Përgëzime për një libër të nxituar…
A janë vërtet Shkrimtarët e
Shekullit 29 autorët e Xhungës? Midis së vërtetës dhe së pavërtetës në
këtë libër. Pse nuk është Kadareja në këtë vëllim? Po Umberto Eco apo
Rowlingu, Kundera e të tjerë që i njeh e i do lexuesi ynë? Një emision
dhe një libër me preferenca dhe paragjykime! -
Nga PETRIT YMERI
 |
| Botuesi Petrit Ymeri |
Përgëzimi im për këtë libër të botuar e trumbetuar këto javët e fundit nuk është i pasinqertë. Është i vërtetë. Sepse e kuptoj
fort mirë ç’do të thotë për një autor të shohë të botuar një vepër të
vetën. E kuptoj punën, kohën e shpenzuar mbi dorëshkrimin, punim apo
ripunim, heqje e ndreqje etj. Është një pjesë e Autorit që jeton me
veprën e tij deri sa e sheh të lindë e të bëjë rrugën e tij, si një
fëmijë ndofta. Pra e vlerësoj shumë punën e bërë, sidomos kur libri ka
një vlerë për kulturën, për shoqërinë, është i dobishëm apo shumë i
dobishëm. Edhe puna e mundi i Rudina Xhungës për këtë përmbledhje kanë
të gjithë respektin tim, pa asnjë mëdyshje. Por kjo nuk do të thotë që
patjetër duhet të kem të njëjtin mendim me autoren apo me botuesin, apo
me të tjerë duartrokitës të vëllimit! Sipas meje është një libër i
nxituar. Kur them këtë, mendoj që me pak më shumë durim e punë, me më
shumë bashkëpunim e këshillime, me siguri libri do të ishte më i mirë,
ndofta shumë më i mirë. E them këtë duke e konsideruar botimin e një
libri si një akt të rëndësishëm, rezultat i një pune serioze e me
qëllimin që të jetë i dobishëm për lexuesit. Mendoj se me më shumë
seriozitet (më shumë se ç’duhet për një emision të radhës që harrohet
sapo fillon rubrika tjetër), libri duhet të ishte siç e meriton lexuesi
që pret më shumë nga znj. Xhunga, gazetare mjaft e njohur, jo prej pak
vitesh. Duke lënë mënjanë zhurmën e poftën që shoqëroi daljen e
paralajmëruar të librit “Shkrimtarët e shekullit”, mendimi i parë që të
vjen kur librin e ke në dorë, është: cilat kanë qenë kriteret për të
intervistuar këta dhe jo të tjerë shkrimtarë? Të rastësishme? Të
diktuara nga përkthimi dhe botimi i tyre në shqip? Të mbështetura në
opinione specialistësh? Po atëherë a e ka autorja përgatitjen e duhur
dhe të drejtën që të rendisë dhe t’i paraqesë lexuesit një libër
Shkrimtarët e Shekullit?
Sipas meje, nuk e ka. Jo thjesht dhe vetëm për titullin pretencioz e
komercial: “Shkrimtarët e shekullit. Intervista në bibliotekën e
botës”(?!). Kjo përmbledhje dëshmon që Autorja nuk e ka përgatitjen
teorike dhe informacionin e duhur për të bërë të tilla klasifikime.
Zakonisht klasifikimet e mëdha, klasifikimet e rëndësishme i bëjnë
institucionet e specializuara, personalitete të spikatura të fushave të
caktuara. Institute, gazeta apo revista të njohura letrare apo
shkencore, apo sportive, organizojnë juri profesionale, të cilat me
shumë kujdes bëjnë anketime dhe marrin edhe opinione të specialistëve
seriozë. Dhe sigurisht që kjo është rruga më e mirë. Është një befasi jo
fort e këndshme kur shikon që nën një titull kaq bombastik mblidhen
bashkë pa asnjë lloj kriteri (duke mos folur për marketingun), fare pak
autorë të mëdhenj, disa autorë mesatarë dhe të tjerë fare të
parëndësishëm e pothuajse të panjohur. Dhe ç’është më e rëndësishmja,
një pjesë e tyre nuk janë fare shkrimtarë, gjë që e rrëzon titullin, nuk
janë as shkrimtarë dhe jo më
Shkrimtarë të shekullit! Pa folur
për një anë teknike: të cilit shekull, të atij që lamë pas apo të këtij
ku kemi hyrë? Këto i them duke menduar të flasim me seriozitet për një
libër serioz, por në qoftë se pastaj do të flasim për një libër të
radhës, atëherë të kalojmë tutje. Një libër që ka shumë të vërteta dhe
shumë të pavërteta. Problemi është që zhurma, sidomos ajo mediatike,
krijon ndonjëherë efekte të rrema mbi vlerat. Para disa ditësh, një
gazetar i ri, fliste në emisionin mëngjesor për këtë libër, për “peshën”
e autorëve të Xhungës në letërsinë botërore! Entuziasti (që nuk la pa
përmendur qejfin e festës dhe verën që do pinin në ceremoninë e darkës,
dashurinë e madhe që kishte për autoren e botuesen(?!), nuk e dinte që
mjaft prej atyre autorëve nuk kanë peshë, jo në letërsinë botërore, por
as në letërsinë e vendeve të tyre. Sigurisht janë në këtë libër disa
emra të shquar që mund të përfshihen në shumë lloj klasifikimesh e
vlerash, si A. Oz, D. Grossman, Pamuk, Lesing, S. Rushdie apo dhe ndonjë
tjetër, por edhe ka shumë që e rrëzojnë krejtësisht titullin
“Shkrimtarët e shekullit”. Ka mjaft shkrimtarë mesatarë, ashtu sikurse
të tjerë të diskutueshëm për vlerat letrare. Por kur mbërrin tek autorë
fare minorë, krejt të parëndësishëm për lexuesin dhe për letërsinë e
vendeve të tyre, si A. Signorili, apo qofshin edhe autorë premtues si N.
Amaniti apo si P. Xhordano, që para pak kohësh botoi librin e tij të
dytë, mendon që autorja dhe ndofta dhe botuesja, duhet ta dinin që janë
të tjerë ata që konsiderohen në këto vende “Shkrimtarët e shekullit”.
Jam i sigurt që edhe Daria Bignardit, ndofta do t’i përkëdhelet sedra,
por si gazetare e mprehtë që është, do të befasohet kur t’i thonë që
Xhunga e ka nominuar
Shkrimtare e Shekullit!? Për t’u kthyer tek
libri me 29 autorët e Xhungës, po i quaj autorë se shumë prej tyre nuk
janë shkrimtarë, ka prej tyre gazetarë, historianë, sociologë etj, por
jo shkrimtarë, dua të them që besoj vërtet, madje jam i sigurt, që
Xhunga di ta bëjë dallimin midis një shkrimtari dhe një gazetari, midis
një shkrimtari dhe një historiani apo sociologu! Por nga nxitimi apo
entuziazmi apo vrulli i marketingut, ajo i përzien të gjithë në një zë.
Gabim që e komprometon librin, por që mund të korrigjohet duke ndërruar
kopertinën bashkë me titullin. Gjëra që ndodhin.
Autorja
do të kishte të gjithë të drejtën e botës të zgjidhte autorët që do, të
mos pyeste dhe as këshillohej me njohës të mirë të librit apo të
letërsisë që janë të shumtë dhe Xhunga i njeh, nëse nuk do t’i përcillte
lexuesit informacione të dyshimta me klasifikimet e veta. Por e keqja e
kësaj liste nuk qëndron thjesht tek libri në fjalë. E keqja e kësaj
liste fillon tek emisioni. Nëse emisionin e trajton siç u shpreh Xhunga
“si shtëpinë e vet”, bukuri, kur e bën këtë për të treguar dashurinë
dhe përkujdesjen, përkushtimin e të tjera! Por kjo shtëpi nuk është
jotja, është e një televizioni kombëtar, ku të gjithë kanë të drejtë të
dëgjojnë për vlera të vërteta! Dhe unë mendoj: pse nuk është në listën e
emisioneve apo të librit në fjalë Ismail Kadareja? (nuk është ftuar apo
mos ndofta ai nuk ka pranuar të përfshihet në këtë radhë autorësh?!) A
meriton Kadareja të quhet shkrimtar i shekullit, madje i dy shekujve që
pasojnë njëri-tjetrin? Pse nuk është i madhi Umberto Eco që ka të paktën
9 libra në gjuhën shqipe; pse nuk është M. Kundera, aq shumë i pëlqyer
nga lexuesit shqiptarë; pse nuk është C. R. Zafon, romancieri i
mrekullueshëm spanjoll? Përgjigja është fare e thjeshtë: motivi kryesor
janë preferencat personale, paragjykimet. Kush i ka botuar dhe kush i
ka përkthyer, janë, me sa shihet dhe fatkeqësisht për lexuesit, motive
përzgjedhëse të Xhungës. Mungesa e pavarësisë dhe paracaktimi, qëllim i
ngushtë për të marketuar produkte të paracaktuara, kjo pa dyshim e
dëmton shumë emisionin televiziv, kjo e dëmton edhe librin që i
propozohet lexuesit. Dhe Autorja më çudit me mllefin e saj
provincial, ruajtur prej gati 2 vitesh, aq sa në intervistën e saj në TV
sajon edhe fjalë të paqena dhe opinione të pavërteta. Për një autor
mesatar holandez, pjesë të emisionit të vet, ajo më citon sikur unë
qenkam shprehur: “Kjo gazetare që interviston autorë homoseksualë”. Nga
unë nuk ka dalë as kjo frazë, as ndonjë e ngjashme me të. Jo se jam
ndonjë luftëtar i paepur i lirisë së orientimit seksual, por ato
shprehje që thotë Xhunga nuk bëjnë pjesë në sintaksën time. Në një
shkrim të nëntorit 2012 të titulluar “Padija, Qoka dhe Marketingu”
shtrova disa probleme të raporteve të medias me librin, dhe ndër të
tjera e citova (për delikatesë, pa e përmendur zonjën R. Xhunga, por
edhe për respekt të TV të njohur) si një shembull marketingu të hapur,
por jo të vlerave letrare. Dhe për rekomandimin qesharak që kishte bërë
Xhunga në emisionin e saj për autorin Arthur Japin duke e quajtur si
shkrimtarin më të madh holandez, unë vetëm shkrova që ky shkrimtar nuk
listohet as në 30 autorët më të njohur në letërsinë holandeze. Dhe bëja
pyetjen: “Pse gazetarja na e rekomandon me kaq ngulm këtë autor? Nga
padija? Po vallë nga padija gazetarja na i rekomandon lexuesit autorë
mesatarë apo jo mesatarë? … A dëmtohet lexuesi? Patjetër që po, kur
orientohet në rrugën e gabuar që vjen nga Padija, apo kur atë duan ta
gënjejnë në emër të Qokës. Madje atë e gënjejnë edhe në emër të një TV
të njohur.” Këto kam shkruar dhe siç thashë, pa e përmendur fare emrin e
Xhungës, që ajo e ka pasur të lehtë ta gjejë, sepse këto janë disa
tipare të punës së saj në propagandimin e librit. Mendoj se media
serioze ku punon znj. Xhunga, një TV kombëtar me shumë kontribute
pozitive, duhet të jetë i hapur për të gjithë, jo vetëm për miqtë. Në
intervistën e para pak ditëve Xhunga u ankua që prej njerëzve të librave
nuk ka marrë asnjëherë urime. Mos vallë duhet ta gjejë arsyen tek vetja
për këtë fakt? Mos vallë është e përciptë në punën e saj me librin? Dhe
pyetjes së gazetares se si shpjegohet kjo, nuk i jep përgjigje.
Sigurisht që unë s’kam qenë në ceremoninë e këtij libri, sepse s’kisha
pse të isha, ashtu si shumë kolegë të tjerë të mi, e para sepse nuk kemi
qenë të ftuar në sfilatën promovuese. Ndofta një titull tjetër mund ta
kishte shpëtuar përgjysmë librin, e ndofta edhe unë nuk do i hidhja
këto radhë, për të cilat kam qenë në dyzim. Dhe duke e mbyllur këtë
përsiatje mendoj për këtë zeje të vështirë (në Shqipërinë tonë të gjorë)
që mund ta quajmë shqip botimtari (?). Çfarë nuk u japim lexuesve tanë,
të njoma e të thata. Jemi të gjithë përgjegjës. Por a duhet
vazhdimisht të pranojmë që lexuesit të bien viktimë e tallavasë dhe e
borive?!
