 |
| At Konrrad Gjolaj O.F.M |
At
Konrrad GJOLAJ O.F.M
(1918 – 2000)
NJI VIZITË
E PRITUN PREJ
SHEKUJSH
Vizita
e Shejtnisë së Tij Gjon Pali II, dashtë e padashtë, do të hyjë n’ analet e
historisë si ajo ma e shkurta ndër komunitete, gati si provë e s’ dij se
çkahit, si nji udhëtim nga A në B, rekord i vërtetë shpejtësie.
Shtypi
katolik e ai laik, agjensitë botnore të lajmeve, ndoshta edhe vetë qarqet e
Vatikanit e patën shumë të vështirë t’a percaktojnë e t’i japin nji emen këtij
evenimenti tepër të madh per vendin tonë të vogël. Sepse asht përnjimend e
vështirë me përcaktue karakterin e kësaj lëvizjeje fort të shkurtë, me nji
program ma se konçiz për t’u quejtë “pelegrinazh” për nderim të gjakut të
derdhun gjatë 500 apo 50 vjetëve.
Nuk
mund të quhet as ost-politikë e Vatikanit, pse nuk pat asnji element të kësaj
natyre, posë nji puthjeje toke, puthje duersh, fjalime e përshëndetje për
popullin shqiptar e për lidhjet e tij të vjetra me Selinë e Shejtë.
Qe
pozitiv tipari i vetëm se nuk pati asnji incident, as prej të huejve, as prej
vllazënve të vjetër, as prej anmiqve të sotëm.
Nuk
mund të ndodhte ndryshe.
Zyrtarisht
u tha se kjo vizitë kishte për qellim të vetëm, shugurimin e katër ipeshkëve
shqiptarë. Ashtu duhet të ketë qenë. Por ndoshta faqja tjetër e medaljes mund
të jetë edhe ma interesante. Shumë shprehje tepër bombastike për miqsinë e
vjetër ndriçuese...por gati kurrgja për pozitën historike të kristianizmit në
Shqipni, as për rezistencën primare kundër metodave dhe eksperiencës së komunizmit
shkencor, koncentrat i të zezave të nji periudhe jo vetëm 500 vjeçare, por 2000
– vjeçare.
Vlera
e nji populli matet me forcën e kulturës së ndërgjegjës, aftësinë aktive në
mjedisin ku jeton dhe aftësinë e transmetimit si rrezatim ndriçues të kozmopolitizmit,
përçues ndër vende e nëpër arteriet e etapave historike të kulturave etnike, të
pasunisë së traditave, gojëdhanve e sagave, shprehje të dinamikës. Matet edhe
nëpër forcën e rezistencës së tregueme gjatë atapave historike të pafavorshme.
Nji popull asht aq i madh sa të jetë e madhe rezistenca e tij. Nji popull nuk
zhduket si komb nga historia, shtypjet, okupacionet e kulturat anësore, po qe
se ai ka me çka të rezistojë, madje, po pati vitalitet e thesar kulturor e
sidomos shpirtnor që t’asimilojë t’ ardhunit, qoftë edhe me armë.
Banorët
e gadishullit të Ballkanit Përendimor, të papërcaktuem si fuqi etnike qysh më
zhdukjen e forcës ushtarake romake dhe të stancimit filozofok grek, qendrojnë
në histori vetëm në saje të ruajtjes së zakoneve e traditave të mbështetuna
përherë në boshtin fis–gjak, të ruejtuna që prej fillimit të Erës së Re. Ndonse
qe fjala për nji shoqni shumkombëshe, për arsye të ligjëve t’ egzistencës ajo
kuagulohet tue marrë tiparet e nji shoqnie tribale plot me vlera historike.
Asht kjo periudhë që, si
rrjedhim i ballafaqimeve të ndryshme në trekandshin ballkanik, qet në
sipërfaqe nji përmbledhje gjithë
kontradikta, si rrjedhim i fillimit të përplasjeve të dyndjeve të hueja dhe
popujve vendas, që përfundon me zhdukjen e dalëngadalshme por sistematike të
sistemit ekonomik e politiko – etnologjik të të dyja palëve, tue nxjerrë në
dritë nji shoqni shumënyjshe, tepër heterogjene, pa kurrfarë tiparesh as të
trashëgimnisë së kalueme historike, as të atyne pushtuese të ndryshëm që dominuen
mbi këta rajone.
Vetëm
mbas invadimesh të njimbasnjishme të sllavëve dhe formimit të shtetit sllav në
shekuj të mavonshëm, të coptuem në krahina të vogla, ata do të luenin rol me
randësi, herë pozitiv, herë negativ, sidomos në periudhën historike të invadimit
osman, bashkë me etnitetet e vogla fisnore, mbetje etnike të popujve të
ndryshëm të vjetër.
Asht
interesante të konstatohet se edhe etnia e vjetër greke pëson ndryshime të
mëdha psikologjike e kulturore, tue mbetë materialisht vetëm si kujtim i gjuhës
e i kulturës së vjetër greke, plus shtresave të dinastisë së vjetër:
bizantinizmit dhe levantinizmit.
Era
kristjane luen nji rol me randësi në formimin shpirtnor, por edhe në
galvanizimin etniko – kulturor, tue
ruejt mbrenda strukturës së re etnitetin kulturor e tradicional fetar, pak a
shumë të pastra, por gjithmonë të forta. Forcat e doktrinës kristjane vëprojnë
ma intensivisht në fshat se në qytet, ku jetojnë klasat që mbajnë fuqinë në
dorë. Megjithëkëte bërthamat ilegale të komunitetëve kristjane janë tepër
aktive dhe përpiqen t’a transmetojnë shoqninë skllavopronare n’anë të
depërtimit t’ ideve jetëdhanse të barazisë e dashunisë njerzore edhe ndër
klasat sunduese.
Kur
kristjanizmi legalizohet dhe bahet forcë zotnuese e drejtuese e asaj periudhe, – dhe i tillë mbetet për shumë shekuj me
radhë, – nisë me veprue mbi invadimet e popullsive sllave tue i ba pjesë
integruese në mbarë aparatin administrativ, për me anue ma vonë në drejtim të
Perandorisë Lindore, tue marrë gjithshkahën në dorë, që prej fuqisë ushtarake
dhe deri n’ ate gjyqtare e periferike me njerëz vendas e tue e transformue
krejt strukturën e vjetër. Kristjanizmi, shpeshherë i përçamë e i përndjekun,
përpiqet të plazmojë jetën e mbrendëshme shpirtnore, strukturat familjare dhe
ato shoqnore.
Gjatë pushtimit të gjatë
osman mbështetet n’ antitezën e popujve ballkanikë edhe si ruejtës i kombësive
për gati 500 vjetë. Zhvillon luftat legjendare për vetëmbrojtje kombtare,
kulturore e shoqnore, me Gjergj Kastriotin në krye, për hesap të vet e të
Botës. Asht nji mrekulli historike se si nji grusht i vogël populli, nën gjithë
atë shtypje psikologjike, ekonomike, kulturore e strukturore, shoqënore e
fetare, i primë gjithmonë prej udhëheqsash të ndritun, të dijtun e plot ideal,
të përcjellun përherë prej salvimesh, t’ ia mërrijnë të shpëtojnë kombsinë e
nji populli të vogël, me të gjitha tiparet e nji populli të madh, si të gjitha
kombet tjera, me nji kulturë, histori, tradita e virtyte të veta specifike. Kjo
meritë i takon klerit katolik, që me vullnetin e çeliktë, me gjakun e derdhun
pa kursim, me pishtarin e gjuhës e të dijes, i hapën rrugën popullit shqiptar
drejt pamvarsisë e qytetnimit: lista e tyne, që prej Buzukut deri te Fishta,
asht aq e gjatë sa nuk numrohet. Periudha e komunizmit, kulmi i barbarizmit të
këtyne shekujve, synonte me la hesapet njiherë e përgjithmonë me klerin dhe
katoliçizmin në Shqipni; këte e kanë të qartë të gjithë shqiptarët dhe kurrkush
nuk mund të mohojë, as t’a shtremnojë.
Ishte për këtë që pritej
aq shumë ardhja e Shejtnisë së tij Gjon Palit II në Shqipni: shpërblim këtu në
tokë i asaj rezistence burrnore. Pritej që të bekonte të gjitha vorret e
martirëve të ramë gjatë këtyne shekujve ndër malet tona, luginat e fushat, të
shpërndamë në të katër anët e Atdheut. Pritej me entuziazëm prej 500mijë
katolikëve shqiptarë mbrenda kufijve, e po ashtu, prej vllazënve të tjerë
kureshtarë, por të sigurtë për rranjët e prejardhjes. Kjo Kishë gati 2000
vjeçare, në vendin ma të afërt me Vatikanin për kah largësia gjeografike, nuk
mjaftohej me nji bekim prej së largu. Ishte nji vizitë e pritun pothuej prej
shekujsh. Por ç’ u kuptue nga
fjalimet e mbajtuna zyrtare?
Nuk u çek aspak se prej
këtyne tribunave publike tirani dhe suita e tij çirreshin para Europës e mbarë
Botës, se ia kishin mbyllë gojën Papës së Romës, dhe prej këndej baheshin fyemjet ma provokuese që ka njoftë historia.
Nuk u fol asnji fjalë
për dhunimin barbar të Elterit të Shejtë të Katedrales Katolike, në rastin e
delirit euforik të kongresit të grave të Shqipnisë me 1973. Nuk u dha kurrnji
deklaratë publike se sot e mbrapa elementi katolik i Shqipnisë dhe kleri i tij,
nuk do të vuejshin prej asnji forme të Gjenocidit të praktikuem deri tash...
Ndoshta diplomacia
shqiptare mbeti pak e zhgënjyeme nga që nuk ia doli t’ implikonte Atin e Shejtë
ndër ngatrresat ballkanike, as me realizimin e vizitave të dyshimta, as me
miratimin
për atë ost – politikë shqiptare të projektueme dikur në librin
“Shënime për Lindjen e Mesme”, të shpallun ma vonë prej Alisë e Çarçanit, e që korri
“sukseset e para” nëpërmjet diplomacisë demokratike, me dorëzimin e krejt
fushave katolike të Shkodrës e Maleve të Mirditës katolike, si konçesione
afatgjata oazeve arabike, tue marrë shpërblim nji kothere bukë misri e nji
kanaçe vajguri, për me ndezë përsëri këtu bishtukun famëmadh si “fener ndriçues
i Europës”. Vizita e Papës u mbyll
pothuej sikur nji eveniment i madh i zhvilluem në terr.
Asht punë për
mbas-median: bahet zhurmë e madhe për nji , dy, tri ditë e hidhet në histori,
pa dijtë se kur nisi e kur mbaroi. Vetëm ajo thirrja e
lëshueme Popullit Shqiptar prej Sheshit Skenderbeg, duhet të mbetët e ngulun
gjithmonë: “Shqipni, qindro në naltësinë e kësaj beteje të madhe...” !
Konrrad Gjolaj, “Çinarët”, në faqe 226, Shkodër 1966
- Ma parë botue në Revisten “Hylli i Dritës” 1993-
Shenim nga F. Radovani:
***
Ky artikull botohet nga
Fritz Radovani, në pragun e vizitës një ditore në Tiranë, me 21 Shtator 2014,
të Shejtnisë së Tij Papës Françesku. Melbourne, Shtator 2014.
