16 June 2015

Gani Xhafolli(1945-2015) poezi



GANI XHAFOLLI
(1945 -2015)

Xhafolli u lind në fshatin Drenovc afër Prishtinës në vitin 1945. Ai punoi në arsim: në Drenofc, Barilevë, në Lipjan dhe në Magure, si mësues. Në Radiotelevizionin e Prishtinës prej vitit 1979 ishte redaktor në programin për fëmijë. Në vitin 1990 pushtetarët e shtetit Jugosllav e largojnë me dhunë nga puna së bashku me 1340 punëtorë të RTP-së. Xhafolli ka të kryer Akademinë Pedagogjike në Prishtinë. Ka fituar shume çmime letrare. Ka vdekur më 16 qershor 2015.

Poezi nga Gani Xhafolli

ZEMREN E KAM PLOT OQEANE

UNË JAM gani xhafolli
Zemrën e kam plot dritare
zemrën e kam plot unaza
zemrën e kam plot oqeane
zemrën e kam plot ajër
e plot diell
e kam plot dete
e plot zogj
e kam plot rrugë
e plot pemë
e kam plot lule
e plot dashuri
e kam plot bletë
e plot këngë
nuk e kam
asnjë miligram
urrejtje

KAM FLUTURUAR
SHPESH

Erdhi koha të kthehem
në atdhe e t’u marr erë luleve
+ pemëve në degë
shtëpinë e kam parë shpesh
ëndërr
kam fluturuar mbi
pemë e mbi kroje
duart e gjyshes i kam
vizatuar çdo javë
do të pi ujë çdo orë
do të ha pemë të vendlindjes
çdo ditë
diellin do ta fotografoj
çdo mëngjes

DASHURIA U DUHET
TË GJITHA FAQEVE

Shumë bëhem nervoze
kur në mbrëmje
ndalet rryma
e librat mbesin në terr
nuk ka faj Luli që
nganjëherë i ha gishtat
zemra ime kërkon
sa më shumë këngë
JAM shumë e vogël
për nervozë
dashuria u duhet
faqeve e të gjitha luleve

NUK DI PSE GAFORRJA
EC MBRAPSHT

E kam pyetur gjyshin
më ka thënë NUK DI
e kam pyetur një vajzë
në Francë

PYETE LUMIN
në vendlindje e
kam pyetur një ditë
GAFORREN në
Danimarkë
nuk di pse iku prej meje
kur unë nuk jam polic

DIELLI SHKRUAN
PROZË NË FAQE

Kur e përqafojmë gjyshen
në mbrëmje
zgjohemi më të ëmbël
në mëngjes
e dielli shkruan prozë
në faqe
që mund të lexohet
vetëm me puthje
edhe hëna shkruan poezi
me buzë moderne

PJESHKAT I KA
ZËNË GJUMI

Pjeshkat në katund
i ka zënë gjumi
presin dorën time
të butë
nw ëndërr i lexojnë
vargjet prej rëre
gjethet këqyrin
mos po më shohin
në rrugë
u kujtohet kur isha
zog mëndafshi në degë
dhe ylber në mollë

JAM BËRË SI
LEJLEK I LODHUR

Kam kohë tepër pak
të shkruaj vjeshta
është ulur mbi flokët e mia
dhe u jep krejt ngjyrë
bryme

jam bërë si lejlek i lodhur

ENDE nuk e kam harruar
MOLLËN në Toplicë
të gjyshit e gjyshes

më kujtohen të gjitha
dyert me zog flamuri

JAM lodhur shumë
prej malit në mal
prej trenit në tren
më duket 1000 vjet i kam

DËSHIRË GJATË NJË
NATE KUR FLUTURA
ISHTE NË MËRGIM

Ah sikur ta kisha një kalë
të bardhë
një kalë të bardhë
që fluturon përmbi pyll
e përmbi fusha

ah sikur ta kisha një mollë
një mollë të artë
një mollë të artë
një mollë të artë të Çamërisë
ose të Shkodrës
do të isha nisur
drejt fluturës

DY JAVË KA QARË DEGA

Mos ua thyeni pemëve duart
sepse mërziten tepër gjethet
e nuk i merr gjumi
dhe qajnë në heshtje

edhe shiu nuk e ndjen
veten mirë

një qershi është ankuar
shumë
kur një djalë ia ka thyer
pesë gishta
dy javë ka qarë dega

DASHURIA ËSHTË
ME SHUMË ZEMRA

Dashuria është e ëmbël si molla
E përqafon një ylber të vogël
Kënaqesh
Dashuria është me shumë zemra
I duhet lumit
I duhet detit i thua MERRE
Me dashuri e hap derën
Kur vjen dikush dhe i qet kafe
Me dashuri zgjohesh
Në mëngjes për një përqafim
Të diellit
E katër përqafime të nënës
Dashuri është edhe kur mbyll
Derën kur shkëlqen hëna

ÇDO DITË
FLET ME DIELL

Kur erdhi Skënderbeu
Në Prishtinë
Motra lindi djalë
Emrin e mori Trim
Skënderbeu në KALË
Diçka i thoshte dielli
HIJE I KA SHPARA
KALI i këqyri retë
E kishte marrë malli
Për krejt Dardaninë
ENDE s;e merr Gjumi
As KALIN as Gjergjin
të flet me DIELLIN

DIKUR EDHE
TREGIMET PLAKEN

Sigurisht e keni parë
Peshku ha pa duar
Noton pa këmbë
Dimrit nuk di a nerth shumë
Dhe a ia di emrin botës
Edhe unë kam qenë peshk
Në barkun e nënës
Tash jam gjysh me mjekër
Edhe unë çuditem qysh i
Shkruaj vjershat e reja
E di: dikur edhe tregimet plaken
Pikëpyetjet a i lexon dikush
Plaket edhe banesa dikur
Plaket edhe nëna
Edhe makina e shkrimit
Dielli pikëpyetje a plaket

KUR FLUTUROJNË
BUZËQESHJET

E njoh një vajzë
I ka dy bylbyla
Në zemër
Këndojnë kur ajo
E vizaton diellin
Dhe mbjell lule

Këndojnë kur ajo
E shkruan fjalën
atdhe

këndojnë kur nëna lind djalë
dhe fluturojnë buzëqeshjet

DIÇKA MË KA DHËNË
NJË KËRMILL

Jam munduar shumë
Ta shkruaj një vjershë
Të verdhë në vjeshtë
I kam lutur të gjitha
Lulet të më ndihmojnë
Edhe lumin
Edhe hënën
Diçka më ka dhënë deti
Diçka më ka dhënë pylli
Diçka më ka dhënë kërmilli
Diçka një patë e egër
Diçka më ka dhënë
Një vetull e një vajze
Diçka një krah i një fluture
Diçka më ka dhënë
Një buzëqeshje xheloze

VJERSHAVE
U RRITET BUKURIA

Flokët i rriten Lises
dhëmbët i rriten Gentit
duart i rriten hënës
këmbët i rriten Yllit
e pëllumbave u rriten
krahët

plepave u rriten gjethet
dardhave u rritet bishti
mua më rriten vjershat
vjershave u rritet bukuria

KAM HARRUAR
SI DUKEJ SHTËPIA
E VJETËR

Kam harruar si dukej
shtëpia e vjetër
me dy dhoma e një kuzhinë
me pak lugë e tri dritare
do ta pyes Agim Devën
dhe tash e shoh pak
Shtëpinë e Re
nuk di a ka dritë mbi kulm
nuk di si duken pikturat
e mia në terr
dhe a mërziten
që nuk i shoh mirë
të martën do të shkoj
në spital
kam menduar se do të shihja
edhe pa dritare
nuk di si duket as liria
as fletorja e parë
e bukurshkrimit me një zog

LETËR
MOTRËS NË GJENEVË

E vogël ishe
kur të puthte era
kur të buzëqeshte
shiu
nën kumbulla dhe degë
fustanin e kishe
me ngjyra

e vogël ishe atëherë
kur u ke kënduar
gjetheve
dhe një cope buke
flamurin e ke vizatuar
tinëz në shuplakë

mos i harro ëndrrat
mos e harro nënën
as hijen tënde të vogël

MË KUJTOHET kënga JOTE:
ende ka shumë borë

Vepra të botuara:

1. TE PORTA E EDHAVE.
2. ZOG SHIU (poezi) 1979.
3. ËNDRRA NË SHUPLAKË (poezi) 1981.
4. ZOGJËT FLUTUROJNË MBI LULE (poezi) Tiranë,1984.
5. VJERSHEN S’E ZË GJUMI (poezi) 1985.
6. LULE MA JEP DORËN (poezi) Shkup,1986.
7. KROI THËRRET DALLËNDYSHET (poezi) 1987.
8. SHTËPIA ME KULM TEPOSHTË (roman) 1988.
9. PLESHTI HA ME DY LUGE (poezi) 1990.
10. KUQ E ZI (poezi) Cyrih, Zvicër,1990.
11. LEJLEK I SYRIT (poezi) Shkup, 1992.
12. PO (roman) Shkup, 1996 (i shpërblyer me çmimin e dytë).
13. TË DUA (roman i shpërblyer me çmimin e parë,1997).
14. NUSE NËN MOLLË (dramë) 1997.
15. GJEOMETRIA E SYRIT (poezi) 1999 ( e shpërblyer për veprën më të mirë nga LSHK ).
16. GISHTI IDIOT (poezi) 2000.
17. PRINCESHA E VOGËL (poezi) 2000.
18. SHTEPIA ME KULM TEPOSHTË (roman) Shkup, 1999 (ribotim) .
19. DIELLI ME TRI DRITARE (monografi letrare) 2000.
20. NË GOJË TE GJARPRIT (roman) 2000.

marrë nga botapress, Prishtinë

12 June 2015

Ben Blushi: Partia Socialiste nuk është më një parti…

Partia Socialiste nuk është më një parti…

Nga Ben BLUSHI

Shumë miq më kanë nisur urime për përvjetorin e Partisë Socialiste që është  sot më 12 qershor. Nuk i kam kthyer askujt përgjigje. Kam gjithë ditën që e mendoj në duhet apo jo të kthej përgjigje dhe meqë kam një dilemë, po e ndaj publikisht.

Eshtë apo jo Partia Socialiste një parti?
Unë them se Partia Socialiste ka qenë, por nuk është më një parti.
Partia Socialiste e Shqipërisë u riorganizua para 24 vitesh. Ajo trashëgoi strukturën dhe demografinë elektorale nga Partia e Punës, rishikoi programin, elitën e përfaqësimit si dhe qëndrimin stalinist për pluralizmin, për pronën, për tregun, për taksat dhe mbi të gjitha për Perendimin. Në një kuptim u zbut. Ose u zbut në të gjitha kuptimet. U qetësua dhe vendosi të mos shtetezojë me pronën e askujt, të njohë tregun e lirë dhe të antarësohet në strukturat evropiane duke ruajtur një politikë të kujdesshme me fqinjët. Rrugë tjetër nuk kishte. Shqiptarët e detyruan të zbutej duke i bërë një lëshim të madh që ndoshta ishte shumë dashamirës në krahasim me dëmin që ajo u kishte shkaktuar: e pranuan sërish në tregun e partive politike shqiptare. E lanë të zgjidhej. E bënë të votueshme.
Kur Shqiperia kishte më shumë se kurrë nevojë për demokraci ajo iu përshtat sistemit më mirë se kushdo tjetër dhe megjithëse nuk ishte partia më properëndimore në Shqipëri, ishte partia më demokratike e vendit. Për disa rrethana fatlume që lidhen me rrënimin moral dhe institucional të  vitit 1997, për shkak të deformimit të tregut primitiv shqiptar në treg piramidal, si dhe qëndrimit joperëndimor të Partisë Demokratike ndaj zgjedhjeve, ajo erdhi në pushtet. Një arsye tjetër që e favorizoi ishte konvencionalizmi politik që ka dominuar dhe dominon Shqipërinë prej gati 100 vitesh. Pra vota konvencionale kundër votës cilësore, që në Shqiperi do të thotë se, jugu voton më shumë për socialistët dhe veriu voton më shumë për demokratët, pavaresisht se si sillen ata. Gjithë këto rrethana e sollën në pushtet në vitin 1997.
Pushteti i dha mundësi të ndryshonte në disa raste elitat e veta, t’i rinovonte ato përmes administratës, herë me diplomaci, shumë herë me përplasje dhe shpeshherë me antagonizëm, gjë që çoi në çarjen e saj në vitin 2004, një nga arsyet për të cilën humbi pushtetin. Megjithëse për shkak të kundërshtive joprogramore, luftës së brendshme anarkike dhe ngathtësisë genetike, reformat që bëri ishin anemike, ajo mbeti një parti. Kur them këtë, kam parasysh kuptimin klasik që ka bota për partitë: pra një grup njerëzish që bashkohen rreth një programi dhe respektojnë rregullat që kanë përcaktuar vetë me vullnet të lirë. Partia Socialiste ishte një parti dhe duke respektuar statutin e vet, u përça si një parti që bën dy parti.
Kur e mendoj sot, besoj se ndarja e saj, megjithëse nuk ishte e shëndetshme ishte e pashmangshme. Demokracia fitoi ndonëse Partia Socialiste humbi. Llogaritë për Shqiperinë nuk i bëj dot ende, sepse është shumë shpejt, por si bestyt i demokracisë që jam, besoj se kur fiton demokracia ka fituar edhe vendi. Në çdo rast. Edhe sot.
Në vitin 2013, Partia Socialiste u rikthye në pushtet. Sot më shumë se një parti ajo është një adresë elektorale. Fiton zgjedhjet, siç i ka fituar dhe do t’i fitojë sërish, por jo si një parti. Si një adresë në fletën e votimit. Mes gjithë partive të  tjera të cilat edhe ato nuk bëjnë dallim prej saj,  ajo merr më shumë vota. Por fakti që merr më shumë vota se të  tjerët nuk e bën një parti. Ndoshta ky është një zhvillim i ri i demokracisë sonë krijuese, të  cilin nuk jam i gatshëm ta kuptoj dhe ta pranoj siç duhet. Pragmatistët që mendojnë ndryshe janë shtuar dhe kanë marrë në dorë fuqinë për të mos u numëruar. Ata nuk dihet sa janë megjithëse vendosin. Pra, vendosin se në parti nuk duhen numëruar ata që mendojnë se demokracia vlen, sepse sipas tyre ata që mendojnë se pushteti vlen më shumë se demokracia, janë gjithnjë më shumë. Dhe duhet të mbeten më shumë pa u numëruar.
Unë nuk mendoj kështu. Unë them se demokracia dhe jo pushteti i bën grupet parti, ndërsa ata thonë se pushteti i rrit partitë, nga grupe në turma, ndërsa demokracia që i ben turmat parti, i zvogëlon ato. Pragmatistët thonë se rëndësi kanë zgjedhjet dhe jo demokracia. Unë mendoj se mund t’i kemi të  dyja: edhe zgjedhjet edhe demokracinë. Mendoj se mund të jetoj më mirë në një vend që zbaton ligjin dhe në një parti që zbaton rregullat. Kështu fitorja shijon më shumë dhe nuk kthehet në një tirani pragmatiste.
Nëse Evropa do kishte sot parti që nuk zbatojnë asnjë rregull dhe nuk bëjnë zgjedhje, ndoshta do mendoja më mirë për pragmatistët. Ata mund të ishin evropianë të ditës dhe unë një evropian i rritur me kujtime. Por nuk është kështu. Kjo nuk po ndodh askund. Në këtë kuptim Partia Socialiste e Shqipërisë është sot partia më unike në Evropë. Ajo është e vetmja parti që nuk pranon zgjedhjet e brendëshme. Ky është një zhvillim shqiptar dhe ndoshta një pasurim i traditës evropiane të ndërtimit të partive. Eshtë njëlloj si të mbjellësh një pemë në garazhin e makinës. E ujit me naftë dhe e ajros me kondicionerin e makinës duke iu gëzuar faktit që kjo është e vetmja pemë e botës që jeton në garazh paçka se nuk bën lule. Sepse lulet duan ujë dhe ujin duhet ta marrësh jashtë garazhit.
Thënë këto duhet të përsëris me hidhërim se Partia Socialiste nuk zbaton më asnjë rregull. Atje askush nuk votohet, askush nuk zgjidhet, askush nuk mblidhet, askush nuk zgjedh dhe askush nuk mbledh. Partia Socialiste ka vetëm pushtet. Ajo ka drejtori por nuk ka votim, ka bashki por nuk ka zgjedhje, ka ministri por nuk mbledhje, ka qeveri por nuk ka demokraci.
A u përgjigjet të varfërve? Them se jo. Ata e votojnë për konvencion por në këmbim nuk marrin asnjë koncesion. Partia Socialiste për të  varfërit është një argëtim estetik. E shohin në televizor, si një serial, por nuk kanë të drejtë të ndryshojnë as skenarin dhe as personazhet e saj. Eshtë një serial që prodhon kënaqësi. Çdo pasdite. Eshtë partia e shtëpiakëve që merren me politikë. Asgjë më shumë. Ajo nuk u jep atyre as punë, as shpresë dhe as demokraci.
Nëse je i varfër nuk e përfaqëson dot më Partinë Socialiste. Nuk je dot deputet i saj, as kryetar bashkie, as kryetar i partisë në qytet, as kryetar në fshat dhe po aq të  vështirë e ke të punosh në administratën e saj. Partia Socialiste ka me të varfërit raportin që ka një  serial televiziv. Ajo prodhohet për ta, me kushtin që ata të  mos e ndryshojne atë. Të varfërit janë blerësit, por jo prodhuesit. Ata janë shikuesit, por jo regjisorët e saj. Ata janë luga, por jo ushqimi. Janë mjeti, por jo qëllimi. Jane vota, por jo pushteti. Ata nuk janë shteti, por mileti.
Sa për të pasurit, ata mund të hyjnë, të  dalin dhe të sponsorizojnë lirisht pushimin mes serive. Ata janë sponsor dhe personazhe kryesore të serialit. Nëse je i pasur mund të blesh kohën televizve tek seriali i Partisë Socialiste dhe të bëhesh deputet, kryetar bashkie, drejtor, inspektor, tatimor, ushqimor, pagator, rrogator, kurator dhe natyrisht donator. Të  pasurit janë seriali. Pushteti është ideali. Të varfërit janë materiali.
Ky serial material pa ideal, do të  vazhdojë edhe për shumë kohë. Ndoshta edhe për shumë vjet. Për sa kohë që Partia Socialiste nuk do respektojë asnjë program dhe asnjë statut ajo nuk do jetë më parti por vetëm një adresë elektorale. Një mundësi për të  votuar. Dhe një   shpresë për të duruar atë që duhet uruar.
Dhe nëse unë kam një urim për të  gjithë, urimi është ky: shpresoj që Partia Socialite të bëhet Parti.
Shqipëria do ta detyrojë megjithëse ajo nuk do. Dhe nuk mundet dot. Sot për sot.
(marrë nga Lapsi.al - June 12, 2015)

02 June 2015

Marina Cvetaeva / Poezi

Marina Cvetajeva me bashkshortin Sergei Efron i cili u ekzekutua me 16 gusht 1941 
MARINA CVETAEVA
8 tetor 1892-31 gusht 1941

Marina Ivanovna Cvetaeva e nisi jetën në Moskë më 1894 dhe vdiq, e vetëvarur me litarin e Pasternakut, në Ellabuga më 31 gusht 1941, 15 dite pas ekzekutimit te bashkshortit te saj Sergei Efron.

Po zvarrisen pas meje zinxhirët
të gjëmojnë së shpejti i pres,
Sa dëshirë kam, sa dëshirë,
qetësisht të mbyll sytë e të vdes!..
.

“Pastërnaku erdhi tek ajo për ta ndihmuar të rregullohej. Ai i solli një litar për të lidhur valixhen dhe bëri shaka se ai litar mbante gjithëçka, sikur edhe të varej me të... Më vonë i treguan Pastërnakut se Cvetaeva u var me atë litar dhe ai për një kohë të gjatë, nuk mundi t’ia falte vetes këtë shaka fatale “...

DIELLI

Dielli, i vetëm shëtit qytetet të gjithë,
dielli është imi, askujt nuk ia jap asnjë ditë.
Asnjë çast, një vështrim, një vegim apo orë,
le të vdesin qytetet mes natës, pa fund në dëborë...
Në pëllëmbë e shtrëngoj, mos vërtitet mbi mua e mbi fushë,
le të digjen dhe duar dhe zemër dhe buzë!
Le të mbetet mes natës pa fund rruzullimi,
unë askujt nuk ia jap, ky diell është imi!

E DI TË VËRTETËN

E di të vërtetën. Në djall të vërtetat e thata!
Njeriu me njerinë nuk duhet të vritet në jetë.
Shikoni po ngryset, shikoni, vjen nata
ç’po bëni dashnorë, strategë e poetë?

NË PESHËN E MJERIMIT TIM

Në peshën e mjerimit tim
ti sheh dhe hedh ndaj meje fjalë...
Je monument, jam fluturim,
je gur në vend, jam këngë e gjallë...
E di, se majin plot freski
një hiç e ka në tokë amshimi...
Por jam një zog në lartësi
dhe ligj më mbushet fluturimi...

NË ZEMËR

Në zemër: ferri dhe altari,
atje parajsa rri dhe turpi.
Kush është i ati?
Ndofta cari,
a, mbase cari dhe hajduti?

NE TË DY

Ne të dy si dy jehona shkojmë,
heshte ti, pas teje hesht dhe unë...
Ne të dy si dylli nuk durojmë
fati me pak zjarr na djeg pa zhurmë...
Dhe kjo ndjenjë, armikja jonë e mirë,
shpirtrat tanë i hedh në zjarr të gjallë,
ndaj të quhesh mik është e vështirë,
por dhe për armik nuk bëhet fjalë...
Buzëqeshja mbetet e helmuar,
pikëllimi: lodhje e përgjumur,
S’m’ë vjen keq për fjalën e shpenzuar,
më vjen keq për mallin tim të humbur...
Si anatomist ti më mësove,
një të keqe, helm me ëmbëlsirë...
Po, nëse nga vetja s’m’ë largove,
të të quaj mik e kam vështirë...

Shqipëroi: Dritëro Agolli

Vargjet nuk mund të jenë pa shtëpi/ Jevtushenko për Cvetajeva


 
VARGJET NUK MUND TË JENË PA SHTËPI

Shkruan: E. JEVTUSHENKO për poeten Marina Cvetaeva

"Marina Cvetajeva është faji ynë i papagueshëm, por dhe dashuria jonë e përjetshme. Poeti mund të jetë i pashtëpi, por kurrë vargjet e tij..."

Kur dalim prej barrës mëmësore, nis barrën me ne shtëpia. Ne ende nuk kemi lindur plotësisht, përderisa përplasim këmbë e duar në barkun e saj të drunjtë ose të gurtë, duke zgjatur doçkat tona ende të dobëta, por tashti të zëmëruara drejt daljes jashtë shtëpisë. Bashkë me ndjesinë e e strehës mbi kokë na lind dhe një forcë tërheqëse drejt derës. Ç’ka atje prapa? Gjersa mësojmë të ecim brenda shtëpisë, ne ende nuk jemi lindur. Kur na pengohen këmbët te gurët e avllisë, klithma jonë e parë është klithma e vërtetë e lindjes.. Karakteri provohet kur muret atërorë nuk na mbrojnë dot më. Shtytja jashtë shtëpisë nuk do të thotë aspak se e urren shtëpinë. Kjo shtytje është dëshira për ta provuar veten në luftën me botën e madhe e të panjohur, por një dëshirë si kjo ngrihet më lartë se një kërshëri e thjeshtë, është themeli i shpirtit kryengritës të njeriut, sepse shpirtit i rinë ngushtë të gjitha muret. Teza “Shtëpia ime, kalaja ime” është simbol i pafuqisë së njeriut. Shpirti është vetë një kala, nëse nuk gardhohet me kurfarë muresh. Pa respektin për shtëpinë nuk mund të quhesh njeri. Por s’quhesh njeri dhe as shkrimtar pa shtytjen jashtë shtëpisë. Jeta na rezervon shtëpi të tjera, që shtiren, madje, ndonjëherë atërore. Shtëpi që të thithin brenda, si moçali, shtëpi të ngjashme si djepi, që të venë në gjumë ndërgjegjen. Po njeriu i vërtetë, shkrimtari i vërtetë përpiqet mundimshëm për një konfort të vetëm: për konfortin e ashpër e tepër të varfër të lirisë.
Vallë nuk e deshi Ljev Tolstoi Jasnaja Polianën? Po kur ndjeu në shtëpinë e vet diçka mbërthyese, diçka pranguese, u vërsul nga dera, pas së cilës ishte e panjohura dhe liria, dhe sikur ta priste vdekja...
Xhek Londoni mundohej artistikisht të krijonte lirinë brenda “Shtëpisë së ujkut”, të ndërtuar prej tij në Luginën e Hënës, por a ka të ngjarë, ta ketë djegur vetë atë, duke ndjerë si e shtypnin muret e gurtë, i torturuar nga nostalgjia jo për shtëpinë por për pashtëpisinë e rinisë?
Nostalgjia për pashtëpisi nuk e fyen shtëpinë atërore, në të rreh dëshira për t’u shkrirë me njerëzit përreth, ku aq njerëz janë pa shtëpi, ku pa shtëpi janë drejtësia, ndërgjegjia, vëllazërimi, liria...
Aleksandër Blloku i ndillte vetë grushtat e fatit: “Më lini të vdes nën gardh si një qen!” Majakovski, duke hedhur poshtë i zëmëruar “paqllëkun e turpshëm”, thoshte krenarisht:

Mua rublat kurrë s’më mbajtën me hatër,
mjeshtrat e drurit mobilje s’më nisën asnjë.
Dhe përveç një këmishe të pastër,
jua them sinqerisht,
nuk dua asgjë!

Pashtëpisia superiore e shpirtit, që ngrihet kundër pashpirtësisë të mobiluar bukur, a nuk është kjo shtëpia atërore e artit? Pashtëpisia është një fatkeqësi njerëzore, por vetëm për sytë e enjtur nga dhjami, fatkeqësia është turp. Për këtë, me një pendim të dëlirë, ka thenë kështu Pastërnaku:

Dhe unë u prisha qyshkur koha të prishur mori
dhe fatkeqësinë e quajtën turp,
filistinët e ngërdheshur nga zori...

Një grua e madhe, ka të ngjarë, më e madhja e krejt grave që jetuan ndonjëherë në këtë botë, me një zëmërim të dëshpëruar, dëneste: “Çdo shtëpi m’është e kuaj, çdo tempull-bosh!...” Zëri i kësaj gruaje ëshgtë Marina Cvetajeva.
Më vonë, në mërgim, duke fërgëlluar nga malli për atdheun, e madje, duke u përpjekur të përqeshte këtë mall, Cvetajeva gulçon si “shtazë e plagosur”:
 
Mall për vendin?
Pallavër qyshkur e demaskuar!
Unë krejt njëlloj e kam,
si afër, si larg të jem, mjaft që e vetmuar...

Ajo, madje i kërcëllon dhëmbët hungërueshëm gjuhës së vetë amtare, të cilën aq shumë e adhuronte, të cilën aq mirë dinte ta mbrunte dhëmbshurisht e tërbimshëm me duart e veta punëtore, me duart e poçarit të fjalës:

S’më mashtron dhe gjuha amtare,
kushtrimi i saj kumtëror...
se kë takoj, s’më intereson fare
dhe a kupton a nuk kupton...

Më tek ndeshim sërish fjalët tashmë të cituara “shtpiurryese”: “Çdo shtëpi m’është e huaj, çdo tempull-bosh!”...
Pastaj vijon: “Me to, pa to s’më dhemb kaptina!”
Dhe befas, trilli tallës për mallin e atdheut këputet i pafuqishëm duke përfunduar me një psherëtimë gjeniale për nga thellësia, që përmbys krejt mesazhin e vjershës në tragjedinë shpirtcoptuese të dashurisë për atdheun:

Po nëse rrugës një kaçube’
fanitet, sidomos rjabina...

Pastaj e vazhdon me tre pika, ku ndjehet një pohim memec i fuqishëm dhe i pandërprerë në kohë dhe me një forcë dashurie për të cilën janë të paaftë njëmijë vjershëtorë të marrë së bashku, që shkruajnë jo me këto pika të mëdha. Çdonjëra prej tyre është si një pikë gjaku, por me fjalë të panumërta që thurrin vargëzime pseudopatriotike. Mos vallë dhe patriotizmi i flaktë është pikërisht gjithmonë i tillë: me pika dhe jo me fjalë boshe? Dhe, megjithatë, ja ku del dashuria për shtëpinë, po përmes heroizmit të pashtpisë. Një heroizëm i tillë është krejt jeta e Cvetajevës. Ajo edhe në shtëpinë e poezisë ruse, të ndarë në dhoma pritjeje, sallone, korridorë e kuzhina letrare, s’para ambjetohej mirë... Libërthin e saj të parë “Album mbretëror” e lëvduan bardë të tillë si Brjusov, Gumiljev që mbaheshin atëhere si ligjvënës të modeleve. Nga kjo Cvetajevë ende krejt e re, delte një erëmim alarmant prej zjarri që kërcënonte komoditetin e kësaj shtëpie, muret e saj të hollë, që mund të shpërthenin menjëherë në flakë.
Kurse poezia e Cvetajevës nuk mund të ishte as send i kësaj shtëpie dhe as dhomë e saj. Ajo ishte tufan që shpërthente brenda shtëpisë dhe ngatërronte krejt fletët e vjershave estetizante të kopjuara me shkrim kaligrafik...
Cvetajeva, pavarsisht nga jaka me dantella e gjimnazistes së parakohëshme, u shfaq në Shtëpinë e Poezisë si cigankë, si Mariullë e Pushkinit me të cilën donte të të krahasonte veten. Dhe Ciganëri do të thotë pashtëpisi triumfuese mbi jetën shtëpiake. Qysh në vargjet e parë të Cvetajevës ndihej një ashpërsi e një egërsi e panjohur gjer atëhere në poezinë femërore ruse e, për më tepër, e rrallë edhe për poetët burra.
Poezia e Ahmatovës ishte më femërore, me linja më të buta. Karakteri i Cvetajevës ishte një arrë e fortë, kishte një shpirt luftarak që të trembte, një agrisivitet ngacmues, shermadh. Me këtë shpirt luftarak Cvetajeva sikur donte të lante jargavitjen sentimentale të shumicës së poeziprodhesve të molisur, që mbushnin në atë kohë, me prodhimet e tyre të sheqerosura, faqet e revistave, duke rehabilituar vetë thelbin e karakterit të grave...
Nuk di asnjë poet tjetër në botë që do të shkruante aq shumë për ndarjen si Cvetajeva. Ajo kërkonte dinjitet në dashuri, ndërsa do të thoshte lamtumirë duke e mbytur me krenari klithmën e saj femërore brenda vetes dhe vetëm rrallë nuk e përmbante dot. Me krenarinë e saj të madhe Cvetajeva u hakmorr për gjithë “pakrenaritë” e grave, që e kishin humbur portretin e tyre para burrave. Për këtë asaj duhet t’i jenë mirënjohëse gratë e gjithë botës. Me forcën e saj krijuese Cvetajeva tregoi se çdo shpirt gruaje nuk është vetëm një qiri, një rrëke e kthjellët, e krijuar me qëllim që të pasqyrohet burri, por edhe zjarr që flakëron nga njëra shtëpi tek tjetra.
Tek Cvetajeva ka ngjyrime të spikatura filozofike si psh. “Është gjenial ai tren tek i cili të gjithë vonojnë”.... Zemra e poetit të vërtetë është shtëpia e pashtëpisisë. Poeti nuk ka frikë të futë brenda vetes vetëvetishmërinë dhe nuk ka frikë të bëhet copë-copë prej saj. Kështu ndodhi me Bllokun, kur ai la të hyjë brenda tij revolucionin dhe shkroi poemën gjeniale: “Të dymbëdhjetët”. Kështu ndodhte dhe me Cvetajevën, që futi brenda vetes vetëvetishmërinë e ndjenjave të saj personale dhe qytetare dhe që iu nënështrua vetëm spontanitetit. Por që vetvetishmëria e jetës të bëhet e tillë dhe në art nevojitet një disiplinë e rreptë profesionale. Vetvetishm,ërisë së Cvetajevës nuk i lejohet të urdhërojë në zanatin e saj, këtu zonjë është vetëm ajo. Marina Ivanova Cvetajeva është poetja profesioniste e shquar, që së bashku me Pastërnakun dhe Majakovskin, reformoi vjershërimin rus për shumë vjet të mëvonshëm. Një poete e mrekullueshme si Ahmatova që e admironte aq shumë Cvetajevën, ishte vetëm një bartëse e traditave, por jo përsëritëse e tyre dhe në këtë kuptim Cvetajeva qëndron më lart se Ahmatova. “Mua s’do më mjaftonin as 150 milion jetë” thoshte Cvetajeva. Fatëkeqësish edhe vetëm jeta e saj nuk i mjaftoi.
Sipas Pushkinit: Gjenia dhe keqbërja janë dy gjëra të papajtueshme”. Cvetajeva nuk ra asnjëherë në mëri politike. Ajo ishte poete tepër e madhe për të rënë aty. Kuptimi i saj për Revolucionin ishte i ndërlikuar, kontraditor. Këto kontradita pasqyronin synimet e pjesës së rëndësishme të inteligjencës ruse, që përshëndeti fillimisht rënien e regjimit carist, por pastaj iu largua Revolucionit për shkak të gjakut të derdhur në luftën civile.

“I bardhë ishte, i kuq u bë:
e skuqi gjaku...
I kuq ishte, i bardhë u bë:
e zbardhi vdekja...

Jo rastësisht Cvetaeva e pati aq të vështirë në emigracion sepse ajo nuk mori pjesë kurrë në mëritë politike dhe qëndroi mbi të gjith grupet dhe e gricnin ligjvënësit e atëhershëm të modave. Ata i nervozonte pavarsia e saj, jo vetëm politike por dhe artistike. Ata kapeshin pas së shkuarës, vargu i saj hidhej me zjarr në të ardhmen... Ndaj ai dukej i pashtëpi në botën e së shkuarës. Cvetajeva nuk mund të mos kthehej në Rusi. U kthye, jo vetëm se jashtë jetonte në një varfëri të tmerrshme, jo vetëm se çdo mjeshtër i madh i gjuhës nuk mund të jetojë jashtë gjuhës; jo vetëm se përbuzte botën mikroborgjeze që e rrethonte të damkosur prej saj në “Lexuesit e gazetave” apo “Në çarkun e minjve”, jo vetëm se e urrente fashizmin, kundër të cilit ajo shkruante aq mërishëm në çekisht. Si zor që Cvetajeva të shpresonte t’i gjente vetes “komoditetin shtëpiak”, ajo shtëpinë e kërkonte jo për vete, por për të birin dhe sidomos për fëmijët-vargje, nënë e së cilëve ishte vetë poetja. E dinte se shtëpia e vargjeve të saj ishte vetëm Rusia. Kthimi i Cvetajevës ishte akt prej mëme për vargjet e saj.
U kthye në Moskë më 18 qershor 1939, pas netëve të Shën Bartolemeut dhe vetëm në stacionin e trenit mësoi për arrestimin e së motrës Asi. Burri i saj Sergei Efron, të cilin qe betuar të mos e braktiste, qe i sëmurë nga dëshpërimi. Cvetajevën nuk e arrestuan, por e dënuan me indiferencë, me mosbotime, me varfëri... Në ditarin e vet ajo ka shkruar:
“ Rroj pa i treguar askujt... Së pari ndjesia e kuzhinës së huaj. Një vapë e çmendur, që nuk mbaj mend të tillë:çurgu i djersës dhe i lotëve në tas...” Takimi me Ana Ahmatovën, i arritur më në fund, e emocionoi, por sepse i zhgënjeu që të dyja: ishin tejet të ndryshme. Pasternaku përpiqej t’i ndihte Cvetajevës, por mardhëniet e tyre, dikur të afërta, nuk u përtërinë dot. Cvetajeva e ka pranuar në ditarin e vet: “S’kam te kush të mbështetem...” Më pas arrestuan vajzën e saj, Aljen dhe më në fund të shoqin. Ja nga se u thurr ajo nyjë që ajo e përdori për të varrur veten më vonë. Cvetajevën e vendosën në qytetin e gurtë Ellabuga, ku bëri dhe varjen.
Cvetajeva shkroi një lutje me kërkesën që ta ta punësonin pjatalarëse në mensën e shkrimtarëve në Çistopolje (vetë ajo nuk ishte anëtare e bashkimit të shkrimtarëve). Punë në Ellabuga nuk mundi të gjente. Në arkivën e shkrimtarëve të Tetarisë gjendet letra e saj e dëshëpëruar, ku ajo afronte shërbimet e saj për përkthime nga gjuha amtare në këmbim të të sapunit dhe të disa kaushëve me duhan. Por nuk mori përgjigje nga Bashkimi i Shkrimtarëve të tetarisë, që gati ishin të gjithë të arrestuar dhe atë e drejtonte një funksionar ekonomist. Sipas dëshisë të së zotërve të shtëpisë, ku Cvetajeva u strehua me të birin, atë e mbante mirë me ushqime një milice vendase së cilës Poetja e ndihmonte për larje rrobash.
Pasi humbi çdo shpresë, nuk e duroi dot më “detin e poshtërimeve” dhe u var në hajat (me litarin e Pastërnakut)...
Kam qenë në vitin 1970 në Ellabuga, ku Cvetajeva, ende nuk kishte gur-varri, por vetëm një dru me mbishkrimin: “Në këtë anë të varrit është e varrosur Marina Cvetajeva”. Unë shkrova atëhere poezinë: “Gozhda e Ellabugës”

Elbarozja Ellabuge, ti mend e mban
pas në amshim, atë qytetare,
teksa qante, pinte dhe pinte duhan
nga ai kaushi yt që të mbyt fare...
Zotit i lutej shpirtvrarë e molisur
që rroba për të larë t’i jepnin asaj,
ju lejomni Marina Ivanovna,
të rri pak aty ku ju jetuat pa faj...

Marina Cvetajeva është faji ynë i papagueshëm, por dhe dashuria jonë e përjetshme. Poeti mund të jetë i pashtëpi, por kurrë vargjet e tij...

E. Jevtushenko, 1990