paqes në Lindjen e Mesme, apo atë të vitit 2009, kur ai është dhënë Barack Obamas vetëm pse nuk ishte si George W. Bush”, thekson Epstein. Arsyeja se pse kaq shumë shkrimtarë të errët fitojnë Çmimin Nobel në Letërsi është kryesisht për shkak të asaj që dikush mund të supozojë se ka të bëjë me impulset gjeopolitike të Komitetit të Nobelit. Me kohë, anëtarët e tij duket se ndjejnë se çmimi duhet t’i jepet një indiani lindor, një latino-amerikani apo një islandezi, nënvizon artikullshkruesi. “Java e kaluar na solli fituesin e 2012-ës, shkrimtarin kinez Mo Yan. Komiteti Nobel shumë lehtë mund t’ia japë çmimin vitin e ardhshëm artistit të Ugandës, poetit Kwame Tsooris-Tsimes, dhe kjo do të bëhet disa javë para se dikush ta mësojë se ai person as që ekziston”, thotë Epstein.
Aspekti monetar i çmimit Nobel i shton atij lustrën. Mëngjesin, që Saul Bellow mësoi se kishte fituar Çmimin Nobel në vitin 1976, më thirri në telefon. Pasi që shprehu dyshimin e tij në lidhje me çmimin, ai deklaroi se të paktën do të ndihmonte alimentacionin për fëmijët dhe mbështetjen për ish bashkëshortet e tij. Pjesa më e madhe e prestigjit të Nobelit rrjedh nga shpërblimet në shkencë dhe mjekësi. Me përjashtim të ekonomisë, e cila si shkencë është shumë e dyshimtë, shkenca në vetvete është e prekshme dhe arritjet e saj janë të vërteta, dhe shkencëtarët, të paktën në jetën e tyre profesionale, ka më pak mundësi të jenë të korruptuar nga politika, thuhet në artikull. “Diçka si një bashkësi e vërtetë ekziston në mesin e shkencëtarëve, gjë që nuk ekziston në mesin e shkrimtarëve, të cilët nuk i ndan vetëm estetika, por edhe politika. Çmimi Nobel në Letërsi, prandaj, kurrë nuk mund të kenë dinjitet të njëjtë si ai në shkencë, ani pse ndan diçka nga fama e tij”, theksohet në artikullin e WSJ-së. “Edhe pse çmimet Nobel janë dhënë vetëm për njerëzit që janë ende gjallë, duke fituar një çmim Nobel në letërsi ka tendencë që t’i jepet fund letërsisë. Asnjë studim i këtij fenomeni nuk ekziston, por mendimi im është se duke fituar Nobelin i jepni fund karrierës letrare. Duke fituar famë dhe pasuri, ndoshta humbet motivi për t’u përpjekur edhe më tej”, thekson Epstein.
A do të jetë bota e letërsisë më e mirë pa Çmimin Nobel në Letërsi? Sigurisht se as më e keqe nuk do të jetë, meqë dhënia e çmimit nuk po përcakton një standard të vërtetë të prodhimit letrat, dhe as nuk po e rrit prestigjin e vetë letërsisë, theksohet në artikull. “Unë mendoj se nuk ka asnjë mënyrë për ta eliminuar atë, përveç se për ta bërë qesharak duke ua dhënë njerëzve më pak meritorë sesa ata që e kanë fituar atë në të kaluarën. Një listë e kandidatëve të tillë nuk duhet të jetë shumë e vështirë të hartohet. Një e imja do të dukej me në krye Bob Dylan, Joyce Carol Oates dhe Salman Rushdie. Dyshoj se do të keni ndonjë problem që edhe ju ta hartoni listën tuaj”, shkruan në fund autori Joseph Epstein.

18 October 2012

Nëse je në qeveri dhe nuk dialogon, atëherë ik!

Ambasadori Arvizu:
Nëse je në qeveri dhe nuk dialogon, atëherë ik!

17 Tetor, 2012
“Po them që në një shoqëri demokratike, një prej detyrimeve, një barrë është që duhet të qeverisësh, të marrësh vendimet e vështira, të bësh dialog, me dikë që mund të doje ta mbysje fare, por prapë e ke detyrim; je zgjedhur për këtë. Nëse vihesh kaq shumë në siklet, atëhere hiq dorë nga pozicioni që mban, atëherë ik, lëre ta bëjë dikush tjetër”

Intervista e ambasadorit të SHBA, Aleksandër A. Arvizu, me gazetaren Sonila Meço nga ABC News

Ashtu si në intervistën e kaluar që zhvilluam në fillim të vitit, ka qenë një moment i rëndësishëm politik për Shqipërinë. Edhe kjo tani vjen në një kohë intensive për Shqipërinë, kohë emocionesh ambigue dhe interpretimesh ambigue për atë që Shqipëria ka arritur. Në fakt, nga një këndvështrim i përgjithshëm, si do ta karakterizonit këtë moment?
Duket e tepërt të thuash që çdo çast është delikat apo kritik sepse të gjitha kështu duken. Megjithatë, mendoj që situata e tanishme sigurisht që i përshtatet këtij përkufizimi. Së pari, mendoj se ishte një zhvillim pozitiv që Shqipërisë iu dha statusi kandidat. Nuk e di saktësisht se si shprehet, me kusht apo sidoqoftë, por e rëndësishmja është që shënon një hap me rëndësi përpara. Dhe krijon një shans. Mbeten ende disa pengesa për t’u kapërcyer, punë për të bërë ende, por nëse ritmi ruhet, nuk ka arsye pse ky i tanishmi të mos jetë një vit vërtet për t’u kujtuar në historinë e Shqipërisë.
Megjithatë duket sikur ka pasur mbivendosje të ngjarjeve. Përpos lajmit pozitiv për statusin kandidat, sot bëhen 25 ditë nga fillimi i grevës së ish-të persekutuarve; gjendja e tyre shëndetësore po përkeqësohet dhe tani janë vetëm 7 persona krahasuar me 20 që e filluan. Edhe kushtet e motit duken se janë përkeqësuar. A keni pasur kontakt me ta, përfshi edhe gjatë ditës së sotme?
Në këto tri javë e disa ditë, shumë njerëz në vend, përfshi edhe ne në ambasadë, jemi ngërthyer vërtet nga kjo dramë. Keni të drejtë, është shumë serioze dhe shumë e pafat. Mjekët po thonë që po hyjnë në periudhën kur trupi mund të përkeqësohet me shpejtësi. Për sa i përket kontaktit sot, nuk besoj ka pasur. Kemi mbajtur kontakte të qëndrueshme me ta gjatë gjithë kësaj sprove. Besoj se disa nga zyrtarët në ambasadën time mund të kenë qenë në kontakt me disa prej OJQ-ve që i njohin ata, dhe mund të kenë shërbyer si ndërlidhës, por me sa kam dijeni, nuk kemi pasur kontakt të drejtpërdrejtë sot.
Z. Ambasador, ju hytë në çadrën e grevës dhe biseduat vetë me ish të përndjekurit. Madje dërguat makinat e ambasadës për të shoqëruar përfaqësuesit e grevistëve në mjediset e presidencës. Pse e ndërmorët këtë angazhim? I apeluat shoqërisë për mbështetjen e grevës apo politikës për mënyrën si po i adresohet asaj? Apo mos ka qenë kjo grevë edhe një lloj reagimi ndaj thirrjes tuaj Vepro Tani dhe ndjenit një lloj përgjegjësie për t’iu gjendur pranë?
Ishin disa pyetje tek kjo që thatë dhe po përpiqem t’iu përgjigjem, jo domosdoshmërisht sipas radhës. Disa njerëz, përfshi edhe disa prej protestuesve, grevistëve të urisë, më kanë thënë që një pjesë e frymëzimit për të ngritur çështjen e tyre vinte nga nisma Vepro Tani! Kështu që është një pjesë e imja që e vlerëson këtë, pra që ka frymëzuar disa qytetarë të shprehin shqetësimet e tyre. Megjithatë, do parapëlqeja që të mos ishte në formën e grevave të urisë dhe sigurisht jo në formën e vetë-djegies. Ka të tjera mënyra për të shprehur pikëpamjet. Për sa i përket vendimit për t’i vizituar – vizita e parë ishte për të dëgjuar, për të shkuar tek ta pa ndonjë koncept të paramenduar. Vetëkuptohet që i bëra pak detyrat e shtëpisë, për të kuptuar sa mundesha historikun e individëve të persekutuar, ish të burgosurve politikë, por në thelb ishte për të dëgjuar atë çka kishin për të thënë. Kisha lexuar disa lajme ku thuhej se i bënin thirrje bashkësisë ndërkombëtare, ambasadës së SHBA dhe mua specifikisht. Jam mjaft i ngarkuar, por për këto gjëra kam kohë. Doja të shkoja të dëgjoja. Më pas, vizita e dytë pasoi tentativën për vetë-djegien nga Z. Gjergj Ndreca. Nuk e di nëse ju kujtohet ai imazh. U kap në aparat dhe imazhet arritën në SHBA. Teksa përpiqej t’i vinte zjarrin vetes, kishte vënë një shall në ballë ku ishte flamuri i SHBA. Disa njerëz më kanë thënë që disa persona në atë tendë kanë flamuj amerikanë sepse për ta, flamuri i SHBA përfaqëson një simbol lirie, demokracie. Ka njerëz që do thonë: ej, shiko tani, ajo ishte për teatër, për shfaqje politike. Këtë nuk e di. Nuk isha atje për të gjykuar, por ja tek jam, jam ambasadori amerikan dhe e shoh atë imazh. Si mund të mos shkoja? Kështu, u ktheva në tendën e tyre atë ditë dhe iu thashë: e mbështes plotësisht të drejtën tuaj për t’u dëgjuar, por të lëndoni veten apo të tjerët nuk është rruga e duhur. E bëra shumë të qartë këtë. Kjo ishte gjëja e parë që thashë. Më pas shkuam drejtpërdrejt në spitalin Nënë Tereza, folëm shkurt me mjekun që po kujdesej për Z. Ndreca dhe më pas hymë aty ku ishte ai vetë, në reanimacion. I thashë: Gjergj, a më dëgjon dot? Bëri me shenjë që po. Gjëja e parë që thashë ishte: Do të doja vërtet shumë që të mos ia kishe bërë këtë vetes; më pas zhvilluam një bisedë. Ishte një përpjekje nga ana ime për të përcjellë një ndjesi shqetësimi, për të thënë: shiko, nuk jemi në pozita të tilla për të bërë shumë, por nëse lipset të dëgjojmë, këtë sigurisht mund ta bëjmë.
Meqenëse përmendët imazhet, Z. Arvizu, aktet ekstreme të vetë-djegies, të cilat një pjesë e medias u përpoq të vinte paralele me raste në vende të tjera ku ka qenë synim ndërkombëtarizimi apo bërja publike e një denoncimi. Shpesh kanë marrë edhe konotacione fondamentaliste për mënyrën si publiku përballet me to. A e ndihmon një akt i tillë kauzën e tyre apo e dëmton atë?
Mendoj se cilado qoftë kauza, sado fisnike, apo sado fort të besojnë njerëzit në të, ai lloj akti, ku në thelb je duke shprehur vullnetin për t’i dhënë fund jetës tënde, duhet parë si ekstrem. Nuk mendoj se ka shumë rrethana apo situata ku një gjë e tillë do t’i përmirësonte gjërat. Duket thjesht një akt aq ekstrem dhe do doja të mendoja që, edhe pse vazhdoj të përpiqem të kuptoj historikun e kësaj çështjeje specifike, e cila do pranuar është mjaft komplekse, duhet të ketë patjetër një mënyrë më të mirë se sa të arrish tek dhuna ndaj vetes për të shprehur ankesat që mund të kesh, pavarësisht nëse janë apo jo legjitime.
Greva konsiderohet ekonomike nga protagonistët e saj e megjithatë nuk kanë munguar thirrjet dhe akuzat politike, madje nominative. Maxhoranca e cilëson politike, duke mëtuar se ka realizuar me sa është e mundur premtimet ekonomike-financiare të kësaj kategorie. Ju a i keni dhënë një përcaktim kësaj greve tashmë që kanë kaluar më shumë se tri javë?
Për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje, a mund të ofroj një historik të shkurtër?
Sigurisht.
Faleminderit. Kam sjellë me vete një material reference. Disa njerëz thanë që duhet të kesh shumë statistika, informacion për historikun, letra. Kur ju patët mirësinë të më ftonit sot, mendova se kisha nevojë vetëm për një copë letër. Po e shpjegoj. Mendoj disa prej shikuesve tuaj e dinë që kam shërbyer më parë në Kamboxhia; në fakt, kam qenë numri dy i ambasadës sonë në Kamboxhia dhjetë vjet më parë. Gjatë kohës kur shërbeja atje, një prej çështjeve të mëdha ishin gjyqet e ish udhëheqësve të Khmerit të Kuq. Kam lexuar shumë libra për Kamboxhian, ashtu siç jam përpjekur të lexoj disa për Shqipërinë për të kuptuar më mirë. Pak pasi filloi greva e urisë këtu dhe pas vetëdjegies së parë, shkova në një raft librash në shtëpi dhe nxora një libër prej tij. Fillova ta rilexoja. E pata lexuar shumë vite më parë dhe doja ta lexoja përsëri. Doja vetëm t’jua tregoja, nëse mund t’ia drejtoj kamerës. Ky libër quhet Zëra nga S-21. Është shkruar nga një prej studiuesve më të shquar për genocidin kamboxhian dhe quhet Terror dhe Histori në Burgun Privat të Pol Potit. Kur e pata lexuar librin dhjetë vjet më parë, më bëri të qaja shumë herë. Kur e lexova disa ditë më parë, qava prapë. Iu kërkoj njerëzve vetëm të shohin foton e kësaj vajze kamboxhiane. Ka vdekur. Po të ishte gjallë, do ishte mendoj ndoshta 55 apo 60 vjeç – në moshën time. Ajo nuk është një statistikë. Në një kuptim po, por ky këtu është një person që u vra. Në Shqipëri, në historinë shumë të trishtë dhe tragjike të Shqipërisë, në regjimin vrastar të Enver Hoxhës, u vranë me mijëra dhe u burgosën më tepër se aq. Kështu që për mua, ishte me rëndësi të vendosja një lloj rilidhjeje me diçka që unë e kuptoj mirë, të paktën kështu mendoj, në mënyrë që të mos mendoja për 14 personat, apo 3,000 personat, apo 12,000 personat. Kemi dëgjuar shumë shifra. E kuptoj, kanë vendin e tyre edhe shifrat, por për mua personalisht, për Shtetet e Bashkuara si vend, nuk janë statistika. Këta janë njerëz dhe nuk jam në pozita për të gjykuar vlefshmërinë e këtij pretendimi apo kundërpretendimit apo pretendimit ndaj kundërpretendimit. Thjesht po përpiqem ta shoh nga këndvështrimi njerëzor. Mua më duket se disa prej njerëzve për të cilët flasim, për çfarëdo arsyeje, janë posaçërisht të cënueshëm. Janë ndër njerëzit më të cënueshëm në shoqërinë shqiptare ndaj ndjeva se ishte me rëndësi që të përpiqesha për t’iu qasur nga këndvështrimi i duhur. Nëse këndvështrimi është ai i duhuri, atëherë ke mundësi ta analizosh diçka si duhet dhe ndoshta edhe të japësh këshillë, apo rekomandime që mund të ndihmojnë zgjidhjen e një problemi dukshëm humanitar.
Si e komentoni trajtimin që po i bën politika kësaj greve në funksion të zgjidhjes së situatës? I referohem respektivisht maxhorancës, opozitës apo edhe forcave të tjera politike jashtë koalicioneve aktuale. Mendoni se i janë përqasur për ta zgjidhur, apo mendoni, siç ka raportuar media, se ka një perceptim përdorimi politik të një teme në të cilën njerëzit duhet të ballafaqohen me njerëzit?
Më lejo t’i përgjigjem në dy pjesë. E di që mes akuzave dhe kundërakuzave ka pasur sulme për manipulim. Është ndoshta fjala, përveç fjalëve i burgosur politik – fjala që dëgjon më shpesh sot është manipulimi politik – pra që këta njerëz po manipulohen nga ky grup apo ky tjetri. Njerëzit më kanë pyetur shpesh: a nuk mendon se po manipulohen? Dhe unë përgjigjem: nuk po përpiqem të bëj të vështirin apo të pahijshmin, por e vërteta është që nuk mendoj shumë për këtë. Për mua nuk ka rëndësi kjo pyetje. Nëse do isha kryeministri, presidenti, kreu i opozitës, ndoshta mund të kishte lidhje. Por për mua, kjo nuk është diçka që më shqetëson vërtet. Për mua, në thelb, është një pyetje që s’ka fare rëndësi, dhe këtë e them me një ndjenjë kujdesi, por edhe me shumë respekt për ndjenjat e njerëzve. Tek jam përpjekur të mësoj më shumë për këtë çështje në veçanti, kam arritur të kuptoj që është një pikë shumë e ndjeshme për shumë e shumë shqiptarë. Është si një nerv i hapur – e prek dhe ngacmohet një reagim shumë i fortë, sidomos mes njerëzve që ose kanë qenë të burgosur politikë ose familjet e të cilëve mund të numërohen mes familjeve të ashtuquajtura të persekutuara. Përsëris, pozita ime dhe ajo e Shteteve të Bashkuara nuk është të mbahet një qëndrim lidhur me bazën e këtij argumenti kundër një tjetri. Kam thuajse dy vjet në Shqipëri dhe kam mësuar dhe, fatkeqësisht të pranoj, që gjërat politizohen shumë lehtë këtu. Ndonjëherë ngremë zërin por në fund prapë ngelet dhe e shohim një gjë të tillë edhe në këtë çështje. Ajo që po përpiqem të bëj, sadopak, është të hyjmë në një mënyrë që, siç thatë ju, ndoshta të ndihmojmë për zgjidhjen e disa prej ankesave nëpërmjet dialogut, diskutimit. Nuk kërkojmë të jemi një ndërmjetës apo arbiter; interesi ynë për ta bërë këtë është zero. Nuk e kemi ekspertizën e duhur. Nuk e kemi as dëshirën. Kjo është diçka që duhet ta zgjidhin shqiptarët. Por, prej mbërritjes sime këtu dy vjet më parë, e di që disa herë, për mirë a për keq, bashkësia ndërkombëtare, Shtetet e Bashkuara në veçanti, mund të luajnë rolin, le të themi, e një ure për të lehtësuar komunikimin. Këtë po përpiqemi të bëjmë; jo të ndërmjetësojmë, por të përpiqemi të lehtësojmë një lloj komunikimi. Dhe, për t’iu përgjigjur më drejtpërdrejt pyetjes tuaj – përsëris, nuk dua të paragjykoj asnjë prej qëndrimeve, as të kritikoj këtë apo atë palë – mendoj vërtet që qeveria mund të bënte një punë më të mirë për të komunikuar me njerëzit që e kanë këtë ankesë, në veçanti. Ndoqa Ministrin Halimi në programin e Blendit mbrëmë dhe pashë një përmbledhje të gjërave që tha. Mendoj doli mirë. Paraqiti argumentet e tij me forcë.
Ishte edhe sot në Komisionin e Ligjeve në përgjigje të kërkesës së opozitës për të folur mbi zbatimin e ligjit prej vitit 2007 dhe mënyrën si ka funksionuar dëmshpërblimi. 
Përsëris, së pari, Ministri Halimi është një mik. Punojmë shumë ngushtë ndaj kam prirjen të mendoj mirë për të. Por mendova që ia doli të paraqiste argumentet për çka ai mendonte të bënte. Disa ditë më parë ishte një zotëri nga Ministria e Financave, s’e mbaj mend emrin, por mendoj ishte Sekretari i Përgjithshëm…
Z. Teliti…
dhe ai po ashtu shpjegoi se çfarë ka bërë qeveria. Në rregull. Por, mendoj që ajo që do arrinte më shumë se çdo gjë tjetër është nëse dikush nga qeveria, në këtë pikë, qoftë edhe me kaq pak materiale reference, dmth asgjë, për sa i përket dokumenteve. Thjesht shko atje dhe dëgjo. Nuk e kam në kuptimin e kapitullimit apo të lutesh në gjunjë. S’dua të them këtë, por me besim. Ndonjëherë njerëzit duan vetëm t’i dëgjosh. Dhe, e fundit që do thoja lidhur me këtë, meqenëse ka zgjatur – thatë se janë bërë rreth 25 ditë – është e qartë që njerëzit janë të cfilitur: në radhë të parë, grevistët, por mendoj shumë njerëz janë të tejlodhur: qeveria që po merret me këtë; presidenti; avokati i popullit; gazetarët që raportojnë lajmin. Pra, njerëzit po lodhen, nervat po tendosen gjithnjë e më shumë, dhe po shohim një retorikë të padobishme nga vetë grevistët. Janë të frustruar; thonë që ka të bëjë me kushtet e tyre ekonomike, gjendjen shumë të keqe ku ndodhen – nuk ka të bëjë me politikën. Por kur i drejton sharje kryeministrit dhe të tjerëve, nuk është se ndihmon dhe aq; e politizon. Ndërkohë, kur zyrtarë të lartë të qeverisë, nga ana tjetër, duan të theksojnë diçka, dhe arrijnë drejtojnë edhe ata sharje, duke thënë se janë të manipuluar – përsëris, thelbi nuk është nëse kjo është apo jo e vërtetë. Pra, aktualisht, po përpiqemi të gjejmë mënyra që të nxisim njerëzit të ndalojnë sharjet, të ulin temperaturat, thjesht të merren me situatën, për atë që është. Nuk është shenjë dobësie. Është shenjë force. Nëse dikush – burrë a grua – nga qeveria, një zëvendës-ministër, shef kabineti nga një ministri që merret me çështjen, do të shkonte tek çadrat nesër…
Pse mendoni se do mjaftonte, Z. Ambasador? Kërkesat janë bërë të qarta dhe disa janë të panegociueshme për grevistët. Qeveria mendon se ka bërë shumë, më tepër se sa PS-ja kur kjo ishte në pushtet, siç kjo vetë ka pranuar se ka bërë pak ose aspak për këtë kategori. Në fakt, ka kompensuar persekutorët, ish-bllokmenët, në vend të të persekutuarve. Pse mendoni se ky ballafaqim, kjo e parë sy më sy do të mjaftonte? 
Është një pyetje shumë e drejtë dhe më sjell në mend një analogji. Kërkoj ndjesë sepse mund të duket pa lidhje me një diskutim kaq serioz, por mendoni për djemtë dhe vajzat kur janë në shkollë të mesme. Si djalë, sheh një vajzë që është e mençur, e njohur, e bukur dhe do që ta ftosh të dilni bashkë. Por, më shiko mua, s’jam as fort i gjatë, mes të tjerash… Është e lehtë të thuash: mos u bëj budalla, ndërkohë që njerëzit thonë: po nuk e provove s’ke për ta ditur kurrë. Po vazhdoj edhe për pak çaste me analogjinë me takimet e djemve me vajzat, në jetën time kam pasur surpriza. Kishte plot vajza që më kanë thënë: ik ore, s’dua të të shoh më me sy. Por kishte edhe nga ato që thanë, patjetër, do më pëlqente të shkonim në kinema apo diçka tjetër. Pra, nëse nuk provon, si mund ta marrësh vesh? Ajo që ngritët ju, duke pasur parasysh kërkesat, ato që kanë thënë, është një mjedis armiqësor. Edhe unë do stepesha, por çfarë do humbësh? Faqen? Se s’do dukesh më i fortë?
Ndoshta, Z. Ambasador, ka edhe një aspekt tjetër, respektimi i ligjit, mjetet demokratike në dispozicion të palëve. Në këtë rast, grevistët kanë kërkesat e tyre, kemi qeverinë që mëton se zbaton ligjin. Ka një fjalë që quhet precedent. Nëse çdo grup shoqëror në Shqipëri, me probleme të mprehta, ndoshta jo aq të mprehta sa të të persekutuarve, zgjedhin këtë formë greve urie dhe veprimeve ekstreme me djegie. Po marr një shembull konkret. Shqipëria ka për të marrë statusin kandidat, duhet përmbushur një kusht, ai i ligjit për Gjykatën e Lartë. Le të themi që një grup njerëzish hyjnë në grevë urie dhe i kërkojnë Z. Rama të votojë ligjin. Sigurisht s’ka asnjë ekuivalencë mes të dyjave, por e përdor për parë veprimet e mundshme në një rreth vicioz drejt cilësdo force që mund të jetë në pushtet.
Kur mendon për dallimet mes një qeverie, partisë në pushtet dhe opozitës, ka mijëra, ndoshta miliona. E kush do që të jetë në opozitë? Mendoj këtu edhe për SHBA, ku debati i dytë presidencial do të zhvillohet pas pak orësh. Duket se rezultati do jetë i afërt. Do diskutojmë edhe këtu. Por një pikë e thjeshtë që do të ngrija është që në një shoqëri demokratike, ku ka një qeveri të zgjedhur demokratikisht, siç është rasti i Shqipërisë, është detyrimi i qeverisë që të jetë qeveria e të gjithë vendit, jo vetëm e popullsisë që votojnë për ty. Kështu që, e kuptoj që kur të fillojë fushata – ka disa që thonë ka filluar tashmë – duhet të bësh disa gjëra të caktuara për t’iu drejtuar bazës së mbështetjes. Me shpresë, e zgjeron këtë apo arrin të marrësh të pavendosurit, por, nëse je qeveria, nuk je qeveria vetëm për pjesën blu të shoqërisë. Z. Mziu dhe njerëzit në Kamëz mund të jenë mbështetësit më të besueshëm dhe sigurisht që mbështetjen do ta kërkosh në bulevardin blu që kanë ata verën tjetër, por je edhe qeveria që përfaqëson qytetarët që janë në mes të zonave socialiste, apo çdo pjese tjetër. Nuk dua të them diçka aq te thjeshtëzuar, që mund të tingëllojë si kot, por e kam absolutisht seriozisht këtë. Këtë dua të them kur flas për ndryshim në qëndrime. Mendoj se është e drejtë të thuhet që Shtetet e Bashkuara – dhe kam besim këtë mendojnë edhe shumë prej kryeqyteteve europiane që, në këto çaste, janë duke shqyrtuar statusin kandidat për Shqipërinë, pra hapat e mëtejshëm. Shohin stilin e qeverisjes këtu, cilësinë e dialogut. Do ketë disa njerëz në partinë në pushtet që do të thonë: si shumë po na bie në qafë. Dhe përgjigja ime është, po të shohësh gjithçka kam thënë në intervista të ndryshme këtu, do gjesh që nuk e mbaj me hatër opozitën. As këtu nuk po e bëj këtë. Jo. Cilido që kalon 24 orë në Shqipëri e di që opozita mund të jetë pjesë e zgjidhjes, por mund të jetë edhe pjesë e problemit.
A është opozita pjesë e zgjidhjes në mënyrën si po i qaset çështjes? I bëtë thirrje qeverisë të gjejë një zgjidhje. A po ofron një zgjidhje opozita?
Për këtë çështje specifike?
Po.
Të flas ndershmërisht, krahasuar me çështje të tjera, nuk e kam parë opozitën të angazhohet aq shumë sa mund të mendohej. Nuk është se i kanë përkeqësuar gjërat dukshëm me sa mund të shoh unë. Mendoj se në radhë të parë – mund ta kem gabim – ka të bëjë me situatën thuajse unike që paraqitet në çështjen e ish të persekutuarve. Mendoj që çdo shqiptar që e sheh e kupton shumë më mirë se sa unë se ç’dua të them. Me pak fjalë, shumë prej personave ish të persekutuar kanë një antipati të fortë ndaj komunizmit; mendoj është e drejtë të thuhet se një përqindje e madhe e tyre janë mbështetës të PD-së. Ndjej se një arsye pse kjo çështje e posaçme ngacmon një përgjigje thuajse emocionale nga ana e disa njerëzve në qeveri, njerëzve pranë qeverisë, mbështetës të koalicionit qeverisës, termi që kam dëgjuar është: tradhëti! Si mund ta bëjnë këtë? Ata thonë që ne, PD-ja, që në fillim edhe tani – kemi bërë më shumë se kushdo tjetër për ju. Kam parë njerëz në lot, thuajse duke u dridhur. Përsëris, nuk po gjykoj. Po bëj kujdes të mos e kaloj cakun, por po them që këtë e kuptoj. Nëse do isha në vendin tuaj, kushedi, ndoshta do ndihesha njësoj. Po them që në një shoqëri demokratike, një prej detyrimeve, një barrë është që duhet të qeverisësh, të marrësh vendimet e vështira, të bësh dialog, me dikë që mund të doje ta mbysje fare, por prapë e ke detyrim; je zgjedhur për këtë. Nëse vihesh kaq shumë në siklet, atëhere hiq dorë nga pozicioni që mban, atëherë ik, lëre ta bëjë dikush tjetër.
Mazhoranca thotë që ligji po funksionon. Z. Halimi bëri publike numrin e madh të dosjeve të trajtuara, që kanë marrë këstin e parë, si dhe ata mbi 65 vjeç të dytin. Ky është ligji, këto janë mundësitë financiare të Shqipërisë në zhvillim që përpiqet të merret me një çështje që nuk është 20-vjeçare, pamundësinë e politikës për ta zgjidhur atë, por është një problem i trashëguar. Dhe ka të bëjë me raportin e shqiptarëve me të shkuarën. 
Nuk dua të kundërshtoj asgjë nga këto që thatë. Personalisht, nuk kam asnjë arsye të kundërshtoj apo të pyes nëse kjo apo ajo është e vërtetë. Jo, shumë njerëz me të cilët flas thonë – disa që janë edhe qartas në opozitë – epo, në thelb ose plotësisht kjo është e saktë. Por nuk është kjo çështja. Siç thashë më parë, mendoj është e rëndësishme që dikush si Ministri i Drejtësisë – siç bëri mbrëmë, në atë rast ishte gjë e mirë të kishe statistika, shumë të dhëna. Në rregull edhe zotëria nga Ministria e Financave. E kuptoj që Kryeministri dëshiron të bëjë të qartë qëndrimin e tij, se si ndihej për këtë çështje, por, ajo që i kthehem dhe i rikthehem është, një dobësi themelore e klasës politike shqiptarë – kam parasysh opozitën dhe qeverinë. Disa do thonë mrekulli, të tjerë do thonë, ja ku e bëri prapë ky Arvizu. Nga të gjitha vendet ku kam shërbyer, udhëtuar, shkuar, unë i gjej shqiptarët zyrtarë, njerëz në qeveri, politikanët, si komunikuesit më të këqinj, më të këqinjtë. Thjesht të tmerrshëm në komunikim. Ekziston vetëm një mënyrë dhe atë pamë me Z. Halimi. Mund ta bësh këtë, por përveç kësaj, dërgo dikë, nesër, tek çadrat dhe thuaju të njëjtat gjëra. Kamerat janë aty. Nëse e do privatisht, fol me policinë. Mund të pyesësh për rolin tonë në lehtësimin e një kontakti midis disa prej grevistëve dhe zyrës së Presidentit. Kur e mendova planin, iu dhashë njerëzve të mi udhëzime shumë të qarta se çfarë saktësisht doja të bënin dhe ishim në kontakt edhe me zyrën e Presidentit. Ishim në kontakt me policinë, të cilët mendoj kanë bërë punë të mirë, si zakonisht; kanë qenë shumë profesionistë. Iu thashë: do shkojmë, pakashumë në këtë dritare kohe, do t’u flasim për një çështje delikate. Iu thashë, e di që ka disa kamera televizionesh; nuk ka problem nëse kamerat filmojnë një makinë të ambasadës, të filmojnë disa anëtarë të personelit të ambasadës. Ishte edhe një anëtar i delegacionit europian, zyrtari që mbulon të drejtat e njeriut. Iu thashë s’ka asnjë problem. Por, iu kërkova që gazetarët t’i mbajnë në një largësi të sigurt. Nuk ka pse të dëgjojnë bisedën. Ndaj, më duket se nëse qeveria do donte një bisedë shumë private dhe të çiltër, do të ishte e mundur nëse e donin. Nëse donin ta bënin para dhjetë kamerave, edhe këtë mund ta bënin po të donin.
…e të përdornin komunikimin nëpërmjet medias për të bërë të ditur se çfarë ka bërë qeveria për këtë kategori njerëzish. Për ta zgjeruar pak, kjo kategori, sëbashku me ndëshkimin e krimeve të komunizmit dhe ligjin e lustracionit, shihen si pjesë të rëndësishme të paqëtimit të ndërgjegjes dhe kujtesës kolektive. Janë çështje shumë delikate për nga ndikimi në të tashmen dhe të ardhmen e shoqërisë. Por a mendoni se duhet të ketë një konsensus, mirëkuptim politik më të madh meqenëse çështjet janë kaq delicate? Dhe, sa i rrezikshëm është përdorimi politik i këtyre çështjeve?
Në hyrjen për në stinën e zgjedhjeve, bazuar në përvojën time me zgjedhjet vendore, njerëzit – në opozitë apo qeveri apo partitë e tjera më vogla – nuk është se kanë nevojë për çështje të tjera për t’u marrë. Tryeza është plot që tani. Mendoj se një arsye pse kjo çështje është kaq delikate, dhe ju përmendët ligjin për lustracionin. Më kujtohet kur përgatitesha për seancat dëgjimore për konfirmimin në Senat për postin tim, kur paraardhësi im Ambasadori Uidhers ishte këtu, ishte një çast kyç lidhur me ligjin për lustracionin. Deri më sot, nuk se e kuptoj 100%, por u përpoqa ta studioja, të bëja ca kërkime; gjithnjë përpiqem t’i shoh gjërat nga më shumë se sa vetëm një kënd, përpiqem si të thuash për një shikim tri-dimensional. Por ajo që ndjej unë për ligjin e lustracionit është që edhe ajo është shumë emocionale. Mendoj se është emocionale, Sonila, sepse ka të bëjë me identitetin e shqiptarëve, veten e tyre, vendin e tyre në shoqëri. Shqiptarët janë të jashtëzakonshëm kur bie fjala për dallimet fetare. Mendoj janë model për tolerancën fetare; apo dallimet krahinore. Hera-herës, dëgjoj njerëz që bëjnë shaka me dialektin verior apo dialektin e Tiranës. Megjithatë këto janë vogëlsira, pa peshë, pa ndikim. Por kur i kthehesh të shkuarës, gërmon të shkuarën, çfarë ka bërë familja jote? Ç’lloj kontakti kishte xhaxhai yt me Sigurimin? Familja ime ka pasur pronë pikërisht aty ku është shtëpia jote tani. Vetëm mund ta imagjinoj se sa emocionalë mund të bëhen njerëzit – përsëris, është një nerv i zbuluar; arrin në kockë; është një plagë e hapur; ka ndodhur 21 vjet më parë por është si hap e mbyll sytë, apo jo? Si të kish ndodhur dje. Rikthimi i pronave, zgjidhja e pronave të pretenduara – një çështje jashtëzakonisht komplekse. Çdo gjë e lidhur me të shkuarën është si plagë. Ka një kore dhe për fat të keq, për këtë çështje të posaçme, është si të heqësh koren. Dhemb, është shumë e dhimbshme. Është e dhimbshme ta shoh këtë. Prandaj po përpiqemi të nxisim njerëzit të ndërmarrin një përqasje që të paktën mund të trajtojë disa prej pretendimeve më të mëdha, edhe nëse bien dakord për të mos rënë dakord, në mënyrë që të ecin përpara.
Z. Ambasador, po citoj Fatos Lubonjën, ish i burgosur politik, i cili shkruante në një opinion dje, “Fenomeni i kalimit të politikanëve nga regjistrat e indiferentizmit tek ato të konfliktualitetit të ndezur, pa u ndalur tek terreni i vërtetë politik: zgjidhja e problemeve të qytetarëve a mos e bënë të panevojshëm pluralizmin politik, pikërisht aty ku kundërshtari politik ekziston vetëm për të justifikuar dështimin tënd? Për të shkarkuar përgjegjesine tënde?” Në një mënyrë a një tjetër e ka drejtuar gishtin tek klasa politike; se si mund të përdorë çdo çështje politikisht, nga më e mprehta tek më e thjeshta? A ndani të njëjtin mendim? 
Kam biseduar disa herë me Z. Lubonja. Kam librin e tij, “Ridënimi.” Tani do të filloj ta lexoj. E respektoj shumë si opinionist. Është një lloj individi me pikëpamje të forta. Bie në një mendje me të për shumë gjëra. Ndonjëherë nuk biem dakord, por mbrëmë, i kërkova stafit: dua të di ç’tha Z. Halimi dhe kam shumë interes të di çfarë tha Z. Lubonja. Citimin që ju lexoni e kam dëgjuar, lexuar dhe jam 110% në një mendje me të. 200%. Ka plotësisht të drejtë.
Kam edhe një pyetje të fundit nga tre që kisha përgatitur për statusin kandidat, kushtet që i janë vendosur Shqipërisë për të marrë statusin në dhjetor, si dhe fillimin e negociatave. Ç’mesazh ka Uashingtoni lidhur me javët e mbetura deri më 20 nëntor të këtij viti dhe nevojën për të votur tri ligjet në parlament me konsensus për të marrë statusin?
Meqenëse SHBA nuk është shtet anëtar i BE-së, nuk është se di për diskutimet e brendshme…
Por e mbështesni…
Shumë. Politika e SHBA është të mbështesë plotësisht integrimin e të gjithë Ballkanit Perëndimor, sigurisht përfshi Shqipërinë, në bashkësinë euroatlantike. Mendoj – dhe shpresoj ambasadori Sekui s’do ta ketë problem ta them këtë – por mendoj që nevojitet një përqasje me dy shina. Njëra, siç thatë ju: janë tri ligje lidhur me shërbimin civil, Gjykatën e Lartë, dhe rregulloren e parlamentit. Ka disa dallime në qëndrime. Kam më shumë shqetësim për ligjin për Gjykatën e Lartë sepse lidhet me mosmarrëveshjen në Fier, e cila është temë për ditë tjetër. Por sinqerisht shpresojmë që dy palët mund të angazhohen seriozisht. Nuk mendoj se dallimet janë të mëdha. Nëse ka vullnet, mund ta kapërcejnë. Fiery është pak i ndërlikuar. Mendoj se aty dallimi është më i madh se sa në çështjet e tjera, por prapë, nëse ka vullnet, mund ta zgjidhin. Ndërsa e dyta është ai i qëndrimeve. Nuk mendoj se 27 kryeqytetet po shohin domosdoshmërisht listën e po plotësojnë kutitë: plotësuar, plotësuar, plotësuar. Është përbërës me rëndësi por thonë edhe: a do ta rrokë klasa politike shqiptare dhe mbështetësit e tyre këtë shans, edhe në fillim të një fushate zgjedhore, për t’u përpjekur në mënyrë disi të ndryshme? Lidhur me çështjen e posaçme të të burgosurve politikë – nuk po them që është lakmusi – por mendoj se nëse kjo është një çështje që klasa politike mund ta zgjidhë në mënyrë të tillë që flet mirë për qeverisjen demokratike këtu, mendoj që kjo vetëm do ta ndihmonte statusin kandidat të Shqipërisë kur të merret vendimi në fund-nëntori apo fillim-dhjetori.